PISP T. 5 CZ. I P..doc

44

(1)

POJĘCIA I SYSTEMY PEDAGOFICZNE T. 5 CZ. I P.

(2)

TEMAT 5. GŁÓWNE DOKTRYNY (SYSTEMY) PEDAGOGICZNE I ICH ZNACZENIE DLA WSPÓŁCZESNEJ REFLEKSJI O WYCHOWANIU. Wykład — liczba godzin – 4/4.

(3)

Cele kształcenia

W wyniku opanowania treści tematu student potrafi:

•              przeprowadzić analizę odmiennych koncepcji wychowania, rekonstruowania ich założeń oraz ideologii,

•              posługiwać się językiem różnych koncepcji wychowania dla opisu rzeczywistości społecznej,

•              rozróżnić podstawowe możliwości i ograniczenia towarzyszące procesom edukacji i wychowania.

(4)

ZAGADNIENIA

1. POJĘCIE DOKTRYNY PEDAGOGICZNEJ.

2. GŁÓWNE DOKTRYNY (SYSTEMY) PEDAGOGICZNE; PRZYNALEŻNOŚĆ DOKTRYN DO RÓŻNYCH NURTÓW PEDAGOGIKI.

3. ZWIĄZEK DOKTRYN Z IDEOLOGIAMI I FORMACJAMI ŚWIATOPOGLĄDOWYMI.

4. ZNACZENIE DOKTRYN DLA WSPÓŁCZESNEJ REFLEKSJI O WYCHOWANIU; POTRZEBA I SPOSÓB STUDIOWANIA DOKTRYN PEDAGOGICZNYCH.

(5)

ZAGADNIENIE 1. POJĘCIE DOKTRYNY PEDAGOGICZNEJ.

              Pojęcie „doktryna” pochodzi od łacińskiego słowa doctrina — nauczanie, wiedza. Pierwotnie oznaczała ona naukę lub ogół wiedzy z danej dyscypliny. Dopiero z czasem  zaczęto określać rozmaite teorie, idee i założenia, które razem tworzyły fundament określonej koncepcji naukowej, filozoficznej, gospodarczej czy też politycznej.

              (6)Współcześnie doktryną określamy zbiór ogóInie uporządkowanych założeń, twierdzeń, poglądów i przekonań na temat określonej dziedziny wiedzy. W doktrynach znajdujemy różne twierdzenia  nawiązujące do dorobku nauki, oraz wnioski wynikające z przyjmowanych założeń światopoglądowych, etycznych, czy moralnych. Dotyczą one przede wszystkim tego co i jak być powinno, czyli określają główne kierunki i cele, do jakich należy dążyć oraz mówi jak należy postępować aby te cele osiągnąć.

(7)              Doktryny różnią się od teorii naukowych brakiem pełnego uzasadnienia całości przyjmowanych przesłanek i wyprowadzanych z nich wniosków. Opierają się  na określonym światopoglądzie a czasem nawet na doświadczeniach i autorytecie tworzących je ludzi, którzy dają w ten sposób wyraz własnym przekonaniom.

(8)

Doktryna pedagogiczna jest to typ wiedzy o wychowaniu charakteryzujący się:

1) dotyczy wychowania jako całości, całości wyodrębnionej przez autora, obejmująca zasadnicze kwestie wychowania, czyli ideały, cele wychowania oraz środki ich urzeczywistnienia,

2) jest koncepcją opracowaną z intencją jej praktycznego zastosowania,

3) potencjalnie jej źródłem jest rzetelna refleksja łącząca wnioski wyprowadzone z przyjmowanych bardziej lub mniej jawne, z założeń filozoficznych i metodologicznych oraz wnioski wynikające z bardziej lub mniej bogatego i różnorodnego zakresu danych faktograficznych.

(9)

DOKTRYNA- WARUNKI KONIECZNE ( CECHY TEKSTÓW WSKAZYWANYCH PRZEZ (10)              HERMENEUTYKĘ):

(11)

  1. Intencjonalność- tkwi w przedmiocie (czyli tym co on wskazuje, o czym mówi tekst) podmiocie i adresacie. Intencjonalność ta stanowi sens tekstu podlegający rozumieniu i interpretacji.

(12) 2. Dziejowość- rozumienie tekstu w kontekście czasu, wiąże się z dostrzeganiem dystansu jaki ten czynnik stwarza między autorem a interpretatorem.

(13)3. Roszczenie do prawdy- zmierzanie do adekwatnego ujęcia stanów rzeczy, do których odnosi się podstawowa intencja tekstu:

•              Ontologiczna- dotyczy rzeczy,( faktów egzystencjalnych),

•              Ontyczna- dotyczy sensów tych rzeczy; dla hermeneutyki jest bardziej podstawowa i zobowiązująca.

(15)ZAGADNIENIE 2. GŁÓWNE DOKTRYNY (SYSTEMY) PEDAGOGICZNE; PRZYNALEŻNOŚĆ DOKTRYN DO RÓŻNYCH NURTÓW PEDAGOGIKI.

J.F. HERBART (1776-1841)

Dzieło „Podręcznik pedagogiki“ pierwszy podręcznik, ur. się w Niemczech, studiował na Uniwersytecie Jena, 1797-1800 był nauczycielem domowym, wychowywał 3 synów, napisał relacje dla ojca dzieci. Mając 26lat - /1802/ dzięki obserwacjom z wychowania uzyskał habilitację z pedagogiki, od tego momentu powstały Katedry. 1809 prof. na Uniwersytecie w Królewcu; tam uczył przez 24 lata, stworzył eksperymentalną szkołę pedagogiczną, powrócił do Niemiec, w 1833 został filozofem w Getyndze - do śmierci.

(16)1) DZIEŁO – 1835 „Zarys wykładów pedagogicznych” .Wznowione w 1841. Od 1850 wywierało wpływ na refleksje pedagogiczną, książka ta nazwana została „brewiarzem” dla nauczyciela. Każdy nauczyciel powinien ją znać na pamięć. Powinien zająć się nauczaniem poszczególnych przedmiotów. Książka składa się z paragrafów.
(17)2) KONCEPCJE – pedagogika jako nauka opiera się o filozofię praktyczną (etyka wskazuje cele wychowania) i o psychologię (wskazuje środki, drogi i przeszkody).

FILOZOFIA PRAKTYCZNA (CELE) cnota = siła charakteru moralnego. Szlachetność, umiejętność życia, godność, arystokracja duszy, człowiek dobry, który ma przekonania i według nich żyje.

PSYCHOLOGIA – w człowieku są 3 rodzaje władz:

1. GEIST = rozum, intelekt, władza poznawcza.

2. GEMUNT= zdolności odczuwania.

3. WILLE= wola, dążenia, chcenie. Herbart uważał, że nic z tych rzeczy nie istnieje, uważał że człowiek przychodzi na świat jak nie zapisana karta. Stwierdził, że pierwotnym faktem psychologii człowieka są wyobrażenia; z tego rodzą się uczucia, akty woli, chcenia, cnota. Zadanie nauczyciela to działanie na wyobrażenia, robienie wszystko by dziecko zaczęło sobie coś wyobrażać i to sprawia, że pojawia się uczucie, chcenie i w końcu cnota. Pod wpływem chcenia powstaje decyzja, z której może zrodzić się też cnota. Ważne jest to by dostarczać uczniowi dużej ilości wyobrażeń, by jego życie było bogate. Wg Herbarta „Tępaki nie mogą być ludźmi cnotliwymi”.
APERCEPCJA – poznanie rzeczywistości pod kątem wyobrażeń, które we mnie tkwią. Im więcej wyobrażeń, tym bogatsze jest postrzeganie rzeczywistości BILD - SAMKEIT – (ukształcalność, urabialność wychowanka), podatność na kształcenie i wychowanie; każde dziecko można wychować bo rodzi się jako czysta, nie zapisana karta.

(18)CEL WYCHOWANIA – cnota, siła charakteru moralnego.

ŚRODKI PROWADZĄCE DO CELU – oddziaływanie na wyobrażenia.

FORMALNE STOPNIE NAUCZANIA – wyróżnia 4:

Jasność (analiza) - nauczanie przedmiotu należy zaczynać od szczegółu do ogółu, od detali, żeby dziecku urodziło się wyobrażenie, kojarzenie -  nauczyciel nawiązywał do wyobrażeń, które uczniowie już posiadają (stosował pogadankę, rozmowę). Systematyczny wykład, przedstawienie całości zagadnienia. Metoda ćwiczeń, zastosowanie tego co się nauczył w życiu. Herbart twierdził, że te środki należy zastosować na poszczególnych lekcjach.
3) UWAGI KRYTYCZNE – wychowanek ma mieć silny charakter, nie mówi nic o pomocy, wykształcenie nie równa się cnota, pedagogika  musi opierać się na naukach pedagogicznych, psychologii, filozofii.
Rousseau – uczeń - dziecko jest najważniejsze pod względem swej natury;

Herbart – szkoła sformalizowana, najważniejszy nauczyciel.

(19)PEDAGOGIKA HESSENA

              Pedagogika, zdaniem Hessena, różni się w istotny sposób od socjologii i psychologii. Tamte bowiem nauki badają edukacyjną rzeczywistość, to co już istnieje, jest — jak powiedzieliśmy wyżej — „dane”, podczas gdy pedagogika analizuje cele i zadania składające się na rzeczywistość postulowaną, która dopiero ma powstać.

              Uważał przy tym, że istnieją dwa rodzaje pedagogiki a mianowicie pedagogika przeżywania, na którą składają się np. opisy edukacyjnych doświadczeń wychowawców i wychowanków, oraz pedagogika naukowa, której wyrazem są dzieła takich wybitnych pedagogów, jak J.A. Komeński, J.J. Rousseau czy J.H. Pestalozzi, w których to dziełach prezentowane są określone doktryny pedagogiczne o dużym znaczeniu teoretycznym i praktycznym.

              Badań empirycznych Hessen nie prowadził. Jego warsztatem pracy — jak pisze W. Okoń w cytowanej wyżej książce — była biblioteka. Można zatem powiedzieć, że główną metodą jaką posługiwał się autor Podstaw pedagogiki, była hermeneutyka, umożliwiająca rozumienie  badanych zjawisk i procesów edukacyjnych, ale już nie — ich wyjaśnianie.

              Hessen chętnie posługiwał się również metodą porównawczą aczkolwiek — w przeciwieństwie do wielu komparatystów — nie opisywał poszczególnych systemów oświatowych w takich czy innych krajach, lecz starał się eksponować idee tkwiące u podłoża przemian, jakim te systemy podlegały  lub/i podlegają. Tak właśnie postąpił  charakteryzując przejście w USA od dualizmu szkolnego do szkoły jednolitej, której zresztą był gorącym zwolennikiem i propagatorem. Mawiał również, że w swoich badaniach posługuje się metodą dialektyczną, którą przejął od Hegla (łącznie z ideą rozwoju jako ruchu trójfazowego: teza, antyteza, synteza).

              Sumując to, co wyżej zostało powiedziane, można stwierdzić, że Hessenowi bliski był obiektywny idealizm Kanta, Hegla i Rickerta. Bronił też filozofii i kultury przed ich uzależnieniem od ideologii. W wychowaniu natomiast zwracał uwagę na — jak to zwykł określać — dialektyczne sprzeczności między: zabawą i pracą, swobodą i przymusem, zawodem i osobowością, przedmiotowymi dobrami kultury i podmiotową strukturą świadomości. Opisowi tych właśnie sprzeczności poświęcił sporo miejsca w cytowanych już parokrotnie w tym opracowaniu Podstawach Pedagogiki.

              Pozostaje do omówienia trzeci krąg zagadnień, które przykuwały uwagę Hessena, tzn. (20)wychowanie umysłowe oraz koncepcja szkoły jako placówki edukacyjnej.

              Przypomnijmy, że zamiast nazwy „wychowanie umysłowe”, Hessen wolał posługiwać się określeniem „wychowanie naukowe”. Swoją niechęć do pierwszego z tych terminów uzasadniał tym, iż kojarzy mu się on z tradycyjnym podziałem tzw. władz psychicznych, którego nie akceptował.

              Używając zaś nazwy „wychowanie naukowe” zamierzał wskazywać, że nawiązuje ona do czynności badacza. Jest to jak najbardziej zasadne, ponieważ „wszelkie prawdziwe poznanie jest poznaniem naukowym (…), a celem wychowania naukowego jest nauka czyli poznanie”. Jeśli rzeczywiście tak jest, to można mieć wątpliwości, czy w tym przypadku proces jakim niewątpliwie jest wychowanie naukowe, nie został utożsamiony z jego końcowym efektem czy rezultatem.

              Pomijając jednak tę dyskusyjną kwestię, warto podkreślić, iż Hessen — notabene za Kantem — zmierzał do przezwyciężenia antynomii między racjonalizmem (źródłem wiedzy są procesy myślowe) i empiryzmem (wiedza pochodzi z doświadczenia, z wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń). W tym kontekście zrozumiałe jest, iż Hessen – notabene – za Kantem zmierzał do przezwyciężenia antynomii między racjonalizmem (źródłem wiedzy są procesy myślowe) i empiryzmem (wiedza pochodzi z doświadczenia z wrażeń, wyobrażeń, spostrzeżeń). W tym kontekście zrozumiałe jest, iż Hessen wdrożenie uczniów do —jak to nazywał posługiwania się „metodą naukowego myślenia”.

Jakie przedmioty nauki szkolnej najbardziej temu służą?

              Udzielając odpowiedzi na to pytanie, Hessen kierował się przejętym od Windelbanda i Rickerta podziałem nauk. Był więc przekonany, że w grę powinny wchodzić nauki przyrodnicze, ponieważ pozwalają wyjaśniać rzeczywistość; nauki o kulturze, których opanowanie czyni tę rzeczywistość zrozumiałą, a ponadto matematyka, filologia i filozofia, dzięki którym uczniowie opanowują dialektykę (w Heglowskim rozumieniu tego terminu).

              Wspominałem już, że Hessen był zwolennikiem szkoły jednolitej, którą dzielił na trzy szczeble czy kursy (której to nazwy również używał).

Treścią kursu epizodycznego powinno być środowisko regionalne ucznia, a dominującą metodą —nauczanie łączne.

Na treść kursu systematycznego miałoby się składać środowisko społeczne, a nauczanie byłoby prowadzone w układzie przedmiotowym i miało na celu przyswojenie sobie przez młodzież podstaw metody naukowej.

Treść natomiast kursu naukowego obejmowałaby środowisko kulturowe, a w pracy dydaktyczno-wychowawczej dominować powinna metoda naukowa (Z typową dla niej jednością wykładu i prowadzonych przez młodzież badań”). W przypadku pierwszego z wymienionych kursów mielibyśmy do czynienia ze zróżnicowaniem regionalnym, drugiego — psychologicznym, a trzeciego —zawodowym: chodziłoby przy tym o to, aby na szczeblu pierwszym nauczanie koncentrowało się na sprawach dotyczących regionu, drugim – budziło i rozwijało u uczniów zainteresowania i potrzeby poznawcze,  a w trzecim — przygotowywało do racjonalnego wyboru przyszłego zawodu ale nie było kształceniem zawodowym sensu stricte.

              (22)Opracowany przez Hessena model wychowania oraz koncepcji szkoły, która miałaby wcielać go w życie, cieszył się przed drugą wojną światową sporym zainteresowaniem w Europie. Uznaniem wielu ówczesnych uczonych polskich, o czym była już mowa, a i zagranicznych, np. G. Kerschensteinera, cieszył się również jego autor jako „człowiek pełen ogromnej wiedzy i głębokiej mądrości”, jakim widział go W. Okoń. W latach 1950—1990 to uznanie i zainteresowanie nieco osłabło — zwłaszcza w krajach tzw. realnego socjalizmu, w których był krytykowany za idealistyczne poglądy i negatywny stosunek do radzieckiego systemu edukacji — ale ostatnio znowu wzrasta. Sergiusz Hessen w pełni na to zasługuje jako filozof, a także, a nawet przede wszystkim, jako pedagog, który wykształcił spore grono godnych siebie następców.

BIBLIOGRAFIA

Hessen S., Podstawy pedagogiki, Warszawa 1935.

Nowacki T., Wstęp. [W:] Sergiusz Hessen. Filozofia — kultura —wychowanie,

Wybór I opracowanie Maria Hessenowa, Wrocław 1973.

Okoń W., Wizerunki sławnych pedagogów polskich. Warszawa 2000.

(16)              HESSEN: DOKTRYNA AKSJOLOGICZNO - PERSONALISTYCZNA pedagogiki kultury i przezwyciężająca jej ograniczenia w perspektywie wartości religijnych w duchu wartości ewangelicznych.

1. KARNOŚĆ  -

* przymus zorganizowany, jest czymś porządkującym, ma na celu organizację, uzgadnianie wysiłków dla uzyskania jak największego wyniku.

* związane ściśle z pracą I wysiłkiem,

* człowiek karny panuje nad samym sobą.

KARNOŚĆ — stosowana do ludzi, którzy mają rozum i wolę, ogranicza się do wskazania zadania a wybór środków pozostawia samoistnemu sądowi jednostki,

* podwładny = posiadaczowi władzy,

* istnieje cel wyższy,

* jednostce przysługuje wolność.

TRESURA — stosowane do zwierząt, które nie mają rozumu i woli. Mechaniczny charakter. Działa za pomocą siły fizycznej, brak równowagi między władcą a przedmiotem władzy.

* ślepe posłuszeństwo względem pana.

2. WOLNOŚĆ –

* człowiek wolny postępuje tak jak nikt przed nim nie postępował; działa w zupełnie nowy sposób,

* wolność jest tworzeniem nowości,

* im bardziej indywidualny jest mój czyn, tym bardziej jestem wolny,

* niepowtarzanie już istniejących wzorów,

* człowiek ma swoją linię postępowania, której pozostaje wierny. Cyt: „wolność jest uleganiem nadanemu samemu sobie prawu” — Rousseau.

*wolność jest uleganiem qłosowi sumienia. Cyt:” wolność jest uleganiem prawu, które osobnik

sam sobie nadał” — Kant.

* wolność jako samo sprawność.  Cyt: „ Bądź wolny, bądź  samym sobą” — Rousseau.

3.OSOBOWOŚĆ = INDYWIDUALNOŚĆ. Jest dziełem samego człowieka, wytworem samowychowania rośnie w swych czynach

* nie jest dana w postaci gotowej, nie jest biernością — proces twórczy.

* „bicie monety”,

* jest rozwojem — zachowanie dawności w nowym. TEMPERAMENT —zespół odziedziczonych od urodzenia otrzymanych cech; człowiek nie może za nie odpowiadać, nie da się go zmienić.

OSOBOWOŚĆ -  zdobywa się tylko przez twórczość; podjętą pracą nad celami ponadosobowymi,

* źródło osobowości wyjaśnia charakter indywidualny,

* pracując nad zadaniami ponadindywidualnymi stajemy się indywidualnościami,

* indywidualność występuje na tle całości,

* każdy poszczególny czyn, tym bardziej jest indywidualny im mniej zastąpiony w szeregu wszystkich dokonanych przez osobę czynów,

* nacjonalizm niszczy rozwój osobowości. Cyt: „bądź samym sobą; dąż do czegoś wyższego od siebie”.

I. OSOBOWOŚĆ A KULTURA — otaczają nas skarby kultury, a my jesteśmy ich niewolnikami, należy wyrzec się całego bogactwa, śladowe ubóstwo, droga upraszczania i ascetyzmu, droga pozytywnego wychowania moralnego.

II. ZADANIE WYCHOWANIA MORALNEGO — rozwinięcie w człowieku wolności, * ukształtowanie osobowości w człowieku, * rozwój jego indywidualności, * usunąć przymus, to przekuć temperament dziecka na osobowość (SWOBODA), * przez postawienie ponadosobowych celów, * wówczas się wykuwa indywidualność ludzka.

III. DIALEKTYKA PLATOŃSKA — dialektyka — oznacza sztukę dyskutowania, jest metodą filozoficzną poznawania dochodzenia do prawdy. Hessen dostrzegał sprzeczności jednak nie traktował ich w kategoriach negacji i jako relatywistycznych. Uważa, że sprzeczności te nie niszczą swych przeciwstawności lecz znoszą się stając si jednością— syntezą całością pełnią Dialektyka w ujęciu Hessena — jest narzędziem walki z relatywizmem. H. tą metodą pokazuje:

a) ciągłość i trwałość w historycznej zmienności,

b) w tym co względne, odblask wartości bezwzględnych,

c) przezwyciężenie ograniczoności cnót starożytnych przez cnoty ewangeliczne.

IllA. STRUKTURA — (związana z pojęciem stałości) oznacza:

a) całość przeciwstawną atomistycznemu ujmowaniu rzeczywistości,

b) hierarchiczność elementów, warstw, przeciwstawną uniformistycznemu, genetycznemu, redukcjonizmowi,

c) autonomia — samostanowienie —samoistność przeciwstawną determinizmowi.

IlIB. WYCHOWANIE CZŁOWIEKA. Polega na włączaniu do określonych porządków. Jednym z ważniejszych porządków jest kultura duchowa. KULTURA — jest całością urzeczywistniającą strukturę hierarchizowanych wartości, odrzucenie jakiegoś elementu — zawsze ją burzy. W obrębie kultury wydzielamy warstwy;

a) wyższa — nauka, sztuka, religia, moralność, które urzeczywistniają wartości duchowe — bardziej wewnętrzne tj: wiedza — prawda, piękno, dobro oraz wartości ewangeliczne,

b) niższa — państwo, prawo, wartości obywatelskie,

c) najniższa — gospodarka i technika — kultura materialna, najbardziej zewnętrzna stanowiąca cywilizacje. WARTOŚCI — stanowią całość, wszystkie wartości i dziedziny kultury są ze sobą powiązane.

PŁASZCZYZNY ISTNIENIA JEDNOSTKI LUDZKIEJ – (rozwoju jej osobowości, transcendencji personalnej przez realizację wartości ewangelicznych rozumianych jako dopełnienie cnót starożytnych.) Podstawą systemu Hessena jest w dużym stopniu oryginalna filozofia człowieka – antropologia filozoficzna. Wg. Hessena jednostka ludzka istnieje jak gdyby w czterech płaszczyznach bytu, którym odpowiadają 4 warstwy wychowania:

a) Człowiek jako byt psychofizyczny - pielęgnacja i tresura; jednostka ludzka istnieje jako organizm psychofizyczny w poziomie bytu biologicznego, ;

c) Człowiek jako byt kulturalny, osobowość – włączenie w kulturę duchową; jednostka ludzka istnieje na poziomie kultury duchowej jako osobowość włączona w tradycję kulturalną, czemu odpowiada wychowanie jako proces duchowy, jako kształcenie osobowości, włączenie w tradycję;

d) Człowiek jako byt metafizyczny, jako dusza, byt błogosławiony (szczęśliwy święty, radosny, zbawiony) – wychowanie jako zbawienie, czyli wyzwolenie od lęków egzystencji, jednostka ludzka istnieje na poziomie tzw.: „bytu błogosławionego” jako członek istoty personalnej („O sprzecznościach i jedności wychowania”, stare wydanie), zwanej ewangelicznie Królestwem Bożym, czemu odpowiada wychowanie jako zbawienie, czyli wyzwolenie.

TRANSCENDENCJA - Termin transcendencja oznacza istnienie na zewnątrz, poza (ponad) czymś. To przekraczanie poziomów swego istnienia, przez człowieka do warstwy duchowej, do osobowości i nieustawność dynamiki tej warstwy. Termin jednostki wiedzie od postaci biologicznej i grupowej do formy kulturalnej która uosabia się w osobowości.

OSOBOWOŚĆ – powstaje na bazie biologicznej. Funkcjonowanie w grupie społecznej rodzi uczucie odrębności i powiązań czyli kształtuje samoświadomość i świadomość społeczną. Właściwy rozwój osobowości dokonuje się na gruncie kontaktów z kulturą, w postaci wychowania – kształcenia. Czł. Na poziomie osobowość i kieruje się tym co pochodzi z jego wnętrza ukształtowanego przez świat wartości kulturalnych. Człowiek jest istotą zdolną do wzniesienia się do poziomu ponad kulturalnej płaszczyzny bytu, którą nazywa PERSONALNĄ WSPÓLNOTĄ MISTYCZNĄ – Królestwem Bożym.  Osobowość jest i staje się duszą, istotą niezniszczalną i nieśmiertelną, osobowość człowieka osiąga pełnię rozwoju i harmonię w całościowej wspólnocie duchowej, w której zanika raz na zawsze sprzeczność między wspólnotą a jednostką. Pełny i cały rozwój osobowości polega na rozbudzeniu wewnętrznych sił życia przez co następuje wyzwolenie od więzów śmierci – zbawienie. Nieśmiertelność osobista to zwycięstwo osobowości nad mackami śmierci i wynikającymi z tego kompleksami gubiącymi duszę człowieka, egoizmem utylitaryzmem, hedonizmem. Pełny rozwój osobowości osiągany poprzez urzeczywistnianie wartości ewangelicznych wiary (podnosi i uświęca starożytną cnotę mądrość), nadziei ( uzupełnia i udoskonala umiar) miłości (miłość bliźniego łączy z męstwem). „bądź tym czym nikt inny nie może być” – F. Dostojewski.

WOLNOŚĆ – proces wyzwalania * prawo do wykształcenia, * prawo do pracy zapewniające egzystencje, * prawo do ubezpieczeń społecznych.

RÓWNOŚĆ – proces wyrównywania * równość szans, *pozytywny sens sprawiedliwości społecznej, * prawo do pomocy ze strony społeczeństwa, * społeczeństwo oparte na zasadzie solidarności.

DEMOKRATYZM - * wzajemna solidarność członków społeczeństwa, * dąży do uszlachetnienia konkurencji na poziom „uczciwej gry”, * sprawiedliwość społeczna.

WYCHOWANIE – należy ujmować w aspekcie całości i kultury. Wychowanie JAKO PROCES DUCHOWY – następuje przez miłość wartości, kultury. Wszystkie sprzeczności – antynomie wychowawcze wynikają z tego, że nie traktuje się w. jako całości, lecz zwraca się uwagę tylko na jego składniki, które w oderwaniu całości podlegają wypaczeniu.

ŚWIATOPOGLĄD – jest obrazem świata jako całości i stosunkiem do  świata jako całości. Jest wykryciem jego sensu i urzeczywistniających się w nim wartości, uznanie pewnej hierarchii wartości.

SZKOŁA JEDNOLITA – a) krytyka dwustronności edukacji, b) krytyka szkoły średniej. Zadaniem szkoły jednolitej jest zabezpieczenie każdej jednostce prawa do wykształcenia odpowiadającego jej zdolnością i potrzebą nie uznaje podziału na szkołę ludową – kończącą się ślepą ulicą i szkołę uprzywilejowaną prowadzącą do wyższego stopnia kształcenia.

A).ze względu na stopień szkoły: zróżnicowany wiekowo: 1 stopień – 5,6 lat- edukacja przedszkolna. 2 stopień – szko...