Orzeszkowa E., Gloria Victis.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

ELIZA ORZESZKOWA

GLORIA VICTIS

Tower Press 2000

ONI

(R. 1863)

...Był w zamkniętym, cichym pokoju wieczór zimowy, długi, gdy ta dawna znajoma

moja, z twarzą na światło lampy obróconą, z wnętrza głębokiej zadumy mówiła:

−

Pytanie twoje o moje wspomnienia, prośby twoje, abym swoje wspomnienia twojej

pamięci powierzyła, przenoszą „duszę moją utęsknioną” w wiosnę ową, w ów sen, w ową

godzinę, którą niegdyś zegar przeznaczeń wydzwonił wielkim głosem.

Wiosna przeminęła, sen zgasł, godzina umarła i dusze ludzkie pozostały za nimi daleko,

wirem życia coraz dalej unoszone, lecz wiecznie ich pomnę.

O, wiosno! kto cię widział w naszym kraju,

Pamiętna wiosno. ......................................

Kto cię widział, jak byłaś. .........................

Obfita we zdarzenia, nadzieją brzemienna!

Ja ciebie dotąd widzę, piękna maro senna!

Przesunęła mi się o wczesnym poranku życia, jak sen złoty i krwawy, zniknęła. Po

świecie rozlała się ciemność. W ciemności miałam duszę wiecznie utęsknioną i za sło-

necznymi, złotymi snami goniącą

nure wichry.

Chcesz okrucha, momentu, fragmentu tej wiosny. Dobrze. Posłuchaj!

Miałam lat dwadzieścia, lecz pomimo młodości tak wczesnej, dla przyczyn, które po-

mijam, bo z moją osobą tylko były w związku, wiedziałam o wszystkim, co się dokoła

działo, i nikt z niczego tajemnicy przede mną nie czynił. To tłumaczy, że w momencie

owym znajdowałam się w tym domu i że byłam świadkiem sceny tej, bardzo uważnym i

wzruszonym.

Dom był jednopiętrowy, obszerny, na biało otynkowany, mający przed sobą dziedziniec

bardzo rozległy, a za sobą wysokie oparcie drzew ogrodowych. Wszystko, co otaczało

dom ten i znajdowało się w jego wnętrzu, oznajmiało dostatek wielki i smak wykształcony.

Pięknie tam było, zamożnie, wytwornie i dotąd spokojnie.

Ale teraz anioł spokoju z ziemi tej odleciał i rozlało się po niej wrzenie głuche, bo ta-

jemnicą okryte, tym namiętniejsze i tym tragiczniejsze. Było to wrzenie serc i głów w kotle

niewoli, pod pokrywą tajemnicy.

W obszernym i ozdobnym wnętrzu domu toczyły się gwarne rozmowy trzydziestu

około mężczyzn różnego wieku i różnej powierzchowności. Na dnie gwaru tego czuć było

nie wypowiedziane, lecz niespokojne oczekiwanie.

po polach, nad którymi stały cisze głuche i hasały po-

Byli to członkowie organizacji powstańczej paru powiatów poleskich, oczekujący na

przybycie jednego ze współobywateli swoich, który dziś przed nimi miał złożyć oświad-

czenie, że przyjmuje dowództwo nad miejscowym oddziałem zbrojnym lub że je odrzuca.

Prawie powszechne było zdanie, że nie odrzuci, ale pewności zupełnej nie posiadał nikt.

Nikt z obecnych nie znał go z bliska, wielu nic znało go wcale. Jednak od kilku już miesię-

cy imię jego wymawiane było w okolicy bardzo często.

−

On tylko jeden!

I czoła mówiących powlekały się troską, bo jeżeli on nie zechce, nikt w tych stronach

nie potrafi. A rękom nieumiejętnym, sztuce wojskowej obcym, zadanie to powierzać...

Nietrudno było przypuszczać, że nie zechce, bo zadanie posiadało wagę i grozę rzeczy

niezmiernie wysokich i niebezpiecznych.

Ten, kto zadania tego miał się podjąć, musiał posiadać bary Atlasa i serce gardzące

mieczami Damoklesowymi. Mnóstwem mieczy najeżone było to zadanie i krwawiły się na

nich napisy: Odpowiedzialność, Męka, Śmierć. Trzeba było porzucić wszystko, co było

miłe, kochane, spokojne, bezpieczne, a pójść pomiędzy te miecze, w ich błyskawice i w

ich mordercze szczęki. Trzeba było zwyciężyć albo zginąć; trzecie wyjście z koła ich nie

istniało. Zwyciężyć zaś łatwo nie będzie; owszem, stokroć trudniej aniżeli poprzednikom,

którzy w epizodach minionych tej już prawie stuletniej walki

mówiono.

nie zwyciężyli. Więc trzeba

było mieć głowę zapaloną takim pożarem idei, aby w jego blaskach oślepnąć całkowicie na

samego siebie, na wszystko, co nie jest przedmiotem tej idei i jej ofiarnym. ołtarzem.

Trzeba było w samej nawet klęsce, zza zasłon czasu dostrzeżonej, widzieć krwawe, lecz

nieśmiertelne ziarno przyszłego zwycięstwa i umieć na grób własny patrzeć źrenicą nie

tylko niewzruszoną, lecz jeszcze rozradowaną przez myśl i nadzieję, że kiedyś, w pokoleń

i czasu oddali z emanacji przez grób ten wyziewanych powstanie krwią przelaną unie-

śmiertelniony Arcyzwycięzca, Duch.

Zdarzać się wprawdzie mogło, że w koło to wstępowało, w krater ten wskakiwało unie-

sienie lekkomyślne, uniesienie młodzieńcze, nie znające faktów, liczb, możności, niemoż-

ności, wzgardliwie omijając wszystko, co nie jest żądzą serca, marą wyobraźni.

Ale o nim wiedzieli wszyscy, że w sile męskiej wieku będąc, młodzieńcem już nie był,

że wiele wiedział, umiał, że w rzemiośle wojskowym był biegły. W tych stronach pole-

skich urodzony, młodość daleko stąd przepędził, w wojnach brał udział, twarde prawo że-

laza i liczby znał. Pułkownik jednego z uczonych działów ogromnej armii, drogę miał

przed sobą daleką, może z wysokimi szczytami u kresu. I nagle rozstał się z tą drogą, ze-

rwał z przeszłością, wyrzekł się przyszłości, do rodzimej swej wsi poleskiej powrócił, w

niej osiadł. Niedawno, zaledwie przed miesiącami.

Nikt go tu z bliska nie znał, więc nikt nie wiedział, na jaką miarę pierś jego skrojona.

Bo posiadać rozum, umiejętność, biegłość w fachu, nie zawsze znaczy to być człowiekiem

mającym serce wielkie.

Kto wie, jak postąpi?

Poselstwo, przed niewielu dniami do niego wysłane, odpowiedzi stanowczej nie przy-

wiozło. Przyrzekł, że dziś przed zgromadzonymi członkami organizacji stanie i postano-

wienie swoje oświadczy.

Tymczasem nie przyjeżdża.

Pora dnia już późna. Właściwie dzień już się skończył. W salonach służba zapaliła lam-

py. Jasne światło rozlało się po obrazach, sprzętach, kwitnących roślinach, obciążających

stoły książkach, dziennikach, albumach. Przez kilka okien otwartych na wieczór kwiet-

niowy, dziwnie cichy i ciepły, wlatywał zapach narcyzów i mieszał się w powietrzu z ja-

snym światłem lamp.

Jasno i wonno było w salonach, jednak stawać się poczęło chmurnie i duszno.

Rozmowy leniwiały, gwar głosów przycichał, na czołach osiadały chmury.

On jeden mógłby!

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: