00:00:25:"B�d�c wyposa�onym w swoje pi�� zmys��w, 00:00:28:"cz�owiek odkrywa otaczaj�cy go Wszech�wiat, 00:00:31:"i nazywa t� niezwyk�� przygod�, nauk�" -|Edwin.P.Hubble, astronom. 00:01:35:Otaczaj�ce nas rzeczy, nie zawsze |s� takie, jakimi si� wydaj�. 00:01:54:W �yciu codziennym, jako prostej skali, |u�ywamy samych siebie... 00:01:59:...by m�c oceni�, co jest ma�e, a co du�e. 00:02:12:Co jednak, ze �wiatami le��cymi daleko st�d? 00:02:17:Co tak naprawd� jest du�e, a co ma�e? 00:02:29:M�c odkrywa�,|obserwowa�,... 00:02:33:...zrozumie� to, co nazywamy Wszech�wiatem, 00:02:38:to jedna z najwi�kszych przyg�d, |jakie nas spotka�y. 00:02:56:Patrz�c na odleg�y horyzont, |zadajemy sobie pytanie... 00:03:01:...jakie jest nasze miejsce we Wszech�wiecie? 00:03:08:Wszyscy jeste�my podr�nikami... 00:03:10:...w nieko�cz�cej si� wyprawie badawczej. 00:03:16:KOSMICZNA PODRӯ 00:03:53:Przesz�o 25 stuleci temu,|po�r�d wysp Greckich... 00:03:57:...t�tni�cego �yciem skrzy�owania|��cz�cego Afryk�, Azj� i Europ�,... 00:04:02:...filozofowie snuli domys�y |na temat otaczaj�cego ich �wiata. 00:04:10:Niesamowite, spienione fale natury, |jak mawiali... 00:04:13:...mog�y by� zrozumiane. 00:04:46:Jeden z Greckich filozof�w sugerowa�, |�e to Ziemia, porusza si� wok� S�o�ca. 00:04:54:Inny z kolei uwa�a�, �e |wszelkie dzie�a cz�owieka i natury... 00:04:58:...sk�adaj� si� z cz�stek tak ma�ych, |�e nie mo�na ich ujrze�. 00:05:07:Pozostali snuli domys�y na temat |rozmiar�w Ziemi i Ksi�yca... 00:05:10:...oraz odleg�o�ci mi�dzy nimi,|wiedz�c, �e... 00:05:13:...oba te obiekty s� sferami. 00:05:18:Min�o wiele stuleci, zanim |otrzymali�my narz�dzia, dzi�ki kt�rym mogli�my... 00:05:22:...potwierdzi� m�dro�� i |wiedz� tych wczesnych my�licieli. 00:05:27:W mi�dzyczasie... 00:05:29:...ludzie z ca�ego �wiata |wpatrywali si� w gwiazdy, nadaj�c im nazwy. 00:05:34:Wi�kszo�� z nich, zak�ada�a, �e Ziemia stanowi |centrum niezmieniaj�cego si� Wszech�wiata. 00:06:13:Musia�y min�� dwa tysi�ce lat... 00:06:15:...zanim prze�omowego odkrycia |dokona� pewien nauczyciel matematyki,... 00:06:19:...mieszkaniec staro�ytnej republiki Wenecji. 00:06:23:W roku 1609, Galileo Galilei... 00:06:27:...zademonstrowa� dzia�anie instrumentu, |kt�ry wkr�tce potem zacz�to nazywa� lunet�. 00:06:35:Z najwy�szych wie� dzwonniczych... 00:06:37:...jego urz�dzenie mog�o pom�c |wypatrze� zbli�aj�ce si� okr�ty... 00:06:40:...ca�e godziny wcze�niej, zanim ich �agle |by�o wida� go�ym okiem. 00:06:45:Nieco p�niej, kiedy Galileo skierowa� |swoj� lunet� w stron� nocnego nieba... 00:06:48:...odkry�, �e Ksi�yc |jest �wiatem pe�nym g�r, 00:06:53:Jupiter ma swoje w�asne ksi�yce... 00:06:55:...a Droga Mleczna jest |pasmem niezliczonej ilo�ci gwiazd. 00:07:03:Nasza kosmiczna podr� |rozpoczyna si� w�a�nie tu... 00:07:06:...w sercu Wenecji, jak� zna� Galileo, |na placu �wi�tego Marka. 00:07:16:Poniewa� Wszech�wiat to spora przestrze�, |�atwo mogliby�my si� zgubi�. 00:07:20:Potrzebujemy wi�c punktu orientacyjnego, |aby m�c zrozumie� jego rozmiar. 00:07:27:Obr�cz Hula-Hop ma |�rednic� jednego metra. 00:07:33:Ludzie stoj�cy w kr�gu |tworz� obr�cz 10 razy wi�ksz�. 00:07:37:Warto�� zwi�kszona o jeden, |do pot�gi dziesi�tej. 00:07:44:Z ka�dym krokiem, ka�d� obr�cz�... 00:07:47:...b�dziemy oddala� si� |od Wenecji o 10 razy,... 00:07:51:...podczas gdy nasze pole widzenia Wszech�wiata |tak�e b�dzie powi�ksza� si� 10 razy. 00:07:57:Plac �wi�tego Marka, to |obr�cz o �rednicy 100 metr�w. 00:08:01:Obr�cz o �rednicy 1000m, |to centrum miasta. 00:08:07:Wraz ze wzrostem naszej pr�dko�ci, |cztery nasze kroki - 10 do pot�gi czwartej... 00:08:11:...ukazuj� nam ca�� Wenecj�, |Adriatyk i ca�e p�nocne W�ochy. 00:08:24:Sze�� krok�w, ukazuje nam Europ�, |od Niemiec a� po Ba�kany. 00:08:33:Wkr�tce potem, widzimy ju� ca�� Ziemi�. 00:08:36:Nasz dom we Wszech�wiecie. 00:08:50:Osiem krok�w w naszym |niezwyk�ym spacerze -... 00:08:52:...10 do pot�gi �smej, |wynosi nas poza najdalsze granice |dotychczasowych wypraw cz�owieka. 00:08:58:Ksi�yc. 00:09:25:Je�li zobrazujemy orbity, |po kt�rych kr��y wszystkie dziewi�� planet... 00:09:28:...na swojej drodze wok� S�o�ca,... 00:09:32:...przy trzynastym kroku od centrum |placu �wi�tego Marka... 00:09:35:...ujrzymy ca�y nasz uk�ad s�oneczny. 00:09:48:Po nieca�ych pi�tnastu krokach -|10 do pot�gi pi�tnastej -... 00:09:52:...zobaczymy, �e nasze S�o�ce, |to tylko kolejna gwiazda. 00:09:57:Od tej chwili, podczas naszej podr�y |odleg�o�� b�dziemy mierzy� w latach �wietlnych. 00:10:01:Rok �wietlny, to odleg�o��, |kt�r� �wiat�o przemierza w ci�gu 1 roku. 00:10:06:W tej chwili mijamy najbli�sze |naszemu uk�adowi s�onecznemu gwiazdy,... 00:10:11:...oddalone od nas zaledwie o |pi�� lat �wietlnych. 00:10:15:Podr�, kt�r� w�a�nie odbywamy, |przy u�yciu dzisiejszej technologii,... 00:10:18:...zaj�aby nam 100,000 lat. 00:10:29:Podr� poprzez wieczny mrok,... 00:10:31:...pozwala nam wydosta� si� z |s�siedztwa naszego S�o�ca,... 00:10:35:...znajdujacego si� na skraju galaktyki. 00:11:01:Droga Mleczna, to w istocie |galaktyka typu spiralnego,... 00:11:04:...a nasze S�o�ce jest jednym ze |100 bilion�w znajduj�cych si� w nim |uk�ad�w s�onecznych. 00:11:10:Przy tak ogromnej skali - |10 do pot�gi dwudziestej trzeciej... 00:11:14:...ka�da plamka �wiat�a, |kt�r� widzimy nie jest ju� gwiazd�... 00:11:17:...lecz ca�� galaktyk�, |wype�nion� niezliczon� ilo�ci� gwiazd. 00:11:23:Astronomowie odkryli, �e galaktyki |nieustannie si� od siebie oddalaj�. 00:11:28:Wszech�wiat zwi�ksza swoje rozmiary. 00:11:32:Nasza galaktyka, |wraz ze wszystkimi innymi... 00:11:35:...tworz� skupiska i grupy |niewyobra�alnych wr�cz rozmiar�w... 00:11:39:...o �rednicach setek |milion�w lat �wietlnych. 00:11:45:Tutaj, oko�o 15 bilion�w lat �wietlnych |od Wenecji... 00:11:50:...zbli�amy si� do najdalszych |widocznych granic Wszech�wiata. 00:11:54:Co le�y poza nimi, |nie jeste�my ju� w stanie zobaczy�... 00:12:00:...i tego nie wiemy. 00:12:18:Podczas gdy luneta zabra�a nas |w podr� do najdalszych zak�tk�w Wszech�wiata... 00:12:22:...inny wynalazek, wymy�lony w |Holenderskim mie�cie Delft... 00:12:26:...zabierze nas w podr� |w przeciwnym kierunku. 00:12:40:Trzy stulecia temu... 00:12:42:...Anton van Leeiwenhoek|zbudowa� pierwszy model mikroskopu,... 00:12:45:...i za jego pomoc� rozpocz�� obserwacj� |kropel wody, pochodz�cych z okolicznych rzek. 00:13:07:Chod�cie, tutaj! 00:13:13:Dzisiejsi uczniowe dokonuj� odkry� samemu. 00:13:15:Wyobra�cie sobie jednak chwil�, |w kt�rej van Leeiwenhoek... 00:13:18:...spojrza� przez sw�j wynalazek... 00:13:20:...i odkry� ca�e kr�lestwo, |mieszcz�ce sie w jednej kropli wody. 00:13:33:Ten ruchliwy �wiat nale��cy do |jednokom�rkowej paramecii... 00:13:36:...ma zaledwie jeden milimetr �rednicy. 00:13:39:Metr, minus 10 do pot�gi trzeciej. 00:13:46:Dzi�ki mikroskopowi, mo�emy kontynuowa� |nasz� podr� do tego male�kiego �wiata. 00:13:52:Je�li przeniesiemy si� do j�dra |tego jednokom�rkowego organizmu... 00:13:55:...ka�da kolejna obr�cz, |odkryje pred nami �wiat... 00:13:58:...o dziesi�� razy mniejszej �rednicy, |ni� poprzedni. 00:14:05:G��boko w j�drze... 00:14:07:...mamy okazj� zobaczy� |doprawdy zdumiewaj�ce konstrukcje. 00:14:11:D�ugie, spiralne moleku�y DNA. 00:14:17:DNA przechowuje chemiczny kod... 00:14:19:...pozwalaj�cy na reprodukcj� ka�dego |�ywego organizmu na naszej planecie. 00:14:23:Bez wzgl�du na to, czy jest to bakteria, |cz�owiek lub kwiatek. 00:14:34:Podr�uj�c dalej, zobaczymy, |�e moleku�y... 00:14:37:...z�o�one s� z jeszcze mniejszych cz�ci, |zwanych atomami. 00:14:46:Male�ki �wiat pojedynczego atomu w�gla, |to doprawdy dziwne miejsce. 00:14:50:Jego sze�� elektron�w wydaje si� porusza� |we wszystkich kierunkach na raz. 00:14:58:Nasza podr� po raz kolejny |prowadzi poprzez pr�ni�... 00:15:00:...kt�ra wydaje si� by� tak samo rozleg�a, |jak przestrze� pomi�dzy gwiazdami. 00:15:05:Dotarli�my do nukleonu pojedynczego atomu. 00:15:08:Tak zdumiewaj�co ma�ego,... 00:15:10:...�e gdyby atom by� wielko�ci |budynku mieszcz�cego teatr... 00:15:13:...jego nukleon, mia�by rozmiar py�ka kurzu. 00:15:18:Nukleony posiadaj� prawie ca�� mas� |danego atomu... 00:15:22:...zawart� w drobinach zwanych protonami... 00:15:25:...i neutronami. 00:15:28:Te z kolei, s� z�o�one z jeszcze mniejszych i |bardziej tajemniczych cz�stek, zwanych kwarkami. 00:15:37:Pr�buj�c przemierzy� granice... 00:15:38:...wewn�trznych stron naszego Wszech�wiata... 00:15:40:...fizycy zastanawiaj� si�, |czy kwarki tak�e s� zbudowane... 00:15:43:...z jeszcze mniejszych cz�stek materii. 00:15:53:Naukowcy badaj� t� tajemnic� w |podziemnym laboratorium Fermilab, |niedaleko Chicago,... 00:15:59:...kt�re jest domem ogromnego |akceleratora cz�steczek,... 00:16:03:...zdolnego odtworzy� warunki, kt�re panowa�y |tu� po narodzeniu si� Wszech�wiata. 00:16:12:Miliony proton�w i antyproton�w... 00:16:15:...p�dz� przez te rury w przeciwnych kierunkach... 00:16:18:...z pr�dko�ci� blisk� pr�dko�ci �wiat�a.|Co� na kszta�t atomowej jazdy pod pr�d. 00:16:51:Nasza kosmiczna podr� |wkracza w nowy wymiar. 00:16:56:Wymiar czasu,... 00:16:59:...na temat kt�rego nasza wiedza |jest du�o bardziej niepewna. 00:17:02:Analizuj�c drog� przebyt� przez kwarki |podczas zderze�... 00:17:05:...fizycy staraj� si� zrozumie� spos�b,|w jaki powsta� nasz Wszech�wiat... 00:17:09:...po eksplozji, zwanej Wielkim Wybuchem. 00:17:15:Jeden z nich, ma swoj� w�asn� teori�. 00:17:18:Witajcie w Fermilab. 00:17:20:Dzi�, astronomowie widz� |rozszerzaj�cy si� Wszech�wiat. 00:17:23:Wyobra�cie sobie jednak, |co� dok�adnie przeciwnego. 00:17:26:Miliardy lat temu... 00:17:27:...wszystko musia�o by� �ci�ni�te |z ogromn� g�sto�ci�. 00:17:31:Mo�e si� to wydawa� niewiarygodne,... 00:17:32:...ale uwa�amy, �e materia, |z kt�rej... 00:17:34:...zbudowany jest ca�y Wszech�wiat:... 00:17:37:...budynki, drzewa, ludzie, ca�e planety,... 00:17:42:...gwiazdy i...
SekretarzPartii