Ludobójcze rzezie na Kresach cz. II.pdf

www.radiomaryja.pl/artykuly.php?id=96679

2008-09-07

Ludobójcze rzezie na Kresach (2)

Prof. Jerzy Robert Nowak

Gdy zastanawiamy siê nad tak wielk± liczb± polskich ofiar ludobójstwa na Kresach, wci±¿ cisn± siê do głowy

dwa podstawowe pytania: Czy nie mo¿na było zapobiec tak du¿ym rozmiarom Zagłady (sto kilkadziesi±t

tysiêcy Polaków zamordowanych przez ukraiñskich rezunów)? Czy Polacy nie mogli szybciej i skuteczniej

zorganizowaæ samoobrony przeciw mordercom z OUN-UPA? Odpowied¼ na pierwsze pytanie znajdujemy

czê¶ciowo w ksi±¿ce "Gorzka prawda" autorstwa słynnego nonkonformistycznego historyka Wiktora

Poliszczuka.

Poliszczuk przypomina, ¿e Polacy stanowili tylko 16 proc. ludno¶ci Wołynia. Z tego mniej wiêcej połowa ¿yła

w miastach, do których UPA nie miała dostêpu, a połowa w wioskach i była szczególnie mocno nara¿ona na

napa¶ci. Jak pisał Wiktor Poliszczuk (op. cit., s. 232): "Polacy stanowili niewielkie wysepki na morzu

ukraiñskim. Stosunek ilo¶ciowy wypadał na niekorzy¶æ Polaków, którzy mieli przeciwko sobie równie¿

Niemców. Natomiast Ukraiñcy, przynajmniej w okresie bezpo¶rednio po czerwcu 1941 r., pokładali siê na

Niemców, tworzyli administracjê ukraiñsk±, policjê ukraiñsk±". Polacy na Ukrainie zostali zdziesi±tkowani

przez dwie wielkie sowieckie deportacje: w lutym i w kwietniu 1940 r., które uderzyły przede wszystkim w

wojskowych osadników i w polsk± inteligencjê. W wyniku tych deportacji, jak pisze Poliszczuk (op. cit., s.

232), "(...) polska ludno¶æ na Ukrainie Zachodniej pozbawiona była siły organizatorskiej. Polacy po czerwcu

1941 r. nadal czuli siê jako ci, którzy przegrali wojnê. Im chodziło o to tylko, aby prze¿yæ".

Tymczasem ukraiñscy nacjonali¶ci wykorzystywali sytuacjê po rozbiciu Polski dla wzmacniania swej siły

organizacyjnej i gotowo¶ci bojowej. Pod nadzorem Abwehry uformowano dwa ukraiñskie bataliony:

"Nachtigall" (osławiony okrucieñstwami wobec Polaków) i "Roland". Ju¿ w pierwszym kwartale 1941 r. oba

ukraiñskie bataliony liczyły ponad 700 ¿ołnierzy. Po napa¶ci Niemiec na Zwi±zek Sowiecki bardzo wydatnie

poszerzyły siê mo¿liwo¶ci organizowania siê nacjonalistów ukraiñskich z pomoc± Niemców. Specjalne grupy

marszowe OUN pomagały w organizowaniu podporz±dkowanej w pełni Niemcom ukraiñskiej policji

pomocniczej. Od pierwszych tygodni po niemieckiej agresji w czerwcu 1941 r. policja ukraiñska odegrała

wielk± rolê w wyniszczaniu ¯ydów na Ukrainie. Jej członkowie uczestniczyli równie¿ w zamordowaniu grupy

polskich uczonych we Lwowie w lipcu 1941 roku. W 1943 r. we współpracy Niemców z OUN powstała

www.radiomaryja.pl

Strona 1/8

zło¿ona z Ukraiñców dywizja SS Galizien. Weszło do niej ponad 50 tys. Ukraiñców. Oddziały tej dywizji w

1944 r. wziêły udział w kilku okrutnych pacyfikacjach wsi polskich. Szczególnie okrutna była rozprawa

oddziałów SS Galizien, wraz z oddziałami UPA, z Polakami broni±cymi Huty Pieniackiej w lutym 1944 roku.

Po piêciu dniach walki, 28 lutego 1944 r., rozbito polski opór i spêdzono Polaków do ko¶cioła. Tam doszło do

ostatecznej rozprawy - a¿ 868 Polaków: mê¿czyzn, kobiet i dzieci - zginêło mêczeñsk± ¶mierci±.

Poza liczebn± przewag± Ukraiñcy byli na ogół o wiele lepiej uzbrojeni od Polaków, czêstokroæ stawali wobec

całkowicie bezbronnej polskiej ludno¶ci. O rozmiarach masakry na ludno¶ci polskiej zadecydowało równie¿

to, i¿ ogromna czê¶æ Polaków nie spodziewała siê tego typu napa¶ci ze strony Ukraiñców, była przez nich

absolutnie zaskoczona. Czêstokroæ w mordowaniu Polaków brali udział ich najbli¿si s±siedzi ukraiñscy, z

którymi poprzednio utrzymywali bardzo przyjazne stosunki. Dowódcy oddziałów OUN-UPA podstêpnie

osłabiali czujno¶æ Polaków, do ostatka zapewniaj±c ich o swych rzekomych pokojowych intencjach.

Czêstokroæ, aby tym mocniej zaskoczyæ Polaków, napadano ich w momencie, gdy byli na to najbardziej

nieprzygotowani: w czasie Mszy ¦wiêtych, podczas uroczysto¶ci pogrzebowych czy w noc wigilijn±.

"Krwawa niedziela" (11 lipca 1943 r.)

Fala ludobójczych mordów na Polakach na szczególnie du¿± skalê rozpoczêła siê w "krwaw± niedzielê" 11

lipca 1943 roku. W tym dniu bandy UPA jednocze¶nie z zaskoczenia zaatakowały polskich mieszkañców

Wołynia w co najmniej 99 miejscowo¶ciach. Czêstokroæ zabijano Polaków zgromadzonych w ko¶ciołach.

Apolinary Oliwa wspominał w ksi±¿ce "Gdy po¶wiêcano no¿e" (Opole 1973, s. 132), i¿ w tê sam± niedzielê

wymordowano ludno¶æ polsk± zebran± w ko¶ciołach w Porycku, Krymnie, Swojczowie i Kisielinie. W

Porycku zamordowano około 150 Polaków, strzelaj±c do zgromadzonych w ko¶ciele z karabinów

maszynowych. Parêset osób wymordowano w ko¶ciele w Kisielinie. Mordowano i palono całe wioski

zamieszkane przez Polaków. Wiele z nich (m.in. Nowiny, Dominpol, Gucin, Zygmuntówka, Sadowa) dzi¶ nie

istnieje. Najwiêksza fala mordów trwała miêdzy 11 a 15 lipca. W tym czasie oddziały OUN-UPA zaatakowały

równocze¶nie 167 miejscowo¶ci zamieszkanych przez Polaków na terenie trzech wołyñskich powiatów:

horochowskiego, łuckiego i włodzimierskiego, unicestwiaj±c ¶lady polskiego ¿ycia na tych terenach. Okrutne

mordy miały stworzyæ "Ukrainê tylko dla Ukraiñców". Robiono to z najwiêkszym bestialstwem, bez ¿adnych

skrupułów. Jeden z nacjonalistycznych morderców - Ohorodniczuk (Nikołaj Kwitkow¶kij), zeznawał przed

s±dem: "Po zabiciu ludzi w ko¶ciele [w Porycku - J.R.N.] udałem siê z grup± do poło¿onej w pobli¿u wsi

Radowicze oraz polskich kolonii Sadowa i Je¿yn, gdzie wzi±łem udział w masowej likwidacji ludno¶ci

polskiej. W wymienionych koloniach zabito 180 kobiet, dzieci i starców. Wszystkie domy spalono, a mienie i

bydło rozgrabiono". Podczas rzezi dokonanej 12 lipca 1943 r. w kolonii Maria Wola, ukraiñscy nacjonali¶ci

wymordowali broni± paln±, siekierami, no¿ami, widłami i dr±gami ok. 200 osób. Jak pisze o tym Wiktor

www.radiomaryja.pl

Strona 2/8

Poliszczuk ("Gorzka prawda", Toronto 1995, s. 272): "Czê¶æ dzieci, około 30, ¿ywcem wrzucili do studni i

tam zabijali je kamieniami. (...) Podczas tych rzezi rozkazali Ukraiñcowi Diduchowi, aby zabił sw± ¿onê i

dwoje dzieci. Gdy nie wykonał rozkazu, zabili jego ¿onê i dwoje dzieci. Osiemna¶cioro dzieci w wieku od 3

do 12 lat, które chowały siê w zbo¿u, powyłapywali, posadzili na drabiniasty wóz, zawie¼li do wsi Czesnyj

Chrest i tam je pozabijali, przebijali widłami, r±bali siekierami". Szczególnie wielka była liczba Polaków

zamordowanych podczas Mszy ¦wiêtych w ko¶ciołach. Znana badaczka tej tematyki Lucyna Kuliñska

twierdzi, ¿e tak wielka liczba ofiar, najczê¶ciej pomordowanych podczas niedzielnej Sumy, wynikała st±d, i¿

"głêboko wierz±cy polscy wie¶niacy nie dopuszczali w ogóle my¶li, ¿e Ukraiñcy, te¿ przecie¿ katolicy, mog±

zamordowaæ ich w ko¶ciele". Ogółem w lipcu 1943 r. wymordowano około 10 tys. Polaków, z tego 3 tys. w

najbardziej krwawych dniach - 11 i 12 lipca 1943 roku.

Potwornym szokiem dla polskiej ludno¶ci okazało siê nieludzkie zachowanie jak¿e wielu ich ukraiñskich

s±siadów, z którymi dot±d utrzymywali bliskie stosunki przyja¼ni. Niedawni s±siedzi nagle zmieniali siê w

morderców, działali jakby w amoku nienawi¶ci. Jak¿e wstrz±saj±co brzmi relacja Leokadii Skowroñskiej ze

wsi Aleksandrówka na Wołyniu, która jako dziecko prze¿yła rze¼, ukrywszy siê w zbo¿u. Opisywała, jak po

tygodniu od masakry, skrajnie wygłodniała, przybli¿yła siê do wsi: "Po chwili rozpoznałam głos Ukrainki -

Ulany Sidor - naszej s±siadki, z któr± rodzice moi dobrze ¿yli, a ja j± nawet nazywałam 'cioci±'. Głodna i

obolała odwa¿yłam siê pój¶æ do niej, ale nie mogłam stan±æ na zranion± nogê, która mocno spuchła i bardzo

mnie bolała. Z trudem doczołgałam siê na pobliskie podwórze, na którym była owa 'ciocia' i ze łzami w

oczach zaczêłam j± prosiæ o kawałek chleba. Ona gro¼nie popatrzyła na mnie i z nienawi¶ci± w oczach na cały

głos wyrzuciła z siebie: 'Ty polska mordo, jeszcze ¿yjesz?!'. Nastêpnie chwyciła za stoj±c± przy ¶cianie

motykê. Ze strachu nie czułam bólu okaleczonej nogi, tylko poderwałam siê i zaczêłam uciekaæ. M¶ciwa

Ukrainka, goni±c za mn±, zgubiła mój ¶lad".

Trzeba przyznaæ, ¿e okrucieñstwo nacjonalistów ukraiñskich przewy¿szało zbrodnie nazistowskie sw±

niebywał± perfidi±. Niemcy popełniali zbrodnie wobec Polaków i ¯ydów jako ludzi z narodów, którym jawnie

okazywali sw± nienawi¶æ i pogardê. Ukraiñscy nacjonali¶ci jak¿e czêsto mordowali swych najbli¿szych,

polskich s±siadów, którym do ostatnich niemal chwil przed rzezi± okazywali rzekom± przyja¼ñ i serdeczno¶æ.

Bezwzglêdno¶æ morderców ukraiñskich najlepiej ilustruje fakt, ¿e od ukraiñskich członków rodzin

mieszanych ¿±dano, gro¿±c ¶mierci± w przypadku odmowy, zamordowania ich ojców czy ¿on, je¶li były

polskiego pochodzenia lub sprzeciwiały siê zbrodniom. Apolinary Oliwa opisywał w ksi±¿ce "Gdy

po¶wiêcano no¿e" (s. 83): "Ukraiñcy mieli swoist± praktykê przyjmowania rekrutów. Ka¿dy nowo przyjêty do

bandy musiał przej¶æ 'chrzest', polegaj±cy na zamordowaniu Polaka, ¯yda lub Cygana, lub jeñca radzieckiego.

Poniewa¿ nie zawsze była po temu okazja, zwyrodnialcy, aby zapewniæ sobie stały 'zapas' ludzi ofiar,

zostawiali wiele rodzin polskich pozornie w spokoju, do czasu, kiedy przyjêto wiêksz± ilo¶æ rekrutów, którzy

www.radiomaryja.pl

Strona 3/8

dotychczas nie 'odznaczyli siê' niczym 'szczególnym'. Wrêczano im broñ. Ró¿nie bywało - czasem to były

siekiery, niekiedy deski z przymocowanym na koñcu obustronnie wyostrzonym no¿em. Wywlekano wtedy z

domostw potrzebn± listê ofiar i dawano na pastwê 'rekrutom'. Tê broñ uprzednio po¶wiêcano w cerkwi,

prosz±c Boga o 'dobre ¿niwa' (...)".

Do okrutnych zbrodni przygotowywała morderców z OUN-UPA starannie wpajana od lat ideologia faszyzmu

ukraiñskiego spod znaku Dymitra Doncowa i Jewhena Konowalca. Powstały z tych inspiracji osławiony

"Dekalog" nacjonalisty ukraiñskiego, spisany rêk± Stepana Łenkawskiego, głosił m.in.:

"7. Nie zawahasz siê wykonaæ najwiêkszej zbrodni, je¿eli tego wymagaæ bêdzie dobro sprawy;

8. Nienawi¶ci± i podstêpem bêdziesz przyjmowaæ wrogów Twojej nacji;

10. Bêdziesz d±¿yæ do poszerzenia siły, chwały, bogactwa i przestrzeni Pañstwa Ukraiñskiego, nawet drog±

zniewolenia obcoplemieñców (...)"

(cyt. za tekstem L. Kuliñskiej "Zbrodnie dokonane przez nacjonalistów ukraiñskich na ludno¶ci polskiej

Małopolski Wschodniej w czasie II wojny ¶wiatowej" w ksi±¿ce "Stosunki polsko-ukraiñskie w latach

1939-2004" pod red. B. Grotta, Warszawa 2004, s. 133).

Warto przypomnieæ, ¿e ze strony polskiej na pró¿no podejmowano próby negocjacji z dowództwem UPA, tak

aby zapobiec kolejnym napadom i mordom. Akurat na dzieñ przed "krwaw± niedziel±", 10 lipca 1943 roku, do

kwatery dowództwa UPA przybyli polscy parlamentariusze, wysłani na polecenie delegata Rz±du na

Obczy¼nie z ramienia dowódcy okrêgu wołyñskiego Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich.

Parlamentariuszami byli dwaj oficerowie: znany rzecznik zbli¿enia z Ukraiñcami Jan Zygmunt Rumel i

Krzysztof Markiewicz. Towarzyszył im wo¼nica Witold Dobrowolski. Na rozkaz okrutnego wata¿ki

ukraiñskiego Jurija Stelmaszczyka Rumel został okrutnie zamordowany przez rozerwanie koñmi, pozostali

Polacy równie¿ stracili ¿ycie.

Dalsze krwawe rzezie

W kolejnych miesi±cach 1943 roku, a pó¼niej tak¿e 1944 roku dochodziło do dalszych bestialskich rzezi na

Polakach. Na przykład 30 sierpnia 1943 r. bandy UPA wymordowały około 700 Polaków we wsiach Stary i

Nowy Gaj. Poprzednio "nacjonali¶ci ukraiñscy przez całe miesi±ce uspokajali ich, ¿e mog± ¿yæ spokojnie, ¿e

nikt ich nie ruszy" (według A. Zawilski: "Znów o¿ywaj± kurhany", Wrocław 1997, s. 287). Wcze¶niej, 12

lipca 1943 roku, we wsi Zagaje banderowcy wymordowali 165 osób, w tym wiele niemowl±t, maleñkich

dzieci, kobiet w ci±¿y i starców. 30 sierpnia 1943 roku doszło do opisanego ju¿ w moim poprzednim artykule

wymordowania 1150 Polaków w Ostrówkach i Woli Ostrowieckiej (por. "Nasz Dziennik", 30-31.2008). Jedn±

z najohydniejszych form napa¶ci na Polaków były tzw. napady ¶wi±teczne zaskakuj±ce polskich wiernych w

najwiêksze ¶wiêta ko¶cielne. Pod koniec roku 1943 dokonano kilku bandyckich napadów na Polaków

www.radiomaryja.pl

Strona 4/8

zgromadzonych przy ¶wi±tecznej wigilijnej wieczerzy. Doszło do krwawych napa¶ci równie¿ w dzieñ Bo¿ego

Narodzenia 1943 roku.

Szczególnym "wyró¿nikiem" tych rzezi było ich wyj±tkowe bestialstwo, wyrafinowane, godne najdzikszych

praktyk azjatyckich mêczenie polskich ofiar. Aleksander Korman w ksi±¿ce "Stosunek UPA do Polaków na

ziemiach południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej" (Wrocław 2003) wylicza 362 metody torturowania

polskich ofiar. Przez wzgl±d na odporno¶æ psychiczn± czytelników tego tekstu nie bêdê przytaczał podanych

przez Kormana opisów tortur, odsyłam do lektury jego ksi±¿ki. Wspomnê tu tylko jeden z opisanych przez

Kormana przykładów sadyzmu nacjonalistów ukraiñskich: "Znany jest równie¿ przykład zamordowania

furtiana w ko¶ciele i obciêcia mu góry oraz naigrawania siê w ten sposób, ¿e tułów banderowcy podparli z

przodu i z tyłu ławk±, a do r±k zło¿onych jak do modlitwy wło¿yli jego własn± głowê".

Stowarzyszenie Upamiêtnienia Ofiar Zbrodni Ukraiñskich Nacjonalistów ju¿ do 2003 roku zebrało ponad

3000 wspomnieñ i relacji naocznych ¶wiadków ludobójstwa popełnionego na Polakach Wołynia i Małopolski

Wschodniej. Przypomnê fragment jednej z tych relacji za tekstem Krystiana Brodackiego "Złowroga prawda"

("Tygodnik Solidarno¶æ" z 18 lipca 2003): "Słyszałem rozpaczliwe głosy i jêki torturowanego ojca, którego

oprawcy wyprowadzili potem na podwórze i tam zamordowali. Po ich odej¶ciu nad ranem znalazłem na

podwórzu zwłoki mojego ojca. Miał poder¿niête gardło. Matkê znalazłem w mieszkaniu. Miała ¶lady uderzeñ

młotkiem lub czym¶ podobnym w głowê, a na gardle ranê kłut± bagnetem na wylot. Siostra Helena otrzymała

głêboki cios siekier± w głowê, tak ¿e morderca zostawił w niej siekierê. Najmłodszy z braci Edzio, lat 2, le¿ał

cały we krwi z roztrzaskan± główk± i wbitym no¿em w piersi. Obok le¿ał, równie¿ cały we krwi, 16-letni brat

Bronek. To jego głos, błagaj±cy o lito¶æ, słyszałem najdłu¿ej. Sprawiał wra¿enie bryły zmasakrowanego

miêsa, nogi i rêce miał połamane (z relacji Michała Woszczyna) (...)".

Według Apoloniusza Zawilskiego: "Banderowcy dokonywali morderstw w sposób wyrafinowany. Rzadko siê

zdarzało, ¿eby kogo¶ zastrzelono od razu. Zawsze posługiwano siê no¿ami, siekierami, widłami, a tak¿e

sporadycznie piłami. (...) 'Technika' mordowania zbiorowego była prawie zawsze taka sama. Wi±zano

wszystkich i najpierw mordowano dzieci na oczach rodziców, a nastêpnie kolejno starszych...". Bestialstwo

ludobójców z UPA było tak wielkie, ¿e profesor Ryszard Szawłowski zaproponował, by stosowany przez nich

typ ludobójstwa okre¶liæ specjalnym terminem "genocidium atrox" - genocyd okrutny, okropny, dziki,

straszny. W rozmowie ze mn± prof. Szawłowski przypomniał, ¿e były takie kobiety polskie, które ze strachu

przed torturami całowały upowców po butach, prosz±c: "Zabijcie, ale nie torturujcie!". Prezes Patriotycznego

Ruchu Kresowego płk Jan Niewiñski, były komendant skutecznej polskiej samoobrony w Rybczu - powiat

krzemieniecki, pisał, ¿e w czasie obrony przed atakuj±cymi upowcami obroñcy powszechnie modlili siê, aby

im dane było zgin±æ od kul, a nie od tortur.

Pisz±c o bestialskim ludobójstwie popełnionym na Polakach, nie wolno zapomnieæ jednak o tym, ¿e ofiarami

www.radiomaryja.pl

Strona 5/8

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: