W 1945 r. w San Francisco obradowała konferencja założycielska Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), o której powstaniu zdecydowały wielkie mocarstwa na konferencje w Jałcie. Stworzono Kartę Narodów Zjednoczonych, która mówiła między innymi o tym, że:
Artykuł 1
Narody Zjednoczone dążą do następujących celów:
· Do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa narodowego; w tym celu będą one podejmowały skutecznie zbiorowe środki do zapobiegania i usuwania gróźb przeciwko pokojowi i uchwalania aktów agresji przeciwko pokojowi [...]
· Do rozwoju przyjaznych stosunków pomiędzy narodami, opartych na poszanowaniu zasady równouprawnienia i stanowienia narodów o sobie [...]
Narody Zjednoczone będą popierały:
a) podniesienie stopy życiowej, pełne zatrudnienie oraz warunki postępu i rozwoju gospodarczego i społecznego;
b) rozwiązywanie międzynarodowych zagadnień gospodarczych, społecznych, zdrowotnych i innych z nimi związanych, jak również międzynarodowej współpracy kulturalnej i oświatowej [...]. Karta Narodów Zjednoczonych w 1945 podpisało 51 państw wśród nich była też Polska a w 1993 Kartę Narodów Zjednoczonych podpisały 184 państwa. Siedzibą Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) jest Nowy York.
Jedną z ważniejszych decyzji podjętych przez zgromadzenie ogólne było przyjęcie w 1948 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, która stanowiła o: „niezbywalnym prawie wszystkich członków wspólnoty ludzkiej do wolności, sprawiedliwości i pokoju”.
Uproszczony schemat struktury Organizacji Narodów Zjednoczonych:
Spośród sześciu organów głównych ONZ najważniejszymi są Zgromadzenie Ogólne i Rada Bezpieczeństwa. Stałymi członkami ONZ są Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, Chiny i ZSRR (a po rozpadzie ZSRR – Rosja).
Fragment Deklaracji praw człowieka:
Wszyscy ludzie rodzą się równi i wolni [...].
Artykuł 2
Każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności [...] bez względu na jakiekolwiek różnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, pochodzenia społecznego, narodowości, majątku urodzenia, lub jakiegokolwiek innego stanu.
Artykuł 18
Każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania [...].
Artykuł 21
Każdy człowiek ma prawo do uczestnictwa w rządzeniu swym krajem bezpośrednio lub przez swobodnie wybranych przedstawicieli [...]
Artykuł 23
Każdy człowiek ma prawo do pracy […] oraz ochrony przed bezrobociem […].
Artykuł 25
Matka i dziecko mają prawo do specjalnej opieki i pomocy.
Gdy Niemcy skapitulowały, dowództwa czterech państw – USA, ZSRR, Wielkiej Brytanii i Francji – utworzyły Sojuszniczą Radę Kontroli, która miała sprawować władzę w niemieckim terytorium podzielonym na cztery części – amerykańską, radziecką, brytyjską i francuską. W 1945 od 17 lipca do 2 sierpnia obradowała w Poczdamie ostatnia konferencja Wielkiej Trójki. Uzgodniła ona tzw. ład jałtański, który określał kształt granic w powojennej Europie. Po wojnie nastąpiła radykalna zmiana: Niemcy, Włochy i Japonia zostały wyeliminowane z kręgu mocarstw osłabła też pozycja Wielkiej Brytanii i Francji. Dwoma największymi mocarstwami zostały Stany Zjednoczone i ZSRR. Europa została podzielona na wpływy ZSRR, które sięgały do połowy Polski i amerykańskie – reszta Europy. Podczas trwania ofensywy radzieckiej, komendant główny, Leopold Okulicki, wydał rozkaz do rozwiązania Armii Krajowej. Ta decyzja wywołała sprzeczne opinie w zachowującym dotąd jedność podziemiu. Ci, którzy się ujawnili zostali aresztowani przez NKWD. W Buszkowie 27 marca 1945 doszło do spotkania Armii Czerwonej z kierownictwem podziemia, gdzie aresztowani zostali: Jan Stanisław Jankoski, Kazimierz Pusiak, generał Leopold Okulicki, Adam Bień, Antoni Pajdak, Stanisław Jasiakiewicz. W tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej zasiadło tylko czterech członków rządu polskiego w Londynie, m.in. byli to: Stanisław Mikołajczyk, premierem rządu został Edward Osóbka – Morawski.
Podczas „procesu 16” w Moskwie rozpoczęły się rokowania między delegacją proradzieckiego Rządu tymczasowego a przedstawicielami innych nutów politycznych związanych z rządem polskim w Londynie. W dniu ogłoszenia wyroku w „procesie 16” – 21 czerwca 1945 – ustalono warunki powołania tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. W skład nowo tworzonego gabinetu weszło tylko czterech polityków związanych z rządem polskim w Londynie, wśród nich Stanisław Mikołajczyk, jako wicepremier i jednocześnie minister rolnictwa i reform rolnych. Resztę miejsc zajęli komuniści i kryptokomuniści z PPS, SL i SD. Premierem rządu został Edward Osóbka – Marszczewski (PPS) a wicepremierem Władysław Gomółka (PPR).
Utworzenie TRJN rozpoczęło nowy etap walki o kształt ustrojowy państwa polskiego. Kierownictwo Polskiego Państwa Podziemnego (PPP) podjęło decyzję o rozwiązaniu jego struktury, a jednocześnie wystąpiło z odezwą Do Narodu Polskiego i Narodów sprzymierzanych, który został nazwany Testamentem Polski Walczącej.
A oto jej fragment:
„[…] Z chwilą powstania nowego rządu i uznania go przez mocarstwa zachodnie kończy się dla nas możliwość legalnej walki konspiracyjnej […], a powstaje problem jawnej walki stronnictw demokratycznych w Polsce o cele narodu i swe programy […]. Uważamy tedy za konieczne sprecyzowanie wyraźne, jak przyjmujemy demokrację, wszystko bowiem wskazuje na to, że pomiędzy pojęciem demokracji w Europie Wschodniej a naszym istnieje zasadnicza rozbieżność.
Według narodu polskiego:
1. Demokracja to pozostawienie najszerszym warstwom narodu wyboru ustroju społeczno – politycznego oraz światopoglądów, z którego on wypływa.
2. Demokracja to […] wolność osobista, wolność słowa i przekonań.
3. Demokracja to równe prawa dla wszystkich grup politycznych.
4. Demokracja to praworządność obowiązująca zarówno rządzących jak i rządzonych […].
6. Demokracja to uznanie i zabezpieczenie równych praw mniejszych i większych narodów […]”
O ostatecznym kształcie granicy zachodniej mocarstwa zadecydowały na konferencji w Poczdamie, podczas której Wielka Trójka wysłuchała stanowiska w tej sprawie delegacji TRJN.
Było ono następujące:
„[…] W interesie przyjaźni ze Związkiem Radzieckim i pokoju na Wschodzie przekazaliśmy terytorium, na którym mieszkają 4 miliony Polaków. Dla tych Polaków musi znaleźć się miejsce w nowej Polsce. […] Za ziemie przekazane na Wschodzie Polska powinna zyskać rekompensatę […]. Uważam za słuszne, żeby i Niemcy odstąpili te ziemie, które były podstawą ich agresji […]”
W sprawie polskiej granicy zachodniej odpowiedni fragment decyzji Wielkiej Trójki brzmiał:
„[…] Szefowie trzech rządów są zgodni co do tego, że byłe niemieckie terytoria na wschód od linii biegnącej od Morza Bałtyckiego bezpośrednio do Świnoujścia i stąd wzdłuż wschodniej granicy Czechosłowacji, łącznie z częścią Prus Wschodnich […] włączając obszar Wolnego Miasta Gdańska, powinna znajdować się pod zarządem państwa polskiego i pod tym względem nie powinny być uważane za część radzieckiej strefy okupacyjnej […].
Trzy rządy […] uznają, że należy przedsięwziąć przesiedlenie do Niemiec ludności niemieckiej lub jej elementów pozostałych w Polsce […]”.
cysia27