KSYLEM (DREWNO)Jest to tkanka przewodząca, rozprowadzająca po całej roślinie wodę i sole mineralne pobrane z gleby przez korzenie. Ksylem jest tkanką niejednorodną, która osiąga najwyższy stopień zróżnicowania u okrytozalążko- wych. W jej skład wchodzi kilka element.:
cewki Są to komórki wydłużone, na końcach zwężone lub o ukośnych ścianach poprzecznych. Ich ściany są zdrewniałe, a nierównomiernie odkładanie się ścian wtórnych doprowadza do powstania różnego rodzaju zgrubień (pierścieniowych, spiralnych, siatkowatych) lub jamek. Dojrzałe cewki są komórkami martwymi, pozbawionymi protoplastów, przystosowanymi do przewodzenia wody i nadawania roślinom sztywności i mechanicznej wytrzymałości.
naczynia Stanowią element drewna charakterystyczny dla okrytozalążkowych. Są to długie rury utworzone ze specjalnych komórek, które przekształciły się w człony naczyniowe. Są one lepiej niż cewki przystosowane do transportu wody ze względu na częściowy lub zupełny zanik ścian poprzecznych. Człony naczyniowe rozwinęły się prawdopodobnie z cewek, świadczy o tym istnienie form przejściowych pomiędzy nimi a cewkami. Podobnie jak w cewkach człony naczyniowe mają liczne jamki lejkowate lub różnego kształtu zgrubienia wytworzone w wyniku nierównomiernego odkładania się ściany wtórnej. U paprotników i nagozalążkowych naczynia występują tylko wyjątkowo. Cewki są u tych roślin jedynymi elementami przewodzącymi wodę.
włókna drzewne Rozmieszczone są w drewnie pojedynczo lub grupami pomiędzy innymi komórkami tkanki. W ścianach ich występują zredukowane jamki lejkowate. Obecność tych jamek wskazuje na to, że one prawdopodobnie również rozwinęły się z cewek. Typowe włókna stanowią martwy i wyłącznie mechaniczny element drewna.
miękisz drzewny Występuje w postaci pasm komórek miękiszowych pomiędzy innymi elementami drewna. Miękisz drzewny jest jedynym żywym elementem drewna i pełni rolę tkanki spichrzowej oraz zapewnia łączność drewna z innymi tkankami organu.
FLOEM (ŁYKO)To tkanka w której odbywa się przewodzenie na dalsze odległości organicznych substancji pokarmowych., przede wszystkim cukrów. Głównym miejscem produkcji tych substancji są liście. To tkanka niejednorodna. Najwyższy stopień specjalizacji i zróżnicowania tej tkanki występuje u okrytozalążkowych:
rurki sitowe - Są to pionowe szeregi specjalnych komórek, nazywanych członami rur sitowych. Są to komórki żywe, o wydłużonym kształcie i celulozowej ścianie. Wnętrze ich wypełnia duża wodniczka, otoczona cienkim cytoplazmatycznym płaszczem. W dojrzałych członach rurki sitowej jądro przeważnie zanika. W ścianach komórkowych występują charakteryst. perforacje sita. Poprzez pory sit przechodzą pasma cytoplazmy grubsze od plazmodesm, łączące ze sobą poszczególne człony rurki sitowej. Pory wyścielone są pochewką z kalozy, która jest wielocukrem o śluzowatej, kleistej konsystencji. W okresie jesienno- zimowym zawartość kalozy na terenie sit wzrasta i może nastąpić całkowite ich zamknięcie zasklepkami z kalozy. U niższych roślin naczyniowych (paprotniki, nagozalążkowe) występują komórki sitowe. W komórkach tych sita rozmieszczone są w ścianie komórkowej mniej lub bardziej nieregularnie, a ich pory mają mniejszą średnicę.
komórki towarzyszące Występują w łyku roślin okrytozalążkowych. Są to komórki żywe, wydłużone, mniejsze od sitowych i ściśle do nich przylegające.
miękisz łykowy Składa się z komórek mniej lub bardziej wydłużonych, występujących w postaci pasm wśród innych elementów łyka. W niektórych organach może być w łyku bardzo dużo miękiszu i wtedy pełni on funkcje tkanki spichrzowej.
włókna łykowe Są zwykle dłuższe od włókien drzewnych i różnią się od nich jamkami prostymi. Włókna nie występują w łyku niższych roślin naczyniowych. U paprotników i wielu nagozalążkowych łyko składa się tylko z komórek sitowych i miękiszu łykowego.
Komórka Białka Proste (proteiny)
Albuminy - biorą udział w regulacji zawartości wody we krwi
Globuliny - transportują żelazo, miedź, witaminy i hormony a także biorą udział w procesach odpornościowych
Fibrynogen odpowiada za krzepnięcie krwi
Aktyna i miozyna - to białka kurczliwe mięśni
Kolagen - buduje szkielet
Kreatyna - zawiera dużo siarki i tworzy między innymi włosy, paznokcie, pióra, kopyta
Histony - występują w jądrze kom.
Złożone (proteidy)
Glikoproteidy - warunkują właściwości grupowe krwi
Chromoproteidy - to np. hemoglobina, która transportuje tlen i dwutlenek węgla
Lipoproteidy - są składnikiem błon biologicznych
Nukleoproteidy - są podstawowym składnikiem jądra komórkowego
Kwasy nukleinowe
Cytoplazma - półpłynna galaretowata substancja, w której znajdują się składniki komórki, czyli organelle
Błona plazmatyczna (plazmalemma) - jest to podwójna błona lipidowa, w której są zanurzone przemieszczające się cząsteczki białek. Błona ma właściwości półprzepuszczalne, czyli selektywne.
Aparat Golgiego - Zbudowany jest ze spłaszczonych woreczków oraz dużych i małych pęcherzyków. W woreczkach odbywa się synteza różnych substancji np. wielocukrów, nadepnie związki te przechodzą do pęcherzyków i wraz z nimi wędrują do różnych regionów komórki.
Siateczka wewnątrzplazmatyczna, czyli retikulum endoplazmatyczne ER. Jest to zespół kanalików i pęcherzyków połączonych ze sobą pełniących takie funkcje jak: oddzielenie od siebie różnych miejsc w komórce, w których zachodzą różne reakcje, transport substancji wzdłuż kanalików, udział w syntezie białek (szorstkie retikulum, czyli połączone z rybosomami), udział w syntezie kwasów tłuszczowych i innych substancji ( retikulum gładkie).
Lizosomy - są to drobne pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną, zawierają enzymy odpowiedzialne za reakcje katabolityczne i pełniące w komórce funkcje trawienne, a także rozkładające zbędne produkty przemiany materii.
Rybosomy - zbudowane SA z dwóch podjednostek białkowych, łączą się w większe grupy, czyli polirybosomy i biorą udział w biosyntezie białek.
Mitochondria - mają kształt kulisty, pałeczkowaty lub nitkowaty. Zbudowane są z białek, lipidów, DNA i RNA. Otacza je podwójna błona białkowo - lipidowa. Wewnętrzna część tej błony uwypukla się do środka tworząc grzebienie zanurzone w substancji. Mitochondria biorą udział w oddychaniu komórkowym.
Plastydy - są to organelle otoczone podwójna błoną lipidowo - białkową:
Chloroplasty - uczestniczą w fotosyntezie. Wypełnione są białkową substancją zwana stroma, w której znajdują się grana - stosy spłaszczonych pęcherzyków, zwanych tylakoidami zawierających chlorofil,
Ściana komórkowa - zbudowana jest z włókien celulozowych, pektyn, hemiceluloz. Jest błona przepuszczalną tzn., że przechodzą przez nią w obu kierunkach rozpuszczalnik i substancje rozpuszczone. Jamki, przez które przechodzą cienkie pasemka cytoplazmy, czyli plazmodesmy umożliwiają kontakt między sąsiednimi komórkami. Ściana komórkowa zabezpiecza komórkę przed nadmierną utrata wody, niekorzystnym wpływem środowiska i tworzy rusztowanie dla całej rośliny. Może ona podlegać licznym modyfikacjom.
Wakuola - otoczona jest pojedynczą błoną lipidowo - białkową zwaną tonoplastem. Wewnątrz zawiera sok komórkowy w skład, którego wchodzą woda, glikozydy, garbniki, alkaloidy, antybiotyki, barwniki
Budowa jądra komórkowego:
DNA - jest głównym składnikiem jądra komórkowego, połączone jest z białkami. Zawiera informacje o kolejności aminokwasów we wszystkich białkach, które może syntetyzować jest syntetyzowana w jądrze komórkowym
RNA -jest syntetyzowane w jądrze komórkowym
Jąderka - są to twory nieposiadające błony o owalnym kształcie. Zbudowane są z RNA, DNA i białek
Błona jądrowa - jest to błona białkowo - lipidowa z licznymi porami - otworami umożliwiającymi kontaktowanie się wnętrza jądra z cytoplazmą.
Chromatyna jądrowa - tworzy zrąb jądrowy przez połączenie DNA z białkami zasadowymi. Występuje w dwóch postaciach: zwartej i luźnej
Sok jądrowy - inaczej nazwany jest kariolimfą, ma charakter białkowy z niewielką domieszką fosfolipidów
Kwasy nukleinowe są polimerami zbudowanymi z nukleotydów:
Kwas dezoksyrybonukleinowy DNA
Zbudowany jest z połączonych ze sobą par nukleotydów, czyli zbudowany jest z dwóch nici. W skład każdego nukleotydu wchodzą:
Cztery zasady azotowe: adenina (A), guanina (G), cytozyna (C), tymina (T)
Pięciowęglowy cukier - dezoksyryboza
Reszta kwasu fosforowego Kwas rybonukleinowy RNA
RNA występuje pod postacią:
mRNA - RNA informacyjny, matrycowy, bierze udział w biosyntezie białek
tRNA - RNA transportujący , bierze udział w biosyntezie białek
rRNA - RNA rybosomalny, uczestniczy w budowaniu rybosomów
Zbudowany jest z połączonych ze sobą nukleotydów - ma strukturę jednoniciową. W skład każdego z nich wchodzą:
Zasady azotowe: Adenina (A), guanina (G), cytozyna (C), uracyl (U)
Pięcioweglowy cukier - ryboza
Reszta kwasu fosforowego
Funkcja jądra komórkowego:
Kieruje metabolizmem komórki - synteza białek, regulacja zawartości ATP
Wytwarza kwasy nukleinowe
Przechowuje DNA jako centrum informacji
Kieruje podziałem komórek
Podział komórki:
1. Mitoza - dotyczy podziału komórek somatycznych, czyli komórek budujących organizm. W wyniku mitozy liczba chromosomów nie ulega zmianie. Skład się ona z następujących etapów:
Profaza - substancja chromatynowa zawarta w jądrze przyjmuje stopniowo formę coraz bardziej skręconych nici aż do wytworzenia chromosomów, zanika otoczka jądrowa, tworzy się wrzeciono kariokinetyczne
Metafaza - chromosomy układają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona kariokinetycznego, chromosomy są zgrubiałe i podzielone podłużnie na dwie identyczne części zwane chromatydami
Anafaza - włókna wrzeciona kariokinetycznego skracają się i odsuwają przyczepione do nich połówki chromosomów (chromatydy), między chromatydami powstaje wrzeciono cytokinetyczne które odgrywa istotna role w podziale cytoplazmy
Telofaza - połówki chromosomów (chromatydy) docierają na bieguny gdzie zachodzi proces tworzenia się nowych jąder, powstaje otoczka jądrowa i jąderka, chromosomy rozkręcają się tworząc cienkie nici, podział cytoplazmy następuje po powstaniu jąder
2. Mejoza - jest to podział z redukcją chromosomów, następstwem mejozy jest powstanie haploidalnych plemników, komórek jajowych czy zarodników. Obejmuje ona podziały takie jak:
Profaza I - chromosomy podobne zwane chromosomami homologicznymi zbliżają się do siebie
Metafaza I - chromosomy układają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona kariokinetycznego, chromosomy homologiczne leża naprzeciwko siebie
Anafaza I - do biegunów rozchodzą się całe chromosomy rozciągane przez włókna wrzeciona kariokinetycznego
Telofaza I - w nowo powstałych jądrach znajduje się o połowę mniejsza liczba chromosomów
Profaza II - chromosomy podzielone są na dwie chromatydy, tworzy się wrzeciono kariokinetyczne, zanika otoczka jądrowa i jąderko
Metafaza II - chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona kariokinetycznego
Anafaza II - do biegunów rozchodzą się chromatydy, powstaje wrzeciono cytokinetyczne
Telofaza II - powstają cztery jądra o haploidalnej liczbie chromosomów, kończy się podział cytoplazmy
chomik-unikat