Ciąża - pierwsze trzy miesiące
Pierwszy miesiąc ciąży Odkrycie, że dziecko jest już z nami to wspaniała chwila. Rozpoczyna się czas oczekiwania, nadziei, ale głównie czas ogromnych zmian. W pierwszych trzech miesiącach dają się zauważyć zmiany fizyczne i emocjonalne. Zarówno jedne jak i drugie mogą być przykre i budzić niepokój. Zmiany zachodzące w organizmie są konieczne, aby twoje ciało i umysł były w stanie otoczyć prawidłową opieką rozwijające się nowe życia. W ciągu trzech miesięcy od poczęcia wykształcają się wszystkie narządy wewnętrzne. Niektóre z nich np. serce i nerki zaczynają już funkcjonować. Jako, że pierwsze trzy miesiące ciąży są najważniejszym etapem rozwoju płodu, musisz otoczyć siebie i swoje maleństwo wyjątkową opieką. Rozwój twojego dziecka Gdy po zapłodnieniu powstaje pierwsza komórka - zaczątek twojego dziecka, znane są takie cechy jak kolor oczu, włosów, płeć, grupa krwi i inne. W ciągu najbliższych dni zapłodnione jajo wędrując przez jajowód dociera do ściany macicy, gdzie przywiera, znajdując źródło pokarmu i schronienie. Z części komórek po podziale powstaje łożysko. Ten cudowny narząd wkrótce połączy się pępowiną z zarodkiem, stanie się jego łącznikiem ze światem, dostarczając tlenu i substancji odżywczych od matki. W ciągu kilku następnych dni zarodek zostaje otoczony przez cienką błonę, zwaną workiem owodniowym lub pęcherzem płodowym. Po miesiącu od poczęcia twoje dziecko jest 10 000 razy większe od komórki, z której powstało. Jego ciałko ma główkę, a także zaczątki rączek i nóżek. Zaczyna formować się twarz, a w miejscach gdzie będą oczy pojawiają się ciemne plamki, zaczynają rozwijać się żuchwa, usta i gardło. Formują się narządy wewnętrzne: płuca, nerki, wątroba i mózg. Zaczyna bić maleńkie serduszko. Zmiany Pierwszym objawem najczęściej jest brak miesiączki. Już około sześciu dni po zatrzymaniu miesiączki powinnaś wykonać test ciążowy, aby upewnić się o cudzie, jaki się dokonał i od tego momentu zwrócić szczególną uwagę na styl życia, sposób odżywiania, unikać leków, substancji szkodliwych i trujących, czyli wszystkiego co mogłoby zaszkodzić rozwijającemu się dziecku. Jeżeli do tej pory nie brałaś kwasu foliowego, powinnaś go zacząć zażywać, gdyż chroni on dziecko przed wadami rozwojowymi układu nerwowego. Innym objawem wskazującym na zajście w ciążę są nudności i wymioty, chociaż najczęściej zdarzają się rano, to część kobiet odczuwa je przez cały dzień. Nudności i wymioty zwykle mijają z końcem trzeciego miesiąca ciąży. Kolejną zmianą jest potrzeba częstszego oddawania moczu (nawet w nocy). W miarę powiększania się macicy w pierwszych trzech miesiącach ciąży uciska ona na pęcherz, zmniejszając jego objętość. W rezultacie oddajesz mocz częściej i w małych ilościach. Nie zapominaj o kontrolnych badaniach moczu, aby wykluczyć jako przyczynę ewentualną infekcję dróg moczowych. Już około trzech tygodni po zatrzymaniu miesiączki powinnaś udać się do ginekologa, aby zapewnić sobie i dziecku dobrą opiekę lekarską. Pamiętaj! Masz prawo zapytać lekarza prowadzącego twoją ciążę o wszystko, co cię niepokoi. Nie zdziwi go, że nie jesteś pewna, czy wolno ci ufarbować włosy, pracować przy komputerze, pić kawę, podróżować. Nie zapomnij dowiedzieć się jak skontaktować się z lekarzem w razie niepokojących objawów (np. krwawienia, nagłego bólu). Dobry ginekolog powinien dać ci numer swojego telefonu komórkowego i wyznaczyć termin następnej wizyty. Drugi miesiąc ciąży Serce dziecka jest już uformowane i bije około 60 - 70 uderzeń na minutę. Zaczynają się formować płuca, rozwinęło się już 8 z 10 kręgów kręgosłupa, a także mózg, rdzeń kręgowy i nerwy dziecka. Mózg zaczyna wysyłać sygnały nerwowe do mięśni. Nerki są już na swoim miejscu i niedługo zaczną swoją pracę. Tworzą się gruczoły tarczycy i nadnerczy, które będą wydzielały hormony niezbędne do wzrostu dziecka w następnych miesiącach. Także żołądek, jelita i wątroba są już na swoim miejscu. Szybko tworzą się mięśnie, kości i skóra nadając maluszkowi coraz bardziej dziecięcy wygląd. Zmiany W drugim miesiącu daje się zauważyć większe zapotrzebowanie na sen i szybsze męczenie się. Jest to naturalne przystosowanie organizmu do ogromnych i bardzo szybkich zmian, jakie zachodzą w twoim ciele. W tym czasie stosuj wyważoną dietę, bogatą w składniki odżywcze, szczególnie produkty zawierające dużo żelaza np. suszone morele, kiwi, warzywa strączkowe, mięso, żółtka jaj. Dużo wypoczywaj. Staraj się spać jak najdłużej, jeżeli masz ochotę prześpij się również w ciągu dnia. Inną dolegliwością pojawiającą się w tym czasie jest bolesność i uczucie przepełnienia piersi. Jest to spowodowane przystosowaniem gruczołów piersiowych do późniejszego karmienia dziecka. Stosuj dobrej jakości nawilżający balsam do ciała, lub specjalny preparat do pielęgnacji biustu dla kobiet w ciąży. Powinnaś także pomyśleć już o odpowiednim biustonoszu. Musi on być miękki, wygodny i nie uciskający (bez fiszbin). Możesz kupić specjalny stanik dla kobiet w ciąży, który "rośnie" razem z biustem. Pod koniec drugiego miesiąca powszechnie występuje uczucie zwątpienia w siebie, a czasem nawet ambiwalentne uczucia do dziecka. Możesz czuć się nieszczęśliwa, lub nie wierzyć w swoje możliwości. Zachowanie "od śmiechu do płaczu" nie jest niezwykłe. Jest to tylko przejściowa trudność spowodowana ciążą. Każdemu z przełomowych momentów ciąży towarzyszy swoisty aspekt psychologiczny. Przez cały okres ciąży zachodzi wzajemne oddziaływanie ciała i umysłu. Duża dawka stresu lub negatywne uczucia względem ciąży mogą być przyczyną nudności i odwrotnie - nudności i wymioty mogą sprawiać trudność z akceptacją ciąży. Dobrze jest wtedy porozmawiać z osobą, która zrozumie twoje samopoczucie może znacznie złagodzić objawy. Poza tym świadomość, że "winne" są hormony oraz przystosowanie organizmu do nowych zadań, też ułatwia kobiecie akceptację jej zmiennych nastrojów. Musisz pamiętać o pozytywnym nastawieniu wobec ciąży. Na poprawę złego samopoczucia spraw sobie codziennie drobną przyjemność np. posłuchaj ulubionej muzyki, przeczytaj gazetę, obejrzyj dziecięce ciuszki, porozmawiaj z przyjaciółką itp. To ci naprawdę dobrze zrobi. Trzeci miesiąc ciąży W tym miesiącu dziecko dalej rozwija się w szalonym tempie. Tworzą się powieki, które jeszcze przez trzy miesiące pozostaną zamknięte, powstają wszystkie części narządu wzroku: rogówka, soczewka, siatkówka. Tworzą się poszczególne części jamy ustnej i gardła, formują się zawiązki zębów, pojawiają się wargi. Dziecko ma ukształtowane rączki, palce, a nawet paznokcie. Dziecko potrafi machać nóżkami, zaciskać piąstki, odwracać główkę, otwierać usta, marszczyć twarz. W ciągu trzech miesięcy twoje dziecko rozwinęło się z pojedynczej komórki w malutkiego dzidziusia, który potrafi wykonywać złożone czynności. Zmiany Zaparcia są spowodowane uciskiem powiększającej się macicy na jelita, oraz spowolnieniem perystaltyki jelit pod wpływem progesteronu wytwarzanego w ciąży. Również twój partner może przeżywać różne emocje spowodowane ciążą. Choć nie ma u niego podstaw fizycznych, zakłócenia te są bardzo realne i czasami dają się przewidzieć. Mężczyźni przejmują stan odmienny partnerki z bagażem własnych osądów na temat przebiegu i znaczenia ciąży, narodzin dziecka i rodzicielstwa. Staraj się, aby partner uczestniczył we wszystkich wizytach u lekarza, pomoże mu to uświadomić sobie czym jest ciąża, jakie zachodzą zmiany, co jest normalnym stanem w ciąży, a na co zwrócić szczególną uwagę, aby zapewnić dziecku jak najlepsze warunki rozwoju. Obserwowanie dziecka na ekranie USG będzie dla przyszłego Tatusia bezcennym przeżyciem, jako naoczne potwierdzenie istnienia dziecka oraz jego dalszego rozwoju.
Ciąża - drugi trymestr
Czwarty miesiąc W czwartym miesiącu życia wszystkie narządy są całkowicie ukształtowane i zaczynają funkcjonować, jednak dziecko nie jest w stanie żyć samodzielnie poza organizmem matki. Maluszek ma około 15 -18 cm długości i waży 110 – 120 g, skórę całego ciała pokrywa delikatny meszek, zaczynają rosnąć brwi, rzęsy i włoski na główce. Formują się usta, język oraz gardło dziecka, rozwijają się struny głosowe i kubki smakowe. Pod koniec czwartego miesiąca dziecko jest na tyle duże i silne, że lada chwila poczujesz jego ruchy. Na początku podobne do trzepotania motyla, później coraz intensywniejsze i zdecydowane. Wprawdzie nie zawsze będzie to odczuwalne, lecz dzidziuś staje się bardzo aktywny, porusza rączkami, nóżkami, wykonuje ruchy oddechowe, przegina się, połyka wody płodowe, reaguje na dźwięki z zewnątrz, na zmianę pozycji mamy. Zauważysz, że staje się aktywniejsze po twoim posiłku, dostało właśnie zastrzyk energii. Zmiany w twoim organizmie Większość przykrych dolegliwości związana z początkiem ciąży już minęła - teraz masz szansę czuć się ogólnie doskonale. Ponieważ ciąża zaczyna być widoczna, dochodzi do rozciągania skóry brzucha. Aby zapobiegać rozstępom zacznij stosować specjalne kremy przeciw rozstępom przeznaczone dla kobiet w ciąży. Inną dolegliwością, jaka może cię spotkać to bóle pleców, spowodowane są działaniem progesteronu, który powoduje częściowe rozluźnienie tkanki podporowej kręgosłupa, oraz przesuwaniem się środka ciężkości spowodowanego zwiększającym się obwodem brzucha. Aby zmniejszyć dolegliwości zapisz się do szkoły rodzenia, w której są prowadzone zajęcia dla kobiet w drugim trymestrze ciąży. Odpowiednio dobrana gimnastyka pomoże Ci, zachowaj prawidłową postawę w czasie chodzenia, stania, siedzenia, noś wygodne obuwie na 2,5 – 4 cm obcasie, unikaj długotrwałego stania, jeżeli musisz się po coś schylić – przykucnij, nie dźwigaj i nie pchaj dużych ciężarów, śpij na równym materacu ( nie musi być twardy). Regularne ćwiczenia wzmocnią mięśnie grzbietu i brzucha, ciepły okład i delikatny masaż łagodzi dolegliwości. Nie przyjmuj żadnych leków bez zgody lekarza!!! Zapewne miewasz już zachcianki na pewne produkty żywnościowe. Czasami bywają one dziwne, masz np. chęć na coś, czego do tej pory wcale nie jadałaś. Dokładnie nie wiadomo co jest przyczyną tych zachcianek, ale słuszna wydaje się teza, że są to niedobory pewnych składników w organizmie. W granicach zdrowego rozsądku dogadzaj swoim zachciankom. Piąty miesiąc W tym miesiącu dziecko w dalszym ciągu bardzo szybko rośnie. Pod koniec piątego miesiąca waży 300 – 450 g i mierzy 25 – 30 cm, wzrasta także jego siła fizyczna. W tym miesiącu ciało dziecka się wydłuża, długość tułowia i nóg zwiększa się raptownie w stosunku do długości głowy, która stanowiła do tej pory prawie jedną trzecią całej długości dziecka. W pełni ukształtowane są już dłonie, stopy, paluszki i paznokcie u rąk i nóg. Zaczynają swoją pracę gruczoły łojowe, produkując maź płodową. Dziecko ma znacznie więcej kubków smakowych, które są rozmieszczone na całej powierzchni języka, podniebieniu, wewnętrznej ścianie policzków, a nawet w gardle. Ma to znaczenie w zachęceniu dziecka do połykania płynu owodniowego, a tym samym ćwiczeniu odruchu ssania i połykania. W związku ze zwiększeniem się ilości krwi krążącej dochodzi do większego zapotrzebowania na żelazo. Pamiętaj o zaleconych ci przez lekarza preparatach żelaza oraz preparatach wielowitaminowych. Odżywiaj się rozsądnie, zwracając szczególną uwagę na owoce i warzywa, ponieważ żelazo jest łatwiej przyswajalne z witaminą C Bardzo szybko kształtuje się tkanka kostna, dzięki czemu z każdym dniem dziecko jest coraz silniejsze. W związku z tym wzrasta zapotrzebowanie na wapń. Pamiętaj o dostatecznej ilości wapnia w twoim pożywieniu, jeżeli jednak nie tolerujesz mleka i jego przetworów powiedz o tym lekarzowi prowadzącemu, a przepisze ci odpowiedni preparat wapniowy. Mogą pojawić się kurcze nóg, ta częsta dolegliwość jest spowodowana zmianą postawy, co z kolei wpływa na zwiększone napięcie mięśni łydek, oraz zwiększonym zapotrzebowaniem na składniki mineralne u dziecka. Odpowiednia gimnastyka oraz zażywanie preparatów przepisanych przez lekarza najczęściej rozwiązuje problem. Wiele kobiet w tym miesiącu zauważa u siebie krwawienie z dziąseł podczas mycia zębów. Jest to związane z rozszerzeniem naczyń krwionośnych oraz zwiększoną ich kruchością. Zmień szczoteczkę na bardziej miękką, używaj płynów do płukania ust, odwiedź stomatologa, zęby szczotkuj dłużej, ale bardziej ostrożnie. JEŻELI DO TEJ PORY NIE WYBRAŁAŚ JESZCZE SZKOŁY RODZENIA, CZAS NAJWYŻSZY TO ZROBIĆ!!! * Do najlepszych trzeba się zapisać znacznie wcześniej, gdyż później może nie być miejsc, lub możesz nie zdążyć przerobić całego programu. * Popytaj wśród znajomych lub koleżanek, którą ci polecają. * Przy wyborze nie kieruj się tylko odległością od miejsca zamieszkania, ale przede wszystkim ilością zajęć i programem, który dana szkoła oferuje. * Ważna jest też liczba osób w grupie wiadomo, że przy mniejszej ilości osób jest bardziej kameralna atmosfera oraz większa możliwość zadawania pytań, które cię nurtują. * Jeżeli chcesz rodzić „ rodzinnie „ sprawdź czy dana szkoła przygotowuje również partnera do tej ważnej dla was chwili. W najlepszych są prowadzone specjalne zajęcia pod kątem porodu rodzinnego. * Jeżeli Twoja ciąża należy do grupy wysokiego ryzyka nie jest to przeciwwskazaniem do uczestniczenia w zajęciach szkoły rodzenia, a tylko do uprawiania gimnastyki przewidzianej dla zdrowych ciężarnych. W dobrych szkołach rodzenia są prowadzone specjalne zajęcia dla kobiet (par) w ciąży wysokiego ryzyka. Na takich zajęciach możesz rozwiać wszystkie swoje wątpliwości, których wiadomo jest więcej niż w prawidłowo przebiegającej ciąży. * W najlepszych szkołach rodzenia są prowadzone zajęcia indywidualne u kobiety w domu, więc jeżeli musisz leżeć, a chcesz „chodzić” do szkoły rodzenia to też jest możliwe. Pamiętaj, że żadna szkoła rodzenia nie zapewni ci bezbolesnego porodu, ale rozwieje wiele wątpliwości oraz przygotuje psychicznie do nowej sytuacji. Ogólnie wiadomo, że sytuacje, w których wiemy jak się zachować są dla nas mniej stresujące. Szósty miesiąc W tym miesiącu kształtują się linie papilarne - cecha wyróżniająca każdego człowieka niezmienna przez całe życie. Skóra dziecka jest czerwona i pomarszczona, a tkanka podskórna słabo rozwinięta. Teraz skóra pokrywa się warstwą ochronną, zwaną mazią płodową. Naukowcy uważają, że sześciomiesięczny dzidziuś jest świadomy swojego otoczenia. Jego mały mózg zaczyna pracować, a narządy słuchu i wzroku są już rozwinięte na tyle, że spostrzegają co dzieje się na zewnątrz i wewnątrz ciała matki. Zaczynają się wykształcać odruchy wrodzone u dziecka. Odruch chwytny u maluszka jest wyraźnie zaznaczony, a palce stóp zginają się po podrażnieniu podeszwy. Mama zaczyna przybierać na wadze około pół kilograma tygodniowo. Zaznacza się ciemna linia biegnąca od pępka do spojenia łonowego. Zaczynają rozluźniać się stawy łączące kości miednicy, co stanowi komfortową sytuacje dla maleństwa zwiększając mu życiową przestrzeń, a w późniejszym okresie stanowi doskonałe przygotowanie do porodu, zwiększając wymiary kanału rodnego. Co cię może zaskoczyć? Zgaga – są trzy przyczyny występowania zgagi: - Progesteron spowalnia czynność układu pokarmowego i przesuwanie się pokarmu z żołądka do jelit - Progesteron powoduje rozluźnienie się pasma mięśni idących od przełyku do żołądka. - Powiększająca się macica zmniejsza pojemność żołądka, co powoduje cofanie się zawartości żołądka do przełyku. Należy jeść kilka małych posiłków zamiast trzech dużych, nie kłaść się przez dwie godziny po jedzeniu i piciu, spać w pozycji półsiedzącej, unikać ostrych przypraw oraz pokarmów tłustych i ciężko strawnych. Można popijać małymi łykami zaparzone siemię lniane.
Ciąża - trzeci trymestr
Wkraczając w ostatnie trzy miesiące ciąży coraz więcej myślisz o zbliżającym się porodzie. Twoja zmieniona sylwetka i ruchy dziecka przypominają ci cały czas, że wkrótce zostaniesz matką. Masz już ochotę zwolnić tempo. Zasadniczą cechą tego okresu jest zwiększające się z każdym dniem prawdopodobieństwo przeżycia dziecka poza organizmem mamy. Jeżeli Twoja ciąża należała do zagrożonych, czujesz się coraz spokojniejsza. Podczas tego trymestru znacznie przybierasz na wadze, częste są skurcze niebolesne macicy zwane skurczami Braxtona Hicksa. Masz trudności z oddychaniem. Jest to spowodowane coraz większym uciskiem dzidziusia na przeponę, w miarę jak Twoje maleństwo ustali swoją pozycję do porodu, dolegliwości się zmniejszą. Jednocześnie Twoja psychika też ulega przeobrażeniom. Z jednej strony cieszysz się, że to już wkrótce, z drugiej pozostaje niepewność jak to będzie. Z przyjemnością pierzesz i przygotowujesz malutkie ubranka i kącik dla malucha, a jednocześnie bezsenne noce spowodowane brakiem wygodnej pozycji powodują gonitwę myśli czy sprostasz zadaniu, czy dziecko będzie zdrowe, czy wszystko będzie tak jak sobie wymarzyłaś ? Nie martw się, taka huśtawka nastrojów w ostatnich miesiącach ciąży jest normalna. Siódmy miesiąc W ciągu ostatniego miesiąca masa ciała dziecka podwoiła się i wynosi około 1-1,4 kg, a jego długość 36 - 43 cm, dziecko jest coraz lepiej przystosowane do samodzielnego życia. Maluszek staje się coraz bardziej wrażliwy na otoczenie, dostrzega światło, słyszy dźwięki, jego skóra jest bardzo wrażliwa na dotyk, ucisk i ból. Wykształciły się już zmysły smaku i węchu, formują się płuca. Zaczynają kształtować się odruchy, które obserwujemy u wszystkich noworodków po urodzeniu. Są to : odruch szukania- umożliwiający dziecku odnalezienie brodawki, odruch ssania - umożliwiający dziecku jedzenie, a tym samym przeżycie, odruch Moro- odruch obejmowania wywoływany przez nagłą zmianę pozycji ciała lub dźwięk odruch chwytny i inne Zmiany w twoim organizmie:
1. mogą się pojawić żylaki. Przyczyną ich powstawania jest skłonność osobnicza, ucisk na główne naczynia krwionośne w miednicy. - unikaj długotrwałego stania, - gdy siedzisz nie zakładaj nogi na nogę, - nie siedź długo w jednej pozycji, - jeżeli odpoczywasz układaj nogi wyżej niż miednicę, - regularnie ćwicz, - lekarz może ci zlecić odpowiednią maść do smarowania. 2. inna dolegliwość towarzysząca temu okresowi to hemoroidy, czyli powiększone i wypełnione krwią naczynia krwionośne w odbytnicy. Tak jak żylaki na nogach są rezultatem ucisku macicy na duże naczynia krwionośne, mogą być też skutkiem zaparć. - stosuj dietę bogatą w błonnik, - jedz dużo świeżych owoców i warzyw - dużo pij, - unikaj stresów, - dbaj o regularne wypróżnienia, - regularnie ćwicz. 3. innym objawem w tym okresie mogą być obrzęki, pojawiają się one najczęściej, gdy długo przebywasz w jednej pozycji. - korzystaj ze zdrowej, zrównoważonej diety, - nie ograniczaj ilości wypijanych płynów, - regularnie rób badanie moczu, - odpoczywaj, kiedy tylko się da z nogami uniesionymi do góry, - noś wygodne obuwie na 2,5 - 4 cm obcasie. Początek siódmego miesiąca to ostatni moment, aby rozpocząć zajęcia w szkole rodzenia, jeżeli jeszcze do niej nie chodzisz.
Ósmy miesiąc Dzidziuś ma już 40 - 45 cm i waży około 2 - 3 kg. Pod skórą ma już warstewkę tłuszczu, zanikają zmarszczki, skóra robi się coraz grubsza. W płucach wytwarza się surfaktant, substancja chroniąca delikatne płucka dziecka po urodzeniu. Płuca to narząd, który kształtuje się jako ostatni. W dalszym ciągu doskonalą się odruchy, które dziecko będzie miało po przyjściu na świat. Maluszek zaczyna rozróżniać smaki i zapachy. Macica powiększa się jeszcze bardziej, co może powodować nowe dolegliwości. 1. obecnie uciska na przeponę i płuca powodując trudności w oddychaniu i szybkie męczenie się. Aby zmniejszyć dolegliwości: - noś luźne, swobodne ubranie, - nigdzie się nie spiesz, - często odpoczywaj, - zdrowo się odżywiaj, - stosuj ćwiczenia oddechowe. 2. następną dolegliwością, jaka może cię spotkać to problemy z zaśnięciem i bezsenność. Są one spowodowane dużą masą ciała, uciskiem na przeponę i płuca, energicznymi ruchami dziecka, trudnością w znalezieniu wygodnej pozycji, częstymi wizytami w toalecie. - zjadaj ostatni posiłek na dwie godziny przed udaniem się na spoczynek, - staraj się, aby kolacja była lekkostrawna, - unikaj używek ( kawa, herbata), - przed snem wypij szklankę rumianku lub kubek ciepłego mleka, - dobrze wywietrz pomieszczenie, w którym śpisz, - do spania układaj się w pozycji półsiedzącej. - ćwiczenia relaksacyjne i oddechowe bardzo pomagają.
Dziewiąty miesiąc Jedynym zadaniem dziecka jest teraz rosnąć. Przeciętnie waży ono teraz 3 - 4 kg i mierzy 50 - 57 cm długości. Meszek, który pokrywał ciało dziecka zniknął prawie całkowicie, ale może być jeszcze pokryte mazią płodową. Dzidziuś rusza się coraz mniej , a Ty możesz odczuwać z tego powodu niepokój. Jest to zjawisko normalne, malec ma coraz mniej miejsca i może poruszać się tylko wokół własnej "osi". Powinnaś liczyć ile razy maleństwo się rusza. Przez dziewięć miesięcy byliśmy świadkami cudownego procesu tworzenia się naszego dzidziusia. Jedna zapłodniona komórka pomnożyła się i rozwinęła w zdrowego, zdolnego do samodzielnego życia małego człowieczka. Niedługo zaczną się skurcze porodowe i twoje dziecko przyjdzie na świat. W oczekiwaniu na ten dzień możesz mieć wrażenie, że ciąża nigdy się nie skończy, a przecież już wkrótce poprzez cud narodzin będziesz tuliła w ramionach swoje kochane, wyczekiwane dziecko. W tym miesiącu dochodzi do obniżenia brzucha. Dziecko wstawia się swoją częścią przodującą w kanał rodny, a ty czujesz wyraźną ulgę w oddychaniu, za to częściej bywasz w toalecie - jest to spowodowane uciskiem dziecka na pęcherz moczowy. - odwiedzaj toaletę tak często jak potrzebujesz i ciesz się, że to już niedługo.
mmimmik