Toksykologia – wd3 15.10.2009
Czynniki warunkujące powstawanie zatruć:
· Właściwości substancji (fizyko-chemiczne)
· Rodzaj ekspozycji
· Cechy organizmu (czynniki biologiczne)
· Środowiskowe
1. Właściwości substancji
1.1. Charakterystyka fizyczna
· Stan rozdrobnienia dla substancji stałych
· Cechy sensoryczne np. arszenik bez smaku
· rozpuszczalność w wodzie lub lipidach np.
o BaCl2, BaCO2 – silne trucizny
o BaSO4 – stosowany jako Kontras do tomografii
o Hg0- doustnie, dożylnie nie działa, bo ni jest rozpuszczalna
Substancje nie reagują jeżeli nie są rozpuszczone
1.2. Skład chemiczny i budowa
· Skład pierwiastkowy np. As, Hg, kombinacje
· Wiązania chemiczne, obecność w pierścieniu wiązań podwójnych, potrójnych np. benzen > cykloheksan
· Izomeria
o Pozycja para>meta>orto
o Geometria cis>trans np. anetol w olejku anyżowym formacja cis 15x bardziej toksyczna
o Optyczna L > D np. nikotyna (40x) karwon (składnik olejku mięty, talidomid
· Grupy chemiczne:
o Potęgujące toksyczność: nitrowa – C-O-NO2, nitrozowa, cyjanowa, aminowa, chlorowcopodobne
o Osłabienie toksyczności: acetylowa – CH3 – CO, azowa – N=N- , karboksylowa - COOH, sulfonowa – SO2OH, tiolowa - SH, metoksylowa - – CH3-O-
o Potęgujące lub osłabiające toksyczność: metylowa – CH3, wodorotlenkowa – OH
1.3. Zanieczyszczenia:
· As partam diketopiperazyna
· Dawka nieszkodliwa 40 mg/kg m.c. dawka nieszkodliwa 7,5/kg m.c.
1.4. Stabilność w czasie magazynowania: co się wtedy będzie działo z taką substancją dodatkowo. Spartan rozpada się w czasie przechowywania oraz w czasie ogrzewania dlatego nie nadaje się do pieczenia ciast.
2.1. Dawka – w przeliczeniu na 1kg m.c.
· Toksyczna (trująca) - DT dosis Toxica – wywołuje zaburzenia patofizjologiczne i objawy zatrucia
· Śmiertelna – DL dosis letalis – powoduje trwałe uszkodzenie ośrodków ważnych dla życia i związana z tym śmierć.
2.2. Okres i częstotliwość
2.3. Pora dnia, roku
2.4. Droga wprowadzania substancji dla organizmu
2.5. Obecność innych substancji.
· Działanie 2 substancji w organizmie może być:
o Niezależnie
o Addycyjnie
o Może ulegać modyfikacjom = interakcje.
o Interakcja ma miejsce wtedy, gdy ekspozycja na dane substancje daje wyniki jakościowo lub ilościowo rożnie od przewidywanych
§ Synergizm – wielkość efektu biologicznego jest większa niż wartość sumaryczna i ich indywidualnych działań tych substancji. Np. mation i ENP, dym tytoniowy i alkohol, Fe i Cu
§ Antagonizm - wielkość efektu biologicznego jest mniejsza niż wartość sumaryczna ich indywidualnych działań np. barbiturany i noradrenalina, węgiel aktywowany jako odtrutka, awidyna i biotyna.
3.1. Gatunek – różnice miedzy gatunkami dotyczą:
· Tempa wchłaniania i przechodzenia przez błony
· Tempa metabolizmu
· Dróg metabolizmu
SUBSTANCJA
CZŁOWIEK
W mg/kg m.c.
SZCZUR
Strychnina
0,4
16
Cyjanek potasu
5
13
Benzezen
500
5700
DDT
400
Porównanie LD50 aflatoksyny B1 dla różnych gatunków zwierząt
Gatunek/wiek
LD50mg/kg m.c.
Kaczka 1-dniowa
0,37
Szczur 1-dniowy
1,0
Szczur dorosły
20,0
Świnka morska, piec - dorosłe
3.2. Wiek
Przyczyny większej wrażliwości.
· Noworodek, niemowlę:
o Bariera kwi – mózg niedostatecznie rozwinięta
o Inne pH przewodu pokarmowego,
o Inny skład mikroflory przewodu pokarmowego,
o Brak wielu enzymów
· Osoba starsza
o Zmiany starcze w narządach (nerki, wątroba)
o zmniejszenie aktywności enzymów,
o Zmiany w krążeniu krwi,
o Niedotlenienie narządów.
3.3. Uwarunkowania genetyczne
· Kod genetyczny warunkuj e powstanie enzymów biorących udział w metabolizmie związków obcych, np.
· As partam = fenyloalanina + kwas aprarignowy
(Miejsce na rysunek)
3.4....
wnozcik2007