Merowingowie Karolingowie GUSTAV FABER Prze�o�y� Zbigniew Jaworski Tytu� orygina�u DAS ERSTE REICH DER DEUTSCHEN GESCHICHTE DER MEROWINGER UND KAROLINGER Indeksy zestawi� TADEUSZ NOWAKOWSKI Projekt graficzny serii RYSZARD �WI�TOCHOWSKI Opracowanie ok�adki i stron tytu�owych TERESA KAWI�SKA Reprodukcje fotograficzne HANNA BALCERZAK C 1980 C.Bertelsmann Verlag GmbH, Munchen [ Copyright for the Polish edition by Pa�stwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994 SPIS RZECZY Spis ilustracji 9 Narodziny Zachodu 13 I. FRANKOWIE WKRACZAJ� NA AREN� DZIEJOW� Apokalipsa �wiatowego mocarstwa 17 Przerwanie limes - Zaci�nicy z p�nocy - Goci, Wandale, Burgundowie - W�dr�wka lud�w germa�skich Kim byli Frankowie? 23 Frankijski mit Troi - Germa�ski kult osobowo�ci u Frank�w salickich i nadre�skich Merowingowie Clodio, Meroweusz, Childeryk - Kr�lowie o d�ugich lokach - Sen Basiny - Skarb grobowy z Tournai W Soissons ko�czy si� staro�ytno�� 30 Pa�stwo Syagriusza - Pierwszy tryumf Chlodwiga - Epizod z dzbanem Brzemienne w skutki ma��e�stwo 34 Burgundka Chrotchilda - Arianie i katolicy - Staranie o oblubienic� - Chrotchilda pr�buje nawr�ci� m�a. Usytuowanie bitwy pod Zulnpich 37 Wojna z Alemanami - R�wnina pod Zulnpich - Teodoryk m�wi "stop" - Cmentarzysko pod Hiifingen - �lubowanie Chlodwiga "Uwielbiaj to, co� spali�" 42 Epokowa decyzja - Chrystus czy Wotan? - Zbiorowy chrzest - "Pochyl czo�o, dumny Sigambrze" - Miasto koronacyjne Reims Wyprawa krzy�owa przeciw Alarykowi 47 Chlodwig w Tours - Zwyci�stwo pod Vougle - Barbarzy�ski w�dz rzymski konsulem - "A B�g mno�y� jego kr�lestwo" - Prawo salickie II. SPORY DYNASTYCZNE Biskup z Tours 55 Kronikarz Frank�w - Szara eminencja Merowing�w - Atalus i Leon - Aposto� Galii - Wiara Grzegorza w cuda Podzia� kr�lestwa f- " 60 Synowie Chlodwiga - Zab�jstwo dzieci w Pary�u - Sp�r o dziedzictwo i bratob�jcza wojna 6 Spis rzeczy Teudebert zagra�a Bizancjum 64 Frankowie i Ostrogoci - Merowi�skie z�ote monety - Gr�b kr�lowych w Kolonii - Hugdietrich i Wolfdietrich Chlotar i jego kobiety 70 �wi�ta Radegunda - Ostatni klasyczno-rzymski poeta - Ingunda i Arnegunda - Gr�b w Saint-Denis - �mier� Chramma w p�omieniach W�adza bez moralno�ci 75 Dziedzice Chlotara - C�rki gr�plarza - Austrazja, Neustria i Burgundia Wrogie kr�lowe 78 S�u�ebna Audowery - Narzeczona z Toledo - Zamordowanie Galswinty - Zado��uczynienie w formie g��wszczyzny - Zamach na Sigeberta - Uratowanie dziedzica tronu Zabronione ma��e�stwo 85 Meroweusz i Brunhilda - Rouen - miasto muze�w - Przyobleczony w habit - Koniec Meroweusza Proces Pretekstata 90 Uwi�zienie biskupa - Synod w ko�ciele Aposto��w - "Nie pozw�lcie zgin�� waszemu bratu" - Fredegunda pr�buje przekupstwa - Wygnanie na Jersey - Zbrodnia w tumie Chilperyk i Fredegunda 93 Skrucha kr�lowej - Sfingowane samob�jstwo - Gramatyka frankijska Chilperyka - Podejrzenie o cudzo��stwo - Kim by� zab�jca Chilperyka? Okrutny koniec Brunhildy 98 Uk�ad z Andelot - Polityka sztyletu i trucizny - Sporny kandydat do tronu - Bitwa pod Dormelles - Zdrada, uwi�zienie i �mier� - Ko�ci�-mauzoleum w Autun III. MAJORDOMOWIE Konkurenci kr�l�w 107 Szlachta rodowa i urz�dnicza - Litowie i poddani - Jak �y�y dolne warstwy spo�eczne? - Archeolodzy odnajduj� resztki osiedli Groby przemawiaj� do nas 112 Bytowanie w za�wiatach zgodne z pozycj� spo�eczn� - Jedna z najwi�kszych poszu-kiwaczek skarb�w - Znaleziska grobowe w Gondorf - Fundacja milionera - He�my wojenne z Gellep i Norken - Groby szlacheckie z Klepsau Karolingowie 117 Awans arystokracji - Dagobert I - Ch�opi�cy kr�lowie sp�odzeni przez ch�opc�w - Polityka kancelarii i kaplicy - Bitwa pod Tertry - Znowu ��dna w�adzy kobieta Karol M�ot ratuje Zach�d 120 Malowani kr�lowie - Ofensywa pustyni - Krzy� czy P�ksi�yc - Tours i Poitiers czy uderzenie w pr�ni�? Zbawienie nadchodzi z Irlandii 126 "Buduj�cy zakonnik" - Kolumban w Luxeuil - Fridolin, Trudpert i Pirmin - Wyspa Reichenau - Klasztory bastionami pa�stwa - Rozgniewana ksi�na Aposto� Niemc�w 133 Anglowie i anio�y - Glejt dla Bonifacego - Obalenie d�bu Donara - Aposto� Spis rzeczy 7 i Karolingowie - "Niebia�ska rezydencja" - W jakim j�zyku g�osi� kazania Bonifacy? - Lioba, Walpurga i So�a Darowizna Pepina 139 Klucze �wi�tego Piotra - Rze� w Cannstatt - Kr�l Pepin - Papie� przekracza Alpy - Darowizna Konstantyna IV. FRANKIJSfCI CEZAR Carolus Magnus � � 149 �wiadoma celu matka - Powierzchowno�� Karola - �ona cesarza - Angilbert i Berta - Czy Karol by� Niemcem? Dw�r cesarski w Akwizgranie 153 Okolice ratusza i tumu - Freski z �ycia Karola w sali cesarskiej - Tron Rzeszy - Kaplica pa�acowa - Relikwiarz Karola Rze� Sas�w w Verden 158 Sasowie - Widukind z Wildeshausen - "Sasi, dob�d�cie mieczy" - Napad pod Suntel - �ci�ci czy wywiezieni? - Verden i Sachsenhain "Niezwyci�ony Karol" 164 Wojna z Longobardami - Diakon Pawe� - Hiszpa�ska ekspedycja - Roland w Roncesvalles - Kapitulacja Tassila Cesarz koronowany przez Boga 169 Zamach na papie�a Leona - Paderborn 799 rok - Oczyszczaj�ca przysi�ga - Nowy August - Reakcja nad Bosforem - Koronacja w Rzymie i Akwizgranie Pax Carolina .173 Karoli�ski renesans - Minister o�wiecenia publicznego - "R�w" Karola - Budowa kana�u przez Ludwika Bawarskiego - Jak zmar� Karol Wielki V. NAST�PCY Einhard i Notker 179 Biografowie Karola - Losy pewnej statuetki - Einhard i Emma - Najpo�ledniej-szy spo�r�d mnich�w - Czy J�ka�a zredagowa� histori� Karola Ludwik Pobo�ny 183 "Nigdy si� nie �mia�" - S�abe rz�dy Ludwika - Puryta�ska czystka w pa�acu cesarskim - Ulubiona rezydencja w Ingelheimie - Aposto� P�nocy - "Cud Saksonii i globu ziemskiego" Monarcha czy mnich? 189 Energiczna c�rka Welf�w - "Pa�ac cesarski staje si� burdelem" - Pole k�amstwa pod Colmarem - Ludwik wi�niem swych syn�w Przysi�ga sztrasburska 192 Bitwa pod Fontenoy - "In Godes mina..." - Ustalenie granic j�zykowych - Staro francuski i starog�rnoniemiecki y Verdun i Mersen t 196 Komisja sporz�dza remanent - Trzy cz�ci pa�stwa - Normanowie pod Nantes, Pary�em i Hamburgiem - Lotar I w klasztorze w Priim - Afera ma��e�ska Lotara II Smoki morskie pod Koloni� 204 Bitwa pod Andernach - Karoli�ska Kolonia - Ko�ci�-mauzoleum �wi�tej Urszuli - Grzebie� arcybiskupa - "A furrore Normannorum" Hrabia ratuje Pary� 208 Przyw�dca pirat�w Zygfryd - Walka o przycz�ek mostowy - "Taran" - Zr�czny wybieg morskich smok�w - Karol Gruby daje za wygran� - Statki "p�yn�" po l�dzie Tablica chronologiczna .... Drzewo genealogiczne Merowing�w Drzewo genealogiczne Karoling�w . Mapy Bibliografia Indeks os�b Indeks nazw geograficznych i etnicznych 212 Pa�stwo si� rozpada Upadek cesarskiego pa�acu - Karol Gruby abdykuje - Arnulf z Karyntii - Ratyzbona rezydencj� - "...aby poskromi� z�oczy�c�w" - Dwa nowe narody 219 221 222 223 227 231 231 SPIS ILUSTRACJI: 1. Z�ote monety wizygockie. Muzeum w Cluny. 2. Bi�uteria i inne przedmioty pochodz�ce z nekropolii Merowing�w w Lavoye (Meuse), Muzeum Saint-Germain-en-Laye. 3. Baptysterium �w. Jana w Poitiers, IV-VII wiek. 4. Monety z epoki Merowing�w: Chlodwig i Dagobert. Pary�, Biblioteka Narodowa, Gabinet medali. 5. Sigebert I, syn Chlotara. 6. Chlotar II, syn Chilperyka I i Fredegundy. 7. Dagobert II, syn Sigeberta III. 8. R�koje�� miecza Childeryka I. Pary�, Biblioteka Narodowa, Gabinet medali. 9. Skarbiec grobowca Childeryka I. Pary�, Biblioteka Narodowa. 10. Z�ote krzy�e z Hiifingen, ok. VI wieku. 11. Ozdobne plakietki z epoki Merowing�w znalezione na cmentarzysku alema�skim w Hufingen. 12. Pismo merowi�skie, fragment manuskryptu z biblioteki kolegialnej w St.-Gallen. 13. He�m z frankijskiego grobowca ksi���cego z okolicy Krefeld, VI wiek. 14. Frankijski kamie� nagrobny z Niederh�llendorfu ko�o Bonn, VII wiek. 15. Statuetka z br�zu przedstawiaj�ca Karola Wielkiego, IX wiek. Pary�, Luwr. 16. Ludwik I Pobo�ny, syn Karola Wielkiego. 17. Ludwik V, syn Lotara. 18. Srebrny denar z g�ow� Karola Wielkiego, odlany we Frankfurcie po 804 roku. 19. Miecz z epoki karoli�skiej, przypisywany Karolowi Wielkiemu. 20. Elementy frankijskiej sztuki zdobniczej znalezione w grobowcach w Kottlach i Krefeld. 21. Konnica, wiek IX, ilustracja ze Z�otego Psa�terza z St.-Gallen. 22. Konnica z Ksi�gi Machabejskiej, r�kopis z pocz�tku X wieku z St.-Gallen. 23. Ilustracja z XI wieku, przedstawiaj�ca prawdopodobnie Pepina Kr�tkiego. 24. Ludwik Pobo�ny, wizerunek na relikwiarzu Karola Wielkiego, wykonanym z okazji jego koronacji w 1165 roku. 25. Karolingowie od Pepina Kr�tkiego do Karola �ysego. Ok�adka Z�otej Ksi�gi z Priim, ok. 1100 roku. 25. "Je�eli nasza europejska kultura ma utrzyma� si� przy �yciu, konieczne jest obudzenie og�lnoeuropejskiej �wiadomo�ci i poczucia historycznie ukszta�towanej-jedno�ci." Christopher Dawson, The making of Europ� NARODZINY ZACHODU W ci�gu setek lat od swego powstania Zach�d stanowi� polityczn� jedno��, kiedy to wielkie obszary dzisiejszej Francji i Niemiec, Szwajcarii, pa�stw Beneluksu oraz cz�� W�och i Hiszpanii nale�a�y do tego samego pa�stwowego zwi�zku. W�wczas, przed tysi�cem pi�ciuset laty, na gruzach rozk�adaj�cego si� �wiatowego rzymskiego imperium po�o�ony zosta� kamie� w�gielny pod odbudow� Europy. Proces ten zapocz�tkowa�o pa�stwo Frank�w, kszta�tuj�ce si� w drodze gwa�tu, intryg, przyziemnych nami�tno�ci, ale r�wnie� dzi�ki pe�nym blasku czynom. Historia Frank�w ma w sobie co� ze struktury dramatu, je�eli chodzi o gwa�towno�� jej rozwoju, si�� kszta�towania w�adzy i dekadencj� okresu ko�cowego. Stanowi ona ponadto najmniej wyja�niony etap europejskiej historii. Dzi� jednak mo�na ju� z niejak� pewno�ci� odtworzy� fakty. Badania geografii siedlisk, nazewnictwa oraz studia historyczno-lingwistyczne wyja�ni�y wiele zagadnie� wczesnofrankijskiej rzeczywisto�ci, kt�ra w por�wnaniu z epok� Karoling�w by�a szczeg�lnie trudna pod wzgl...
marszalek1