1. PODSTAWOWE DOKUMENTY DOTYCZĄCE OBRONNOŚCI Problem sprostania wyzwaniom i skutecznego przeciwstawiania się wszystkim potencjalnym zagrożeniom zewnętrznym znalazł odzwierciedlenie w dwóch podstawowych dokumentach, przyjętych na początku 2001r. przez rade ministrów- Strategia bezpieczeństwa Rzeczpospolitej Polskiej- Strategia obronności Rzeczpospolitej Polskiej2. FUNKCJE OCHRONNE PAŃSTWA-zagwarantowanie prowadzenia rożnych działań -bezproblemowe przejście kraju od funkcjonowania w warunkach pokojowych do warunkow wojennych i kryzysowych- przeciwstawianie się zagrożeniom-przyjęcie odpowiedniej dla państwa strategii3. CEL PODSYSTEMU OBRONNOŚCICelem strategicznym rzeczpospolitej Polskiej w dziedzinie obronności jest zapewninie bezpiecznych warunków realizacji interesów narodowych przez ich obronę przed zewnętrzymi zagrożeniami kryzysowymi i wojennymi, w sprężeniu z systemem bezpieczeństwa NATO4. ZADANIA SYSTEMU OBRONNOŚCIOd systemu obronności oczekuje się, że dzięki niemu nie tylko będzie zagwarantowana zdolność do prowadzenia działań o różnej skali, intensywności i charakterze lecz także reagując w sposób elastyczny zapewni on bezproblemowe przejście kraju od funkcjonowania w warunkach pokojowych do dzialania w warunkach kryzysowych i wojennych 5. STRUKTURA SYSTEMU OBRONNOŚCI.DEFINICJA SYSTEMU OBRONNOŚCIW skład struktury systemu obronności RP wchodzą trzy podstawowe elementy:• podsystem kierowania obronnością - W czasie pokoju celem systemu kierowania obronnością państwa jest przygotowanie i utrzymanie na odpowiednim poziomie potencjału obronnego przez zapewnienie jego sprawnego rozwinięcia do koniecznych wymiarów w okresie zagrożenia i w czasie wojny.• podsystem militarny – tworzą Siły Zbrojne RP. Są one podstawowym elementem systemu obronności państwa. Służą do ochrony niepodległości RP i niepodzielności jej terytorium oraz zapewnienia bezpieczeństwa i nienaruszalności jej granic.• pozamilitarne ogniwa obronne) stanowią wszystkie pozostałe, poza siłami zbrojnymi, organy struktury państwowej, na które nakładane są lub którym zlecane są zadania obronne. Spełniają one funkcje pomocnicze i wspierające w stosunku do działań sił zbrojnych.System obronności-stanowią wszystkie siły militarne i pozamilitarne oraz środki przeznaczone do realizacji zadań obronnych , odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane.
Zapoczątkowane przy aktywnym udziale Polski przemiany na kontynencie europejskim doprowadziły dozakończenia globalnej konfrontacji Wschód-Zachód. Powstały sprzyjające warunki do realizacji wolnościowych i demokratycznych aspiracji narodów. Tworzy się nowa, bardziej zintegrowana Europa. Gwarantujące jej bezpieczeństwo więzi euroatlantyckie, oparte na Sojuszu Północnoatlantyckim, zostały wzmocnione poprzez rozszerzenie NATO, co zwiększyło jednocześnie obszar demokracji i stabilności na naszym kontynencie.
Członkostwo w Sojuszu Północnoatlantyckim w sposób istotny zmieniło geopolityczną i geostrategiczną pozycję Polski.Stała się ona częścią skutecznego sojuszniczego systemu obronnego, gwarantującego bezpieczeństwo i stwarzającego warunki stabilnego rozwoju. Konkretyzuje się perspektywa przystąpienia do Unii Europejskiej. Członkostwo w Unii Europejskiej, które jest środkiem do stworzenia warunków dla wszechstronnego rozwoju społecznego i gospodarczego kraju, silniej zwiąże Polskę z europejskimi interesami i strukturami bezpieczeństwa.
Środowisko bezpieczeństwa w Europie i wokół Europy nadal ulega zmianom. Pozytywnie wpływają na nie przemiany związane z postępującą integracją europejską i euroatlantycką oraz pogłębiającą się współpracą regionalną w Europie, a także z transformacją w państwach, które na przełomie lat 80-tych i 90-tych rozpoczęły reformy demokratyczne i wolnorynkowe. Jednocześnie w ostatnich latach pojawiły się nowe wyzwania i zagrożenia dla pokoju i stabilności międzynarodowej, także na naszym kontynencie, w tym konflikty etniczne, kryzysy ekonomiczne, zachwianie stabilności politycznej, zorganizowana przemoc i łamanie praw człowieka, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia, terroryzm i zorganizowana przestępczość transnarodowa.
Polska odgrywała i nadal odgrywa istotną rolę w inicjowaniu pozytywnych przemian na naszym kontynencie, w tym w dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego. Polska jest zdecydowana rozwijać zdolności do stosownego reagowania - zarówno indywidualnie, jak i w ramach Sojuszu oraz instytucji współpracy międzynarodowej - na pojawiające się nowe wyzwania i zagrożenia.
Nowe warunki oraz nowa rola Polski na arenie międzynarodowej wymagają dostosowania strategii bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, na którą składają się podstawy polskiej polityki bezpieczeństwa i strategii obronności. Niniejszy dokument zastępuje Założenia polskiej polityki bezpieczeństwa oraz Politykę bezpieczeństwa i strategię obronną Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęte w listopadzie 1992 roku.
We współczesnym świecie rośnie znaczenie i wartość środowiska naturalnego. Działania na rzecz ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego muszą być traktowane jako dotykające żywotnych kwestii bytu narodowego. Klęski żywiołowe, a także katastrofy wywołane działalnością człowieka, mogą stanowić poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa. Szczególną troskę budzi kwestia bezpieczeństwa energetyki jądrowej w Europie, w tym zwłaszcza w naszym najbliższym sąsiedztwie. Doświadczenia płynące m.in. z katastrofy w Czernobylu skłaniają nas do traktowania tych kwestii z najwyższą uwagą, jako mogących zagrozić życiu i zdrowiu społeczeństw. System obronności państwa powinien uwzględniać zagrożenia tego typu. Wymaga to zwiększenia efektywności służb reagowania kryzysowego i ochrony ludności, tak poprzez rozbudowę odpowiednich struktur i mechanizmów, jak i wprowadzenie odpowiednich uregulowań prawnych.
Głównym czynnikiem stabilności polityczno-wojskowej na kontynencie jest Sojusz Północnoatlantycki. Dla Polski stanowi on realną podstawę zapewnienia bezpieczeństwa i obrony. Polska będzie aktywnie uczestniczyć w umacnianiu tej organizacji i utrzymaniu jej zdolności do wypełnienia podstawowych zadań w zakresie bezpieczeństwa, które obejmują: zapewnienie stabilnego euroatlantyckiego środowiska bezpieczeństwa, konsultacje oraz zagwarantowanie skutecznej polityki odstraszania i obrony, a także - w ramach procesu wzmacniania bezpieczeństwa i stabilności - współudział w zapobieganiu konfliktom i zarządzaniu kryzysowym oraz rozwijanie partnerstwa, współpracy i dialogu z innymi państwami na obszarze euroatlantyckim.
Priorytetem Polski jest zachowanie przez Sojusz Północnoatlantycki zdolności do wypełniania jego funkcji jako skutecznej organizacji obrony zbiorowej i zapewnienie niezawodnej solidarności sojuszniczej. Jako aktywny sojusznik i członek społeczności międzynarodowej, Polska będzie działać solidarnie w wypadku bezpośredniego naruszenia bezpieczeństwa jej Sojuszników i Partnerów.
Zbrojny atak na terytorium Sojuszu, przeprowadzony z dowolnego kierunku, spotka się z reakcją na podstawie Artykułu IV i V Traktatu Północnoatlantyckiego. Polska nie będzie pozostawać obojętna również w przypadku takiego łamania podstawowych zasad i wartości które mogłoby zagrażać bezpieczeństwu. Polska pragnie odgrywać znaczącą - odpowiednią do swojego potencjału i potrzeb - rolę w kształtowaniu i realizacji strategii polityczno-obronnej Sojuszu, wykorzystując m.in. swoją pozycję i rolę w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.
Ze względu na swoje położenie, Polska jest żywotnie zainteresowana konstruktywnym rozwojem stosunków Sojuszu z państwami Europy Wschodniej, w tym w ramach Stałej Rady NATO-Rosja oraz Komisji NATO-Ukraina, a także Programu Partnerstwa dla Pokoju. Polska, która wyniosła bogate pozytywne doświadczenia z partnerskiej współpracy z Sojuszem Północnoatlantyckim, nadal będzie aktywnie wspierać jego działania na rzecz umocnienia stosunków z państwami partnerskimi i inicjatyw podejmowanych w ramach Partnerstwa dla Pokoju i Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC).
Za jeden z najistotniejszych czynników sytuacji bezpieczeństwa w Europie Polska uznaje dobry rozwój współpracy NATO-Ukraina i wspieranie przez Sojusz wysiłków i reform podejmowanych przez ten kraj, mających na celu umocnienie niepodległości, budowę nowoczesnego demokratyczneg państwa oraz wzmacnianie powiązań z europejskimi strukturami integracyjnymi. W interesie Polski leży rozwijanie bliskich i konstruktywnych relacji NATO-Rosja, opartych o zapisy Aktu Stanowiącego, wyrażających się również w konkretnym współdziałaniu wojskowym. Polska konsekwentnie popiera proces rozszerzenia NATO, nieodmiennie opowiadając się za suwerennym prawem każdego państwa do wyboru sojuszników. Aktywnie wspomagamy państwa aspirujące do członkostwa w procesie ich przygotowań do wypełnienia standardów NATO.
Proces ten jest długotrwały, wymaga wysiłków wszystkich struktur i instytucji państwa. Przebiega on na wielu poziomach i wielu obszarach i obejmuje m.in.: kwestie legislacyjne, kwestie ochrony informacji, zapewnienie aktywnego uczestnictwa w wypracowywaniu politycznych i strategicznych decyzji Organizacji, a także pełną integrację wojskową. Pełna integracja wojskowa z NATO jest procesem długofalowym i wieloaspektowym: obejmuje nie tylko kwestie technicznej i organizacyjnej interoperacyjności wojsk, ale również stosunków cywilno-wojskowych, wykształcenia i szkolenia i inne. Z tego powodu niezbędne przyspieszenie tego procesu oznacza konieczność podjęcia zwiększonego wysiłku organizacyjnego, finansowego i koncepcyjnego.
Dostosowywanie systemu obronności RP do wymogów sojuszniczych jest procesem kompleksowym. Kluczowe znaczenie dla integracji z Sojuszem ma podejmowanie komplementarnych działań na szczeblu władzy ustawodawczej i wykonawczej, służących umacnianiu zdolności obronnych państwa, w tym w sferze prawnej i ekonomiczno-finansowej. Do przedsięwzięć o priorytetowym znaczeniu w tym zakresie należy zaliczyć dostosowanie struktur organizacyjnych Sił Zbrojnych RP umożliwiające osiągnięcie wymaganego poziomu interoperacyjności z siłami zbrojnymi innych państw NATO; właściwe przygotowanie kadr do pracy w strukturach Sojuszu i zgodnie z jego standardami; kontynuowanie prac analitycznych i badawczych dotyczących pełnej integracji Sojuszem.
Działania praktyczne w sferze gospodarczo-finansowej powinny koncentrować się przede wszystkim na: dostosowaniu procesu planowania obronnego, w tym jego wymiaru budżetowego, do standardów NATO; zagwarantowaniu stabilnych w wieloletniej perspektywie nakładów finansowych na obronność; poszukiwaniu krajowych (budżetowych i pozabudżetowych) źródeł finansowania przedsięwzięć integracyjnych; umiejętnym wykorzystaniu Programu Inwestycyjnego NATO w Dziedzinie Bezpieczeństwa (NSIP) do rozbudowy infrastruktury na terytorium Polski, wykorzystywanej również przez inne państwa NATO, w tym zwłaszcza w celu wypełniania przez Polskę obowiązków państwa-gospodarza (HNS); przystosowaniu infrastruktury gospodarczo-obronnej do wymagań Sojuszu.
Podjęcie skutecznych działań na rzecz dostosowania systemu obronności państwa umożliwiające współudział w ramach NATO będzie wymagało m.in.: zwiększenia zdolności RP do obrony oraz udziału w innych przedsięwzięciach inicjowanych przez Sojusz; przede wszystkim dotyczy to Inicjatywy Zdolności Obronnych (DCI); przygotowania infrastruktury wojskowej i cywilnej do przyjęcia i wsparcia sił wzmocnienia Sojuszu w ramach wypełniania obowiązków państwa-gospodarza. Oczekiwane przez Sojusz przyspieszenie procesu integracji wojskowej z NATO wiąże się z podjęciem szeregu zdecydowanych kroków, które umożliwią wzrost nakładów na modernizację sił zbrojnych poprzez istotne zmiany, w tym wewnątrz budżetu MON.
Europejska Polityka w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDP) Drugim filarem bezpieczeństwa Polski będzie system kształtujący się w stosunkach Unia Europejska/Unia Zachodnioeuropejska - NATO. Z punktu widzenia długofalowych interesów RP uczestnictwo w tym systemie jest tak samo ważne jak uczestnictwo w samym Sojuszu Północnoatlantyckim.
Polska jest zainteresowana harmonizowaniem interesów bezpieczeństwa wszystkich państw obszaru euroatlantyckiego i członków Unii Europejskiej. Uważamy, że niezależnie od charakteru możliwych wyzwań, spójność i efektywność systemu bezpieczeństwa europejskiego gwarantować może jedynie ustanowienie przejrzystego i sprawnego mechanizmu konsultacji pomiędzy NATO a Unią Europejską, który zagwarantuje, że decyzje podejmowane przez te organizacje będą odzwierciedlały konsensus osiągnięty przez kraje uczestniczące w dyskusji w kwestii właściwej reakcji na sytuację kryzysową.
Uzyskanie na korzystnych warunkach członkostwa w Unii Europejskiej oraz integracja z nią stanowić będą zasadniczy priorytet polskiej strategii bezpieczeństwa w najbliższych latach. Ważnym zadaniem w sferze dyplomacji publicznej jest utrzymanie społecznego poparcia dla członkostwa naszego kraju w Unii Europejskiej, zarówno w krajach Unii jak i w społeczeństwie polskim.
Do czasu uzyskania członkostwa w UE, Polska, jako członek NATO i członek stowarzyszony UZE, będzie dążyć do rozwoju współpracy z innymi państwami europejskimi w kontekście Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Unii, a także kształtowanej w jej ramach wspólnej polityki obronnej i wspólnej obrony. Polska jest żywotnie zainteresowana tworzeniem europejskich zdolności w zakresie reagowania kryzysowego; będziemy dążyć do uzyskania w nich udziału odpowiedniego do naszego narodowego potencjału.
Polska w pełni popiera rozwój Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony w ramach Sojuszu jako wzmocnienia europejskiego filaru NATO. Zwiększenie zdolności i odpowiedzialności europejskich państw Sojuszu w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony wzmacnia Sojusz jako całość i jest w pełni zgodne z interesami bezpieczeństwa Polski. Wzrost roli europejskiego filaru w Sojuszu Północnoatlantyckim i rozwój europejskiej polityki obronnej nie osłabia trwałych i silnych więzów euroatlantyckich w sferze bezpieczeństwa.
Polska będzie zabiegać o rzeczywiste wzmocnienie zdolności Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych do ponoszenia - zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych - głównej odpowiedzialności za zachowanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Operacje pokojowe stanowią jeden z podstawowych elementów działań Narodów Zjednoczonych na rzecz utrzymania pokoju i bezpieczeństwa w świecie. Winny one w zasadzie nosić charakter tymczasowy i służyć tworzeniu warunków do rozwiązywania konfliktów metodami politycznymi. Jako wieloletni, a w ramach ONZ obecnie największy dawca personelu operacji pokojowych Polska będzie nadal gotowa wnosić znaczący wkład w międzynarodowe operacje pokojowe, w tym pod egidą ONZ. W związku ze wzrostem znaczenia cywilnego komponentu operacji pokojowych, w tym policji, Polska odpowiednio dostosowuje swój potencjał do udziału w operacjach pokojowych nowego typu.
Polska będzie rozwijać wszechstronną i praktyczną współpracę, w tym w dziedzinie bezpieczeństwa, ze wszystkimi państwami zainteresowanymi umacnianiem bezpieczeństwa i stabilności na kontynencie. Współpracę tę rozwijać będziemy w ramach euroatlantyckich i europejskich struktur bezpieczeństwa, w tym przede wszystkim w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego i OBWE oraz poprzez aktywny udział w regionalnych i subregionalnych przedsięwzięciach służących umacnianiu bezpieczeństwa, zwłaszcza w basenie Morza Bałtyckiego i w Europie Środkowo-Wschodniej. Polska szczególnie wysoko ocenia rolę i wkład państw średnich i mniejszych w stabilizację sytuacji na kontynencie, w tym w poszukiwanie rozwiązań problemów regionalnych i subregionalnych
Będziemy rozwijać intensywne współdziałanie ze wszystkimi sojusznikami europejskimi, w tym szczególnie z naszymi partnerami z Trójkąta Weimarskiego: Niemcami i Francją. Praktycznym przykładem współdziałania w sferze obronności jest utworzony w Szczecinie polsko-niemiecko-duński Korpus Północno-Wschodni. Wzmacniać będziemy tendencje do współpracy regionalnej, zwłaszcza w ramach Grupy Wyszehradzkiej i Rady Państw Morza Bałtyckiego. Popieramy pełniejsze wykorzystanie potencjału organizacji i forów regionalnych we wzmacnianiu bezpieczeństwa i budowie zaufania. Będziemy popierać euroatlantyckie aspiracje naszych sąsiadów - Litwy, Słowacji, a także innych państw regionu. Program Partnerstwa dla Pokoju, indywidualne programy współpracy, wspólne jednostki wojskowe oraz inne wspólne przedsięwzięcia służą m.in. realizacji tych aspiracji. Polska będzie dążyć do rozwijania strategicznego partnerstwa z niepodległą i demokratyczną Ukrainą, która jest jednym z najważniejszych czynników stabilności i bezpieczeństwa w Europie. W miarę swoich możliwości, będziemy udzielać wsparcia demokratycznym władzom w Kijowie w ich dążeniach do utrwalenia niepodległego i stabilnego bytu Ukrainy oraz wzmocnienia powiązań z europejskimi strukturami integracyjnymi. Będziemy prowadzić politykę otwartości wobec demokratyzującej się i reformującej się Rosji, szukając aktywnie punktów stycznych i konkretnych pól współpracy. Jako najdalej wysunięte na wschód państwo NATO jesteśmy żywotnie zainteresowani pozytywną ewolucją stosunków Rosji z Sojuszem. Będziemy zabiegać o umacnianie się demokratycznych wartości na Białorusi i jej podmiotowości w stosunkach europejskich. Niepodległa, demokratyczna, stabilna i bezpieczna Białoruś leży w żywotnym interesie Polski. Mniejszości narodowe traktujemy jako pomosty w budowie stosunków dobrosąsiedzkich w Europie. Jesteśmy przeciwni próbom wykorzystania mniejszości do prowokowania napięć międzynarodowych.
Podsystem kierowania obronnością tworzą wszystkie organy kierowania odpowiadające za realizację zadań obronnych w ustanowionych prawnie relacjach kompetencyjnych. Do zasadniczych funkcji podsystemu należy: kierowanie przygotowaniami obronnymi w czasie pokoju; kierowanie reagowaniem na zagrożenia kryzysowe; kierowanie obroną państwa w czasie wojny.
Siły Zbrojne są podstawowym, wyspecjalizowanym elementem systemu obronności państwa oraz głównym - obok dyplomacji - instrumentem realizacji Strategii bezpieczeństwa RP. Siły Zbrojne, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, służą ochronie niepodległości RP i niepodzielności jej terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jej granic. Wykonują zadania wynikające ze Strategii bezpieczeństwa, a skonkretyzowane w stosownych narodowych i sojuszniczych planach reagowania kryzysowego i obrony państwa. Siły Zbrojne RP zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.
Siły Zbrojne RP - działając w narodowym systemie obronności i systemie sojuszniczym NATO - są gotowe do wykonywania trzech rodzajów zadań strategicznych: zadań obronnych w razie wojny (odparcie bezpośredniej agresji na terytorium Polski lub udział w odparciu agresji na inne państwo sojusznicze), zadań reagowania kryzysowego (także w ramach misji organizacji międzynarodowych) oraz zadań stabilizacyjnych i prewencyjnych w czasie pokoju. Zadania te są podstawowym wyznacznikiem kierunków rozwoju i doskonalenia systemu obronności RP, w tym w szczególności Sił Zbrojnych. Siły Zbrojne RP posiadają i rozwijają zdolności uczestniczenia w operacjach reagowania kryzysowego poza obszarem RP. Siłom Zbrojnym RP należy zapewnić odpowiednią zdolność do: odstraszania potencjalnego agresora, prowadzenia operacji obronnej przeciwko agresji na szeroką skalę, udziału w dwóch jednoczesnych większych operacjach reagowania kryzysowego spoza Art. V Traktatu Północnoatlantyckiego albo w kilku operacjach o mniejszej skali, w tym operacjach pokojowych w ramach sił międzynarodowych. Wielkość i wyposażenie Sił Zbrojnych są zgodne z postanowieniami porozumień w dziedzinie kontroli zbrojeń których stroną jest Polska, w tym w szczególności Traktatu o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych w Europie (CFE)
W skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wchodzą trzy rodzaje wojsk: wojska lądowe, wojska lotnicze i obrony powietrznej oraz marynarka wojenna. We wszystkich rodzajach sił zbrojnych występują wojska operacyjne i wojska obrony terytorialnej. Siły zbrojne obejmują wojska wydzielone do dyspozycji NATO oraz pozostające pod wyłącznie narodowym dowództwem. Wojska wydzielone do NATO obejmują siły reagowania (w tym natychmiastowego i szybkiego), główne siły obrony i siły wzmocnienia.
Proporcja między poszczególnymi kategoriami sił jest dostosowana do charakteru naszego położenia strategicznego w Sojuszu. Wojska operacyjne są przygotowywane przede wszystkim do działania w ramach sojuszniczych, wielonarodowych formacji wojskowych. Ich wielkość, stopień gotowości, zdolność do przegrupowania i prowadzenia długotrwałych operacji oraz minimalizowania strat własnych będą odpowiadać zobowiązaniom do wspólnej obrony sojuszniczej i prowadzenia operacji reagowania kryzysowego, w tym poza terytorium RP, w znacznym oddaleniu od własnych baz. Wojska operacyjne będzie cechować nowoczesność, mobilność oraz znaczna uniwersalność w zakresie możliwości wykonywania zadań.
Wojska obrony terytorialnej przeznaczone są do wspierania i zapewniania swobody działania wojsk operacyjnych oraz wykonywania lokalnych zadań obronnych w ścisłym współdziałaniu z niemilitarnymi ogniwami struktury państwowej. Skład i struktura wojsk obrony terytorialnej oraz system kierowania nimi są dostosowane do ustroju i podziału terytorialnego państwa oraz lokalnych potrzeb i warunków.
W skład podsystemu pozamilitarnego wchodzą wszystkie (poza Siłami Zbrojnymi) ogniwa wykonawcze administracji publicznej, inne instytucje państwowe i przedsiębiorcy, na które są nakładane lub którym zleca się wykonywanie zadań obronnych w ramach powszechnie obowiązującego prawa. Pozamilitarne ogniwa systemu obronności państwa funkcjonują w ramach działów administracji rządowej oraz struktur terytorialnych systemu obronności państwa. Do ichpodstawowych zadań należy: zapewnienie ochrony ludności i struktur państwa w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i na wypadek wojny; zasilanie zasobami ludzkimi i materiałowymi Sił Zbrojnych RP oraz wsparcie wojsk sojuszniczych prowadzących operacje na terytorium RP;utrzymywanie materialnych i duchowych podstaw egzystencji ludności i jej przetrwania w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny.
Pozamilitarne ogniwa systemu obronności dzielą się na trzy grupy: informacyjne, ochronne i gospodarcze. Informacyjne ogniwa systemu obronności realizują zadania mające na celu ochronę i propagowanie polskich interesów na arenie międzynarodowej, informacyjne osłabienie przeciwnika oraz umacnianie woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych poprzez informacyjne zabezpieczenie funkcjonowania całego systemu obronności oraz informacyjne oddziaływanie zarówno na przeciwnika, jak i własne społeczeństwo. Ogniwa ochronne mają na celu zapewnienie warunków bezpiecznego funkcjonowania struktur państwa oraz ochronę ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i niezbrojnych oddziaływań kryzysowych i wojennych. Gospodarcze ogniwa systemu obronności mają na celu zapewnienie materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwania ludności w nadzwyczajnych warunkach kryzysu i wojny. Istotnym warunkiem skutecznego funkcjonowania całego systemu obronności państwa jest ścisła współpraca cywilno-wojskowa (CIMIC) obejmująca zarówno współdziałanie struktur pozamilitarnych (cywilnych) z wojskami własnymi, jak i sojuszniczymi operującymi na terytorium kraju. Jednym z podstawowych elementów tej współpracy jest realizacja świadczeń cywilnej pomocy w ramach Wsparcia przez Państwo Gospodarza (HNS) dla sił Sojuszniczych i organizacji NATO, które są rozmieszczone na (lub są w trakcie przemieszczania przez) terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Działalność krajowych struktur cywilnych w omawianym zakresie w czasie pokoju, a także prace planistyczne na wypadek sytuacji nadzwyczajnych zagrożeń, koordynuje Szef Obrony Cywilnej Kraju. Ochrona cywilna jest też odpowiedzialna za koordynację działań związanych z zarządzaniem sytuacjami kryzysowymi w czasie pokoju, prowadzonych zarówno przy udziale środków cywilnych, jak i -w przypadku takiej potrzeby - wojskowych.
Dla zapewnienia ciągłego i zorganizowanego doskonalenia systemu obronności oraz dostosowania go do zmieniających się potrzeb i warunków konieczne jest systematyczne dokonywanie przeglądów i ocen koncepcji i zadań strategicznych oraz planów i programów obronnych. Na podstawie niniejszej Strategii bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej opracowany zostanie jej integralny element - Strategia obronności, obejmująca w swej treści strategię wojskową oraz pozamilitarne aspekty obrony narodowej Rzeczpospolitej Polskiej. Narodowy system planowania, programowania i finansowania obronności musi być dostosowany do trybu i rytmu planowania w systemie Sojuszu. Rada Ministrów wydawać będzie co dwa lata wytyczne w tej dziedzinie, na podstawie których - i z uwzględnieniem stosownych ustaleń sojuszniczych - opracowane będą: polityczno-strategiczna dyrektywa obronna, określająca główne zadania strategiczne podstawowych elementów systemu obronności Rzeczypospolitej Polskiej w razie zagrożenia jej bezpieczeństwa (kryzysu) i wojny; sześcioletnie programy utrzymywania i doskonalenia systemu obronności, w tym programy utrzymywania i doskonalenia Sił Zbrojnych, zapewniające zdolność do realizacji zadań sformułowanych w strategii bezpieczeństwa i obronności oraz skonkretyzowanych w polityczno-strategicznej dyrektywie obronnej.
W ramach opracowanych programów obronnych państwo zapewnia nakłady budżetowe na utrzymanie systemu obronności, w tym Sił Zbrojnych, na poziomie gwarantującym niezbędną bieżącą gotowość i zdolność bojową oraz ich sukcesywne doskonale jakościowe, w celu stworzenia warunków do jak najszybszego osiągnięcia pełnej interoperacyjności wojsk za strukturami NATO oraz stopniowego dostosowywania ich do organizacyjno-technicznych standardów Sojuszu.
Bezpieczeństwo państwa to stan uzyskany w wyniku zorganizowanej ochrony i obronny przed możliwymi zagrożeniami, wyrażony stosunkiem potencjału obronnego do skali zagrożeń. W sferze zainteresowania każdej władzy i administracji państwowej jest utrzymywane bezpieczezpieczeństwa narodowego na możliwie najwyższym poziomie.Podobnie jest w Polsce, gdzie nadsystem bezpieczeństwa narodowego urzeczywistnia najlepiej rozwój naszego kraju.Przez nadsystem bezpieczeństwa narodowego Polski rozumuje się najczęściej istniejący "zbiór koncepcji założeń, zasad i ustaleń, a także możliwości środków (nieorężnych i zbrojnych) oraz uregulowań prawnych, które współczyniać się mają do niezagrożonego bytu i rozwoju Rzeczypospolitej" (Balcerowicz 1997). Elementem składowym nadsystemu bezpieczeńśtwa narodowego jest system obrony państwa. Określa się go jako zbiór wzajemnie powiązanych elementów - ludzi, organizacji, urządzeń - działających na rzecz zachowania bezpieczeństwa i nienaruszalności terytorialnej kraju.Celem systemu obronnego państwa jest uzyskanie zdolności do prowadzenia w pełnym zakresie skutecznych działań obronnych dla przeciwstawienia się agresji militarnej. Ten cel realizują następujące elementy systemu obronnego państwa.
· układ militarny (siły zbrojne);
· organy kierowania obronnością;
· układ poza militarny.
Podstawowymi założeniami funkcjonowania poszczególnych elementów i ogniw systemu obronnego państwa są:
· kompleksowość i spójność w procesie rozwiązywania zagadnień ogólnopolitycznych, społeczno-gospodarczych i militarnych w ramach przygotowań obronnych;
· zdolność do skutecznego przeciwstawiania się wszelkim zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo narodowe;
· efektywna integracja (współdziałanie) potencjału militarnego (sił zbrojnych) z odpowiednio przygotowaną administracją i gospodarką narodową oraz zorganizowanym i przygotowanym do obrony społeczeństwem.
Według gen. dyw. prof. dr hab. Bolesława Balcerowicza, system jako skoordynowany wewnętrznie zbiór elementów organizacyjnych i materiałowych wzajemnie powiązanych i działających celowo, powinien składać się z podsystemów. W punkcie 6 - "system obrony", "Polityki bezpieczeństwa i strategii obrony RP" czytamy: "dla przeciwstawienia się zagrożeniom wojennym, a także w celu realizacji zewnętrznych i wewnętrznych zadań obronnych, utrzymuje się w czasie pokoju i rozwija na czas zagrożenia i wojny system obronny RP" (Balcerowicz, 1997).Jego głównymi elementami są: siły zbrojne, poza militarne ogniwa obronne i system kierowania obronnością.
Założenia polskiej polityki bezpieczeństwa.
Bezpieczeństwo obywateli (bezpieczeństwo wewnętrzne) oraz niepodległości i nienaruszalność terytorium RP (bezpieczeństwo zewnętrzne) są interesami narodowymi o egzystencjalnym znaczeniu, których zapewnienie ma charakter bezwzględnego nakazu, uzasadniającego zastosowanie w ich obronie - w razie potrzeby - całego posiadanego zespołu sił i środków, którymi dysponuje państwo. Głównym przedmiotem strategii i polityki bezpieczeństwa jest rozwijanie i regulowanie stosunków z innymi państwami. Prowadząc politykę zagraniczną każde państwo kieruje się trzema głównymi cechami:
a. zapewnieniem bezpieczeństwa państwa
b. wzrostem jego siły i rozwoju
c. wzrostem pozycji międzynarodowej
We współczesnych uwarunkowaniach Polska spełnia szczególną rolę w dziedzinie bezpieczeństwa. Wynika to z położenia geopolitycznego RP. Położenie Polski w centrum Europy powoduje, że z militarnego punktu widzenia nasze terytorium stanowi obszar o specjalnym znaczeniu strategicznym na europejskiej linii Wschód - Zachód (Brzeziński 1997).W takich uwarunkowaniach, szczególną właściwością polityki bezpieczeństwa jest koncentracja na potencjalnych zagrożeniach i wyzwaniach okresu pokoju. Jej głównym celem jest eliminowanie lub minimalizowanie zagrożeń. Te działania realizowane są na zewnątrz i wewnątrz. W strefie zewnętrznej jest to: zabieganie o sojusze wojskowe, uczestnictwo w procesie rozbrojenia i kontroli zbrojeń oraz budowa wzajemnego zaufania. Natomiast w strefie wewnętrznej jest to budowanie odporności na działania zewnętrzne poprzez kreację zdolności do skutecznej reakcji. Instytucjonalnie za politykę bezpieczeństwa zewnętrznego odpowiedzialności ponoszą: Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Obrony Narodowej.Pragmatycznym efektem strategii i polityki bezpieczeństwa są określone działania państwa w zakresie realizacji jego interesów - zwłaszcza interesów i zagrożeń wynikających z celowego działania innych państw i zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego.Uwzględniając powyższe pragmatyczne podejście, Rada Ministrów, w dniu 23.05.2000 r. przyjęła dokument pt. "Strategia obronności RP", który jest wykładnią polskiej strategii i polityki bezpieczeństwa oraz określa strategiczne cele polskiej polityki bezpieczeństwa i jej podstawowe zasady. I tak, do strategicznych celów polskiej polityki bezpieczeństwa należy:
· zagwarantowanie niepodległości i suwerenności, integralności terytorialnej państwa oraz nienaruszalność jego granic;
· zagwarantowanie ochrony demokratycznego porządku konstytucyjnego, w tym w szczególności pełni praw i wolności oraz bezpieczeństwa obywateli RP;
· stworzenie jak najlepszych warunków dla wszechstronnego i stabilnego rozwoju społecznego i gospodarczego kraju, zachowania dziedzictwa narodowego i rozwoju narodowej tożsamości;
· wnoszenie wkładu w budowę demokracji, praw człowieka, praworządności oraz solidarności.
Podstawowe zasady polskiej polityki bezpieczeństwa można przedstawić w pięciu następujących pkt.:
a. Polska traktuje bezpieczeństwo w sposób kompleksowy uwzględniający znaczenie i wpływ czynników politycznych, militarnych, ekonomicznych, społecznych, środowiskowych, energetycznych itd.;
b. Polska realizuje swoją politykę bezpieczeństwa zgodnie z Konstytucją RP, szanuje prawa międzynarodowe, nie ma żadnych żądań terytorialnych;
c. w działaniach na arenie międzynarodowej Polska kieruje się wartościami, ideałami i zasadami ujętymi w Traktacie Północnoatlantyckim i traktatach Europejskich;
d. Polska ściśle wiąże swoje bezpieczeństwo z bezpieczeństwem państw NATO i członków UE;
e. Polska dąży do tego, aby użycie siły na arenie międzynarodowej było wyłącznie realizacją prawa do obrony, przewidzianego w Karcie Narodów Zjednoczonych.
Struktura systemu obronnego państwa. Charakterystyka podsystemów.
Stosowanie do wyznaczonych celów i zadań strategicznych, Polska utrzymuje system obronności o potencjale gwarantującym sprostanie wyznaniom i skutecznie przeciwstawienie się wszystkim potencjalnym zagrożeniom zewnętrznym. System ten stanowią wszystkie siły i środki przeznaczone do realizacji zadań obronnych, odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane. Składa się on z trzech podstawowych elementów: podsystemu kierowania oraz dwóch podsystemów wykonawczych - ...
trzcianka