strona tytulowa.doc

UNIWERSYTET OPOLSKI STOWARZYSZENIE INSTYTUT ŚLĄSKI

STUDIA I MONOGRAFIE Nr 396

Stanisław M. Koziarski

Transport lądowy na świecie

OPOLE 2007

mm

RECENZENCI Krystian Heffner, Robert Rauziński

REDAKTOR Grzegorz Staniszewski

REDAKTOR TECHNICZNY Halina Szczegół

S2S8©

SKŁAD KOMPUTEROWY Jolanta Brodziak-Rajfur, Jolanta Kotwa

KOREKTA Aleksandra Domka-Kordek

PROJEKT OKŁADKI Jolanta Brodziak-Rajfur

Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

© Copyright by Uniwersytet Opolski Opole 2007

ISSN 1233-6408

ISBN 978-83-7395-272-0

ISBN 978-83-7126-233-3

Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 45-037 Opole, ul. H. Sienkiewicza 33.

Składanie zamówień: tel. (077) 441 08 78; e-mail: wydawnictwo@uni.opole.pl

Druk: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża, 45-007 Opole, ul. Katedralna 6.

Spis treści

1.   Wstęp                            7

2.   Przegląd literatury                            9

3.   Podstawy teoretyczne przekształceń sieci transportu lądowego      ....              17

4.   Rozwój historyczny transportu lądowego                            21

4.1.      Transport drogowy                            21

4.2.      Transport kolejowy                            33

5.              Charakterystyka transportu w Europie                            43

5.1.              Transport kolejowy                            43

5.1.1. Charakterystyka sieci kolejowej                                  43

5.2.              Transport drogowy                            50

5.2.1. Charakterystyka sieci autostrad                            50

5.3.              Rynek przewozów pasażerskich i towarowych w Europie     ....              58

6.              Charakterystyka transportu w wybranych krajach świata                                  65

6.1.     Transport kolejowy                            66

6.2.     Transport drogowy                                  69

7.              Rosja                            79

7.1.     Transport kolejowy                            79

7.2.     Transport drogowy                                  85

8.              Charakterystyka transportu w Azji                                  97

8.1.              Japonia                            104

8.1.1.           Transport kolejowy                            104

8.1.2.           Transport drogowy                            113

8.2.              Chiny                            126

8.2.1.           Transport kolejowy                            129

8.2.2.           Transport drogowy                            140

8.3.              Indie                                  150

8.3.1.           Transport kolejowy                            150

8.3.2.           Transport drogowy                            154

9.              Charakterystyka transportu w Ameryce Północnej i Ameryce

Południowej                            165

9.1.              USA                                  169

9.1.1.               System transportowy                                  1°9

9.1.2.               Polityka transportowa                            I70

9.1.3.               Transport kolejowy                            I71

9.1.4.               Transport drogowy                            I8-5

9.1.4.1.               Program budowy sieci dróg międzystanowych    ...              185

9.1.4.2.               Charakterystyka Interstate Highway System    ....              186

9.1.4.3.               Autostrady płatne                                  I88

9.1.4.4.               Transport drogowy w aglomeracjach                            193

9.1.4.5.               Kongestia w transporcie drogowym                            195

9.2.              Brazylia                            199

9.2.1.              Transport kolejowy                            1"

9.2.2.              Transport drogowy                            203

10.              Charakterystyka transportu w Afryce                            213

10.1. Republika Południowej Afryki                            220

10.1.1.  Transport kolejowy                            220

10.1.2.  Transport drogowy                            222

11.              Charakterystyka transportu w Australii                                  227

11.1.                        Transport kolejowy                                  227

11.2.                        Transport drogowy                                  234

947

12.              Podsumowanie                            ^'

12.1.              Transport kolejowy                                  247

9S9

12.2.              Transport drogowy                                  ZJZ

9SS

Literatura                            ZJJ

Wykaz rycin             

273

Summary

Spis tabel                                  269

1. Wstęp

Niniejsza monografia przedstawia analizę transportu lądowego w wybranych krajach świata. Książka, poza wstępem i podsumowaniem, składa się z kilku rozdziałów anali­zujących zmiany w transporcie kolejowym i drogowym poszczególnych kontynentów, tj. Europy, Azji, Ameryki Północnej i Południowej, Afryki i Australii. Nieprzypadkowy jest dobór krajów, które poddano szczegółowemu opisowi. Do analizy wybrano kraje, które odgrywają znaczącą rolę w transporcie lądowym, charakteryzują się znaczną po­wierzchnią terytorium i mają duże znaczenie w systemie transportowym świata. Szcze­gółowo opisano reprezentujące poszczególne kontynenty kraje, takie jak: Rosja, Japo­nia, Chiny, Indie, USA, Brazylia, Republika Południowej Afryki i Australia, a dodatkowo przedstawiono ogólną charakterystykę transportu w Europie. Uwzględniono poszczególne gałęzie tego działu gospodarki, a więc transport kolejowy i drogowy. Charakterystyka transportu lądowego odbiega od tradycyjnej analizy - szczególną uwagę zwrócono na najnowocześniejsze formy transportu. Tak więc w transporcie kolejowym wiele miejsca poświęcono kolejom wielkich szybkości, a w transporcie drogowym szczególną uwagę zwrócono na najnowocześniejszy element infrastruktury liniowej, jakim są autostrady. W części dotyczącej Europy analizie poddano rynek przewozów pasażerskich i towaro­wych. W rynku przewozów pasażerskich dominującą funkcję spełnia transport drogo­wy, wzrasta też udział szybkich przewozów kolejowych pociągami typu TGV. W rynku przewozów towarowych nadał zachowuje się tradycyjny podział poszczególnych gałęzi z dominacją w przewozach transportu drogowego i kolejowego. Niepoddane analizie opisowej kraje w zakresie podstawowych danych dotyczących transportu uwzględniono w szczegółowych zestawieniach tabelarycznych. W tabelach starano się przedstawiać najnowsze dane liczbowe obejmujące lata 2000-2005. Głównymi źródłami danych sta­tystycznych zebranych w publikacji są agenda Eurostat i UIC oraz ich liczne publikacje dostępne w Internecie w formie różnego typu plików elektronicznych. Wszelkiego typu dane liczbowe starano się zestawiać w odpowiednich 10-letnich przekrojach czasowych obejmujących lata 1970-2005 lub - rzadziej - pełny zakres lat 1950-2005. W przypad­ku analizy poszczególnych krajów zachowano również identyczny układ podziału gałęziowego transportu przyjęty w charakterystyce ogólnej poszczególnych kontynen­tów. W przypadku zestawień liczbowych zamieszczonych w przeglądzie regionalnym poszczególnych krajów sięgnięto po dane wyspecjalizowanych agend (narodowe za­rządy dróg i autostrad), przedsiębiorstw transportowych (wszelkiego typu kompanie ko­lejowe i drogowe) oraz instytucji statystycznych tych krajów. Prezentowane dane za­chowano w formie podstawowych wielkości odpowiadających długości poszczególnych

7

branych krajów. W miarę kompletne dane liczbowe charakteryzujące sieć kolejową można odnaleźć w biuletynie statystycznym UIC (od 1920 r.), „Jane's World Railways" (od 1956 r.) czy rocznikach statystycznych GUS (od 1960 r.) lub PKP (od 1930 r.). Ostatni specjalistyczny rocznik statystyczny w zakresie transportu został wydany przez GUS w 2006 r. Fragmentaryczne dane dotyczące transportu w Polsce i wybranych kra­...