Prawo handlowe-zrobione.doc

I. PRAWO HANDLOWE W SYSTEMIE PRAWA

1. PRZEDMIOT I ZAKRES PRAWA HANDLOWEGO

Prawo handlowe to gałąź prawa o charakterze kompleksowym, w której skład wchodzą głównie normy o charakterze prywatnoprawnym, regulujące ustrój i or­ganizację podmiotów gospodarczych oraz stosunki zobowiązaniowe zachodzą­ce między tymi podmiotami oraz między tymi podmiotami a osobami trzecimi w stosunkach gospodarczych.

Źródłem prawa handlowego są kodeksy handlowe (niemcy) oraz prawo zwyczajowe(prawo anglosaskie). I tam jednak wydawane są ustawy szczególne (Anglia).

Również w Polsce w okresie międzywojennym w systemie naszego prawa wyróż­niano prawo handlowe jako odrębną gałąź prawa. Jego źródłem był przede wszystkim wydany w 1934 r. kodeks handlowy.

W wyniku długoletnich prac uchwalony został 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (k.s.h.), który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2001 r. Kodeks spółek handlowych uchylił poprzednio obowiązujące przepisy kodeksu handlowego z 1934 r. Utrzyma­ne zostały w mocy jedynie zawarte w k.h. przepisy dotyczące firmy i prokury, do cza­su wydania nowych przepisów regulujących powyższą problematykę. Kodeks spółek handlowych nie tylko zmodyfikował i dostosował dotychczasową regulację prawną spółek do potrzeb współczesnego obrotu, lecz także rozszerzył katalog spółek handlowych, wprowadzając po raz pierwszy do polskiego ustawodawstwa obok dotych­czas istniejących spółek handlowych dwa nowe rodzaje spółek: spółkę partnerską i spółkę komandytowo-akcyjną.

Kodeks spółek handlowych jest ustawą szczególną w stosunku do kodeksu cywilnego. Wynika to m.in. z art. 2 k.s.h., który stanowi, że w sprawach tworzenia, organizacji, funkcjonowania, łączenia, podziału i przekształcania spółek handlowych nieuregulowanych w k.s.h. stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Jeżeli wymaga te­go właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, przepisy kodeksu cy­wilnego stosuje się odpowiednio.

Obecnie w naszym systemie prawnym prawo handlowe nie jest traktowane jako odrębna podstawowa gałąź prawa. Wszystkie czynności zwane czynnościami han­dlowymi objęte zostały unormowaniami kodeksu cywilnego. Kodeks cywilny nor­muje ponadto szereg istotnych dla obrotu zagadnień, takich jak przedstawicielstwo, pełnomocnictwo, prokura.

Jakie jest więc miejsce prawa handlowego w systemie naszego prawa?

Prawo handlowe powinno być obecnie pojmowane nie jako samodzielna gałąź pra­wa o charakterze podstawowym, lecz jako gałąź prawa o charakterze kompleksowym. W skład bowiem prawa handlowego wchodzą przede wszystkim normy prawa pry­watnego należące do prawa cywilnego, ale także normy (np. zawarte w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 r.) wchodzące w zakres innych gałęzi pod­stawowych.

Prawem handlo­wym objęte są szeroko pojęte stosunki obrotu gospodarczego powstające zarówno w handlu, jak i w przemyśle, transporcie, bankowości itd., o ile mają one charakter stosunku prawa prywatnego. Także tzw. spółki prawa handlowego prowadzić mogą działalność zarówno w zakresie handlu, jak i przemysłu, transportu, bankowości itd.

2. ŹRÓDŁA POLSKIEGO PRAWA HANDLOWEGO

Pierwsza grupa źródeł prawa handlowego do­tyczy ustroju i organizacji podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców). Do podsta­wowych aktów prawnych w tym zakresie należą:

1.        Ustawa z dn. 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, poświęcony jest przepisom wspólnym dla wszystkich spółek handlowych, zawiera wyjaśnienia używanych w ustawie określeń, ogólne przepisy dotyczące spółek osobowych oraz spółek kapitałowych. Nowością jest wprowadzenie w regulacji spółek kapitałowych odrębnych przepisów dotyczących spółek kapitałowych „w organizacji", a więc w okresie tworzenia danej spółki, a przed jej zarejestrowaniem. Kolejne tytu­ły kodeksu poświęcone są spółkom osobowym, spółkom kapitałowym, łączeniu, podziałowi i przekształcaniu spółek, wreszcie przepisom karnym, przepisom dotyczącym zmian w przepisach obowiązujących oraz przepisom przejściowym i końcowym.

2.        Ustawa z dn. 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych

3.        Ustawa z dn. 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa pań­stwowego

4.        Ustawa z dn. 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

5.        Ustawa z dn. 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze

6.        Ustawa z dn. 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe

7.        Ustawa z dn. 20 września 1997 r. o Krajowym rejestrze sądowym

Prowadzenie działalności gospodarczej regulowane jest przede wszystkim usta­wą z dn. 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Do tej grupy aktów prawnych zaliczyć należy także ustawę z dn. 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi.

Podstawowym źródłem prawa regulującym obrót gospodarczy jest kodeks cywil­ny z 1964r. (wielokrotnie nowelizowany). Kodeks ten zawiera regulacje dotyczące zarówno obrotu profesjonalnego, jak i nieprofesjonalnego pomiędzy osobami fizycz­nymi i prawnymi. Jego unormowania mają więc pełne zastosowanie do wszystkich przedsiębiorców, zwłaszcza w zakresie zawierania tzw. umów gospodarczych.

Źródłem prawa handlowego są liczne akty prawne regulujące m.in. stosunki związane z upadłością przedsiębiorców, z poszczególnymi rodzajami papierów wartościowych, a także regulujące niektóre typy umów. Akty te powoływane będą przy omawianiu kolejnych instytucji prawa handlowego.

II. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA

1. PRZEDMIOT I ZASADY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Pojęcie przedsiębiorcy wprowadzone zostało do kodeksu cywilnego w 2003 r. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Podobną definicję przedsiębiorcy formułuje ustawa z 2004 r. o swobodzie działalności gospo­darczej, uznając ponadto za przedsiębiorców wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej określa także bliżej pojęcie i za­kres działalności gospodarczej. W myśl ustawy działalnością gospodarczą jest zarob­kowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wyko­nywana w sposób zorganizowany i ciągły. Nie stosuje się jednak przepisów ustawy do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego oraz usług świad­czonych w gospodarstwach rolnych na rzecz turystów.

Przedsiębiorca nie musi w myśl ustawy mieć osobiście uprawnień bądź kwalifikacji wymaganych w danym zawodzie. Ustawa wymaga jedynie zapewnienia przez przedsiębiorcę, aby prace, zajęcia lub czynności w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej były wykonywane przez osoby legitymujące się odpowiednimi kwalifikacjami, jeżeli z prze­pisów wynika obowiązek posiadania takich kwalifikacji. Dwie podstawowe zasady dotyczące przedsiębiorców i ich działalności.

Pierwsza zasada to zasada równości wobec prawa wszystkich przedsiębiorców, niezależnie od ich przynależności sektorowej. Wszyscy przedsiębiorcy są zrównani wobec prawa.

Druga zasada to zasada swobody działalności gospodarczej. Działalność gospo­darczą może dziś podjąć w zasadzie każdy, po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsię­biorców. Tylko podjęcie szczególnych rodzajów działalności wymaga koncesji lub specjalnego zezwolenia. Przedsiębiorcy sami de­cydują, czy chcą zawrzeć umowę, z kim umowa ma być zawarta oraz jaka ma być jej treść. Zawieranie umów podlega tylko nielicznym ograniczeniom, m.in. umowa nie może być sprzeczna z prawem i zasadami współżycia społecznego.

Wśród przedsiębiorców wymienić należy: spółki, przedsiębiorstwa państwowe, banki, spółdzielnie, fundacje oraz stowarzyszenia (jeżeli zgodnie ze statutem prowa­dzą działalność gospodarczą). Przedsiębiorcami są także osoby fizyczne prowadzą­ce zawodowo we własnym imieniu taką działalność.

2. PRZEDSIEBIORCY I ICH OZNACZENIA

Przedsiębiorcy mają obowiązek indywidualizacji swojej działalności. Występują więc oni jako podmioty mające oznaczoną siedzibę i miejsce prowadzenie działalno­ści gospodarczej, muszą oznaczać swoje wyroby wprowadzane do obrotu itd. Pod­stawowym sposobem indywidualizacji przedsiębiorcy jest firma.

Firma, przedsiębiorca działa pod firmą. Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko (nie jest wykluczone włączenie do firmy pseudonimu lub innych określeń). Firmą osoby prawnej jest jej nazwa. Zawiera ona określenie formy prawnej osoby prawnej (np. spółka z o.o. lub spółka akcyjna), może ponadto wskazywać na przedmiot jej dzia­łalności, siedzibę, ewentualnie także inne określenia. Może też zawierać nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej (za jej pisemną zgodą), jeśli służy to ukazaniu związ­ków tej osoby z przedsiębiorcą.

Firma ma na celu indywidualizację przedsiębiorcy, tzn. możność odróżnienia go od innych przedsiębiorców występujących na rynku. Toteż firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm przedsiębiorców prowadzących działal­ność na tym samym rynku.

Indywidualizacja przedsiębiorcy za pomocą firmy umożliwia kształtowanie się wśród jego partnerów opinii o sprawności i jakości działania danego przedsiębiorcy i jakości jego produktów. Z nazwą przedsiębiorcy związana jest jego renoma. Przedsiębiorcy, których wyro­by lub usługi cieszą się dobrą opinią wśród nabywców, dbają o to, aby inni uczestnicy obrotu nie podszywali się pod ich nazwy. Wzmacnia to odpowiedzialność przedsię­biorców za wyniki działalności, za jakość produkowanych i sprzedawanych towarów bądź usług oraz stwarza materialne zainteresowanie podnoszeniem jakości działal­ności gospodarczej.

Przepisy regulujące problematykę firmy zwane bywają prawem fir­mowym. Określają one zasady tworzenia, używania i ochrony firmy. Do zasad ta­kich należy przede wszystkim zasada prawdziwości firmy. Zasada ta polega na tym, że firma przedsiębiorcy nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do oso­by przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności lub źródeł zaopatrzenia.

Zgodnie z zasadą jedności przedsiębiorstwo prowadzone przez danego przedsię­biorcę może mieć tylko jedną nazwę. Z kolei w myśl zasady wyłączności może na tym samym rynku używać określonej firmy tylko jeden przedsiębiorca.

Firma nie może być zbyta. Jednak przedsiębiorca może upoważnić innego przedsię­biorcę do korzystania ze swej firmy, jeżeli nie wprowadza to w błąd. Ma to miejsce np. w wypadku umowy franchisingu, przy której franchisobiorca działa z reguły pod na­zwą franchisodawcy będącego organizatorem sieci (np. sieć restauracji McDonald's).

Samo brzmienie firmy, aczkolwiek w zasadzie pozostawione decyzji przedsiębior­cy, nie jest zupełnie dowolne. Na przykład spółka akcyjna jak i inne musi uwidaczniać w nazwie określenie „spółka akcyjna" lub skrót „SA" obok obranej nazwy ogólnej. Firma może ponadto zawierać dodatki, mające na celu bliższe oznaczenie przedsiębiorcy (spółki). Niedopuszczalne są jednak dodatki, które mogłyby wprowadzać w błąd.

Sama firma nie może być zbyta bez przedsiębiorstwa, wprowadzało­by to bowiem w błąd, możliwe jest zbycie przedsiębiorstwa razem z firmą. Ten, kto nabywa przedsiębiorstwo, może je nadal prowadzić pod dotychczasową nazwą. Po­winien jednak umieścić dodatek ukazujący firmę lub nazwisko nabywcy, chyba że strony postanowiły inaczej.

Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze. Ujawnienia w rejestrze wymagają tak­że zmiany firmy.

Chociaż firma należy generalnie do grupy tzw. wartości niematerialnych, ma ona jednak określoną wartość rynkową (50% ogólnej wartości). Przy zbywaniu przedsiębiorstwa wraz z firmą istotnym zagadnieniem jest prawidłowa wycena wartości firmy.

Firma podlega ochronie. Ochrona firmy koncentruje się na dwóch zagadnieniach: na ochronie konsumentów i ochronie przedsiębiorcy. Ochrona konsumentów ma cha­rakter podwójny. Po pierwsze, firma zawiera określone informacje o przedsiębiorcy. Po drugie, oznaczenie przedsiębiorcy, wyróżniając go spośród innych przedsiębiorców, pośrednio wskazuje na pochodzenie towarów i jest gwarancją określonej jakości.

Ochrona przedsiębiorcy jest także szeroka. Już bowiem w fazie początkowej przed­siębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żą­dać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne.

Gdy prawo przedsiębiorcy do firmy zostało naruszone (np. ktoś bezprawnie uży­wa jego firmy), może on obok żądania zaniechania żądać usunięcia jego skutków, złożenia stosownych oświadczeń, naprawienia na zasadach ogólnych szkody mająt­kowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia. Mogą mu również przysługiwać roszczenia wynikające z przepisów o nieuczciwej konkurencji.

3. KRAJOWY REJESTR SĄDOWY I REJESTR PRZEDSIĘBIORCÓW

Krajowy Rejestr Sądowy składa się z :

1) rejestru przedsiębiorców,

2) rejestru organizacji społecznych i zawodowych,

3) rejestru dłużników niewypłacalnych.

KRS prowadzą w systemie informatycznym sądy rejonowe (sądy gospodarcze), zwane sądami rejestrowymi. Rejestr przedsiębiorców obejmuje wszystkie rodzaje spółek unormowanych w kodeksie spółek handlowych, spółdzielnie, przedsiębior­stwa państwowe, a także szereg innych jednostek wymienionych w ustawie o KRS.

W rejestrze przedsiębiorców zamieszcza się szereg danych dotyczących w szcze­gólności nazwy lub firmy przedsiębiorcy, oznaczenia jego formy prawnej, jego siedzi­by, adresu, a także oznaczenia organu uprawnionego do reprezentowania podmiotu, oznaczenia organów nadzoru, ustanowienia prokury. Szczegółowe dane, jakie win­ny być zgłoszone do rejestru w odniesieniu do poszczególnych spółek handlowych precyzuje k.s.h.

Wpisy do rejestru przedsiębiorców mają zróżnicowany charakter. Niektóre stwierdzają tylko istniejący stan rzeczy, np. wysokość kapitału zakładowego, imio­na i nazwiska członków zarządu. Takie wpisy nazywamy deklaratywnymi. Niektóre wpisy kreują nowy stan prawny. Na przykład od chwili wpisu spółki z o.o. lub spół­ki akcyjnej do rejestru uzyskują one osobowość prawną. Takie wpisy mają charak­ter konstytutywny.

Rejestr przedsiębiorców wraz z dokumentami złożonymi do rejestru jest jaw­ny. Każdy może przeglądać rejestr, czynić odpisy i wyciągi. Nazywa się to jawnością formalną rejestru.

Obok zasady jawności formalnej rejestr przedsiębiorców oparty jest na zasadzie tzw. jawności materialnej. W myśl tej zasady przyjmuje się, że wszystko, co zosta­ło w rejestrze wpisane i ogłoszone, jest powszechnie znane i odwrotnie, że to, co nie zostało wpisane i ogłoszone, chociaż powinno być umieszczone w rejestrze, jest powszechnie nieznane. Od daty ogłoszenia wpisu nikt np. w sto­sunku do spółki nie może zasłaniać się nieświadomością zarejestrowanych da­nych, chyba żeby udowodnił, że nie mógł o nich wiedzieć. Z kolei spółka nie może się powoływać wobec osób trzecich na dane, które - choć powinny być wpisane i ogłoszone - nie zostały w powyższy sposób uwidocznione. Spółka może powo­łać się na takie dane wobec osób trzecich tylko wówczas, gdy udowodni, że o tych danych wiedziały.

Trzecią wreszcie zasadą, na jakiej oparty jest rejestr przedsiębiorców, jest za­sada wiarygodności (wiary publicznej) rejestru. W myśl tej zasady przedsiębiorca nie może się wobec osób trzecich, działających w dobrej wierze, zasłaniać zarzutem, że dane wpisane do rejestru zgodnie ze zgłoszeniem nie są prawdziwe. Nawet jeże­li pewne dane wpisano do rejestru niezgodnie ze zgłoszeniem lub bez zgłoszenia, przedsiębiorca nie może wobec osób trzecich zasłaniać się zarzutem, że dane te nie są prawdziwe, jeżeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie lub wykreślenie wpisu. Dotyczy to tylko sytuacji, gdy osoby trzecie działa­ją w dobrej wierze. Zasada ta zapewnia pewności. W braku podobnej zasady kontrahent przedsiębiorcy nigdy nie miał­by pewności, czy może się oprzeć na uwidocznionych w rejestrze danych, bowiem przedsiębiorca mógłby się powoływać, że dane te są nieprawdziwe. Zasada wiary­godności rejestru eliminuje taką możliwość. Działające w dobrej wierze osoby trzecie mogą więc bez obawy opierać się na danych uwidocznionych w rejestrze, przyjmuje się bowiem ich prawdziwość.

4. PROKURA

Prokura jest rodzajem pełnomocnictwa, jakie może być udzielone wyłącznie przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębior­ców. Prokura sama przez się nie stwarza obowiązku działania po stronie prokurenta. Daje mu ona jedynie upoważnienie do działania w imieniu przedsiębiorcy. Obowiązek działania prokurenta wynikać może z innego stosunku prawnego łączącego go z przedsiębiorcą, np. z umowy o pracę, zle­cenia, umowy agencyjnej. Prokura obejmuje umocowanie do wszelkich czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokura pozwala więc na dokonywanie przez prokurenta także czynności przekraczających zwykły zarząd, o ile są związane z prowa­dzeniem przedsiębiorstwa. Ponadto prokura upoważnia nie tylko do dokonywania czynności prawnych, lecz także do dokonywania czynności faktycznych, jak odbiór towaru, kontrola jego jakości, ustalanie wad. Prokurent może także ustanawiać peł­nomocników przedsiębiorcy, ...