zasady ortograficzne.docx

„RZ” piszemy:

·         gdy w innych formach tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych „rz” wymienia się na „r” np. morze – morski, wierzyć – wiara, skórzany – skóra

·         po spółgłoskach: „p”, „b”, „t”, „d”, „k”, „g”, „ch”, „j”, „w”, np. przerwa, brzeg, trzeba, drzewo, krzew, grzyb, chrzan, spojrzenie, wrzesień

·         w zakończeniach „-arz”, „-erz”, „-mierz”, „-mistrz”, np. komisarz, tancerz, kątomierz, zegarmistrz

WYJĄTKI

·         wyrazy: kształt, kształcić, kszyk (ptak), bukszpan, pszczoła, pszenica, Pszczyna, wszystko, wszędzie, zawsze

·         formy stopnia wyższego i najwyższego przymiotników, które zostały utworzone przez dodanie końcówek (przyrostka) „-szy”, „-ejszy”, np. większy, mniejszy, najlepszy, najłatwiejszy

„Ż” piszemy:

·         gdy „ż” wymienia się na „g”, „dz”, „h”, „z”, „ź”, „s”, np. ważyć – waga, pieniążek – pieniądz, drużyna – druh, mrożony – mrozi, grożenie – groźba, mężczyzna – męski

·         po spółgłoskach: „l”, „ł”, „r”, np. oranżada, rewanż, branża

·         gdy pisownia ustalona jest tradycyjnie, np. młodzież, żagiel, jeżyny, że

WYJĄTKI

·         wyrazy: piegża, gżegżółka

·         wyrazy z końcówką „-że”, np. dajże, zróbże, także, skądże

UWAGA

W wyrazach takich jak dżdżownica, dżem, dżungla, litera „ż” jest częścią dwuznaku „dż” i nie oznacza samodzielnej głoski.

„CH” piszemy:

·         gdy w innych formach tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych „ch” można wymienić na „sz”, „ś”, „s” np. mucha – muszka, o musze; suchy – susza, suszyć; Stach – Staś; głuchy – głusi; nochal – nos;

·         na końcu wyrazów np. mech, ruch, w oczach (wyjątek słowo druh)

·         po „s” np. schab, wschód, oschły, schron

·         przed „c”, „ci”, „ś”, „rz”, „w” np. chcieć, chcę, wiechciem, chrzęst, chwila

·         przed „l”, „ł”, „m”, „n”, „ń” np. chleb, chłodny, chmura, próchno (wyjątek słowo druhna)

„H” piszemy:

·         gdy w innych formach tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych „h” można wymienić na „g”, „ż”, „ź”, „z”, „dz” np. wahać się – waga, ważyć, na wadze, druh – drużyna, błahy – błazen, błaźnić się

·         gdy wyraz rozpoczyna się cząstką „-hipo” np. hipopotam, hipoteka, hipokryta

·         w wyrazach hałaśliwych np. hałas, harmider, huk, huczeć, hejnał

·         na początku wyrazów przed „-el”, „-is”, „-os”, „-um” np. Hel, Helsinki, histeria, hostessa, humor, humanitarny

·         w wyrazach, które trzeba zapamiętać: harcerz, hak, higiena, honorowy, bohater, hojny, huta, hutnik ...

„Ó” piszemy:

·         gdy w innych formach tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych „ó” można wymienić na „o”, „e”, „a”, np. sól – soli, dół – doły, zbóż – zboża, wytwórczość – tworzyć, pióro – pierze, szósty – sześć, podściółka – podścielać, zamówić – zamawiać, skrócić – skracać, upór – uparty

·         w zakończeniach „-ów” w nazwach miejscowości, np. Głogów, Kraków, Piotrków, Namysłów

·         w zakończeniach „-ów” w takich wyrazach jak, np. autobusów, domów, chłopców (w końcówce dopełniacza liczby mnogiej)

·         w zakończeniach „-ówna”, np. Mazurkiewiczówna, Chlabaczówna, lekarzówka, aptekarzówna

·         w zakończeniach „-ówka”, np. złotówka, pocztówka, kryjówka, lodówka

ZAPAMIĘTAJ!

·         zasuwka, skuwka, wsuwka, zasuwać, skuwać, wsuwać

·         na początku wyrazów „ó” występuje w wyrazach: ósmy, ósemka, ów (ten), ówczesny, ówdzie

·         nigdy nie piszemy „ó” na końcu wyrazu!

WYJĄTKI – ZAPAMIĘTAJ!

W wielu wyrazach piszemy „ó” pomimo braku wymiany na „o”, „e”, „a”, np. skóra, późno, późno, góra,

W zakończeniach nie obowiązuje zasada wymiany „-uję”, „-ujesz”, „-unek”, np. kieruję, kierujesz, kierunek; pakuję, pakujesz, pakunek, rysuję, rysujesz, rysunek.

„U” piszemy:

·         zawsze na końcu wyrazu, np. domu, sklepu

·         zawsze na początku wyrazu, np. usta, ul, ulica

·         w zakończeniach rzeczowników „-un”, „-ulec”, „-unek”, „-usia”, „-uszek”

·         w zakończeniach czasowników „-uje”, „-ujesz”, „-uję”

WYJĄTKI

·         wyrazy: ósmy, ów, ówczesny ...