REGIONALNE IZBY OBRACHUNKOWE
RIO powstały na mocy ustawy z 7.X.1992r. Powołanie takiego organu kontroli i nadzoru nad JST było wynikiem bardzo poważnych sporów w doktrynie co do koncepcji, dopuszczalności nadzoru nad prowadzeniem gospodarki finansowej przez samorząd terytorialny.
W okresie międzywojennym istniał zarówno nadzór czynnika rządowego (starosty, wojewody), związany nawet z zatwierdzaniem uchwał budżetowych oraz kontrola i rewizja organów wyłonionych przez samorządy.
Po odzyskaniu niepodległości, przywróceniu samorządu w 1990 roku nie chciano już powracać do tych koncepcji i zarysowały się 2 dogi wyjścia
1) - uczynienie z NIK instytucji nadzoru budżetowego, niezależnego, o charakterze zbliżonym do sądownictwa finansowego, która to izba obrachunkowa stosowała by jednolite kryteria oceny gospodatki budżetowej zarówno na poziomie centralnym jak i poszczególnych samorządów
2) - koncepcja nadzoru zbliżonego do administracji rządowej
Wtedy pojawiały się poważne problemy ustrojowe - to by oznaczało że władza wykonawcza, RM, uzyskałą by prawo badania gospodarki finansowej samorządu. Były jeszcze inne koncepcje - powołanie organu o charakterze mieszanym, zaś z gwarancjami podobnymi do organów włądzy sądowniczej - quasi-sądu finansowego.
Zwyciężyła druga koncepcja - uczynienie z RIO szczególnych organów administracji państwowej.
RIO - są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej podmiotów:
§ jednostek samorządu terytorialnego,
§ związków międzygminnych,
§ stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów
§ związków powiatów,
§ stowarzyszeń powiatów
§ samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób pr.
Izby są państwowymi jednostkami budżetowymi.!!!!
Nadzór nad działalnością regionalnych izb obrachunkowych sprawuje minister
właściwy do spraw administracji publicznej na podstawie kryterium zgodności z prawem
W razie powtarzającego się naruszania przez izbę prawa, Prezes Rady Ministrów
na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej może rozwiązać
kolegium izby, określając jednocześnie termin - nie dłuższy niż 3 miesiące - dla powołania kolegium w nowym składzie. Rozwiązanie kolegium jest równoznaczne z odwołaniem prezesa i zastępcy prezesa izby.
W takim wypadku premier na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, tymczasowego prezesa,który do czasu utworzenia kolegium w nowym składzie pełni funkcję tego organu.
Organizacja i zasady działania regionalnych izb obrachunkowych
Organem izby jest kolegium izby.
W skład kolegium izby wchodzą prezes izby jako przewodniczący kolegium oraz pozostali członkowie.
Prezesa izby powołuje, po przeprowadzeniu konkursu, Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.
Kadencja prezesa izby trwa 6 lat, licząc od daty powołania.
Zastępcę prezesa izby powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek prezesa izby, spośród członków kolegium.
§ Wykonuje on zadania i uprawnienia w zakresie określonym przez prezesa izby,
§ kieruje działalnością izby w czasie nieobecności prezesa izby, z wyłączeniem
spraw, które prezes zastrzegł do swojej wyłącznej właściwości.
Członka kolegium powołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek prezesa izby,
zgłoszony po uzyskaniu opinii kolegium izby, przyjętej w głosowaniu tajnym, w
obecności co najmniej połowy jego składu.
Połowę składu kolegium izby stanowią członkowie powołani spośród kandydatów
zgłoszonych do kolegium przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, pozostałą obasadza czynnik rządowy.
Członkostwo w kolegium izby ma charakter etatowy lub pozaetatowy.
§ Etatowego członka kolegium powołuje się na czas nieokreślony.
§ Pozaetatowego członka kolegium powołuje się na 6-letnią kadencję.
Kandydatów na członków kolegium wyłania się w drodze konkursu.
Posiedzenia i tryb podejmowania uchwał:
Posiedzenia kolegium izby zwołuje prezes izby w razie potrzeby, nie rzadziej
jednak niż raz na kwartał. Prezes izby zwołuje kolegium także na pisemny wniosek
co najmniej połowy członków kolegium, w terminie 14 dni od dnia jego złożenia.
Uchwały kolegium izby zapadają bezwzględną większością głosów w obecności
co najmniej 1/2 liczby członków kolegium izby.
W posiedzeniu kolegium izby ma prawo uczestniczyć przedstawiciel podmiotu, którego sprawa jest rozpatrywana.
Uchwały kolegium podpisuje osoba przewodnicząca w jego posiedzeniu.
Z posiedzenia kolegium izby sporządza się protokół.
Główne zadania RIO:
§ Izby kontrolują gospodarkę finansową, w tym realizację zobowiązań podatkowych
oraz zamówienia publiczne podmiotów(tych z początku) na
podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym
Nadzór nad prowadzeniem gospodarki finansowej, zwłaszcza budżetowej, jest z punktu widzenia prawnego funkcją odrębną zarówno od klasycznych funkcji orzecznicczych organów administracji, jak i funkcji wykonywanych przez władzę sądowniczą.
Dlatego, że powstaje pytanie o pojęcie kryterium legalności, zgodności z prawme prowadzenia gospodarki finansowej. Samorząd prowadzi samodzielnie tę gospodarkę i samodzielność ta podlega ochronie.
Pytanie: czy sprawowanie nadzoru nie oznacza przejmowanie władzy politycznej organów stanowiących JST? Ten spór już w Międzywojniu (zatwierdzanie przez starostę).
Kryterium legalności polega na:
- zbadaniu, czy tryb uchwalania, wykonywania był zgodny z prawem (określonym w uFP, ustawach samorządowych i zgodnych z uchwałą budżetową jeśli chodzi o zarząd wykonujący tę uchwałę)
Czy jest to ocena co do celowości? Kryterium legalne nie polega na zastępowaniu uprawnień politycznych czy to organów stanowiących czy wykonawczych. Jeśli działały one w granicach prawa, to miały prawo korzystać z kompetencji, konsumować je.
Jest inna sprawa - kryterium legalności prowadzenia gospodarki finasowej polega też na zbadaniu czy projekt uchwały budzetowej zawierał zgodny z wymaganiami zgodne z wymahaniami z uFP elementy - czy zaplanowane wszystkie dochody, z zachowaniem najwyższej staranności, podobnie jeśli chodzi o wszystkie wydatkim, które wynikaja z obligatoryjnych zadań włąsnych ciążacych na samorządzie.
Akt budżetowyhc musi spełniać tez materialne wymagania - odpowiadać jedności kasowej, podstawowemu charakterowi tego budżetu, zasadzie prawidłoweo planowania i uchwalania.
§ Izby przeprowadzają co najmniej raz na cztery lata kompleksową kontrolę gospodarki
finansowej jednostek samorządu terytorialnego. (kontroli dokonuje inspektor wyznaczony przez Prezesa RIO)
§ wydawanie, na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego,
opinii o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych
prawozaoczne