Konstantynopol.pdf

PATRIARCHAT KONSTANTYNOPOLITAŃSKI

Założycielem pierwszej chrześcijańskiej gminy w Bizancjum (małe miasteczko nad cieśniną Bosfor

na miejscu, którego cesarz Św. Konstantyn Wielki wybudował w IV w. stolicę - miasto Konstantynopol) był

św. Apostoł Andrzej. Jak podają „Cuda Św. Andrzeja” autorstwa Grzegorza z Tours (538-594) ustanowił on tu

biskupem swego ucznia Stachysa i udał się na północ w stronę ziem przyszłej Rusi Kijowskiej (Letopis Nestora).

Tereny późniejszego patriarchatu chrystianizowane były również przez innych Apostołów. Tędy prowadziły

szlaki misyjnych podróży św. Ap. Pawła i Barnaby. Kościołem Efezu przez wiele lat kierował św. Apostoł Jan

Teolog. Rozwojowi Kościoła sprzyjały również czynniki natury polityczno-gospodarczej. W IV w. uczyniono

Konstantynopol stolicą Imperium, dzięki czemu wzrastało również znaczenie miejscowego Kościoła i jego

biskupa. Nowa stolica Imperium została nazwana „Nowym Rzymem”, a na II Soborze powszechnym (381)

biskupowi Konstantynopola przyznano „pierwszeństwo zaszczytu po biskupie rzymskim”.

Kościół Konstantynopola zdobył w ówczesnym chrześcijańskim świecie szeroki autorytet dzięki wybitnym

osobowościom zajmującym jego katedrę. Biskupami byli tu między innymi: św. Grzegorz z Nazjanzu (379-

381), Nektariusz (381-397), św. Jan Chryzostom (398-404).

W czasach patriarchy Nektariusza podjęto pierwsze działania w celu nadania biskupowi

Konstantynopola władzy jurysdykcyjnej nad większym terytorium, do tego czasu bowiem jego jurysdykcja

obejmowała wyłącznie tereny miasta Konstantynopola. Utworzono stały synod przy patriarszej katedrze tzw.

synod endymusa. W jego skład wchodzili biskupi aktualnie przebywający w stolicy Imperium, bez względu

na ich przynależność jurysdykcyjną.

Na IV Soborze powszechnym w Chalcedonie (451) ostateczne zatwierdzono miejsce Konstantynopola

wśród innych Kościołów lokalnych. Ojcowie soboru kanonem nr 28, potwierdzając przywilej II Soboru

powszechnego, uchwalili: „idąc całkowicie za postanowieniami św. Ojców .... zgromadzonych na Soborze

za czasów bogobojnej pamięci cesarza Teodozjusza postanawiamy co do przywilejów świętego Kościoła

Konstantynopola, nowego Rzymu, i uchwalamy to samo i my. Albowiem Ojcowie nadali przywileje katedrze

starego Rzymu, ponieważ było to miasto cesarza. Z tychże samych pobudek stu pięćdziesięciu miłych Bogu

biskupów przyznało równe przywileje katedrze nowego Rzymu, słusznie rozważywszy, iż miasto, które

dostąpiło zaszczytu być miastem cesarza i rady najwyższej oraz posiada równe przywileje ze starym cesarskim

Rzymem, zostanie wywyższone również w sprawach kościelnych, podobnie do Rzymu i będzie drugie po

nim...”. Kanon ten wywołał ostry sprzeciw ze strony biskupów Rzymu, którzy nie chcieli go zaakceptować

widząc w nim zagrożenie pozycji kościoła rzymskiego. Cesarz Justynian chcąc uregulować stosunki

między patriarchatami (Rzymem i Konstantynopolem) i określić ich hierarchię wydał specjalną nowelę

(edykt): „Zgodnie z ich (soborów) decyzjami, postanawiamy, że najświątobliwszy papież Starego Rzymu,

jest pierwszy wśród wszystkich biskupów, a świętobliwy arcybiskup Konstantynopola - Nowego Rzymu,

zajmuje drugą w hierarchii stolicę, po świętej i apostolskiej stolicy w Rzymie, ale niechaj ma pierwszeństwo

przed wszystkimi innymi stolicami”. Ostatecznie stwierdzano więc, że ciesząc się równą czcią z Rzymem, w

dyptychach kościelnych, Konstantynopol będzie zajmował miejsce tuż po nim.

W VII wieku w skład patriarchatu Konstantynopola wchodziło 418 biskupstw, w tym 33 metropolitów,

34 arcybiskupów. Ważną rolę w życiu Kościoła odgrywali również mnisi. W 536 r. w samym tylko

Konstantynopolu było 68 klasztorów, a w Chalcedonie (część miasta po azjatyckiej stronie Bosforu) było

ich około 40. Podobnie było na terytorium całego Patriarchatu. Konstantynopol rozwijał się jako centrum

chrześcijańskiej nauki, kultury i sztuki, tu obradowały II, V i VI Sobory powszechne. Niestety również w

Konstantynopolu miało miejsce najsmutniejsze wydarzenie historii starożytnego Kościoła. Dnia 16 VII

1054 roku przedstawiciele papieża Leona IX - kardynał Humbert, arcybiskup Piotr z Amalii i Fryderyk

z Lotaryngii ekskomunikowali patriarchę Michała Cerulariusza i Kościół wschodni. Synod patriarszy

odpowiedział podobną decyzją. Ta schizma 1054 roku nie była jeszcze ostatecznym podziałem Kościoła

na wschodni i zachodni. Ostateczny podział nastąpił po IV wyprawie krzyżowej, która zamiast ratować

Ziemię Świętą w 1204 roku zdobyła i ograbiła Konstantynopol. Jego świątynie zostały sprofanowane.

Tysiące mieszkańców zginęło, inni musieli uciekać z miasta. Z części cesarstwa Bizantyjskiego utworzono

„Wschodnie Cesarstwo Łacińskie” z łacińskim patriarchatem podporządkowanym papieżowi.

Prawosławny patriarchat i władza świecka cesarstwa przeniosły się do Nicei. Cesarz Michał VIII

Paleolog 25 lipca 1261 roku pokonał krzyżowców i odzyskał Konstantynopol. W odrodzonym patriarchacie

utworzono 35 metropolii, 7 arcybiskupstw i kilkanaście biskupstw. Nastały czasy tzw. „renesansu

Paleologów”, które charakteryzowały się nie tylko niezwykłym rozwojem życia zakonnego (hezychazm) ale

i jego wpływem na kulturę, sztukę a nawet politykę. Najsłynniejszymi osobowościami tego okresu byli śww.

Grzegorz Palamas, Grzegorz Synaita i Mikołaj Kabasilas.

Nie były to jednak szczęśliwe lata Imperium. Ze wszystkich stron zagrażali mu nieprzyjaciele. Cesarze

próbując ratować państwo, zwracali się o pomoc nawet do zachodniego rycerstwa. W swoich staraniach

godzili się na zawarcie unii kościelnej w Lyonie (1274) i we Florencji (1439). Obok religijnego zamieszania i

wewnętrznych niepokojów nie przyniosły one żadnych efektów.

W dniu 29 maja 1453 roku Turcy zajęli Konstantynopol i Bizancjum przestało istnieć. Kościół

jednak nie uległ unicestwieniu. Władze tureckie pozwalały mniejszościom religijnym zachować wewnętrzną

autonomię, dotyczyło to również chrześcijanom. Sułtan Muhammad II przekazał patriarszą władzę w ręce

Gennadiusza II. Patriarchowie osobiście odpowiadali, na terenie całego osmańskiego imperium, za lojalność

chrześcijan wobec władz tureckich i ich postanowień. Po nieudanym greckim powstaniu w 1821 roku w

noc wielkanocną powieszono patriarchę Grzegorza V, 14 arcybiskupów – członków Świętego Synodu,

ważniejszych fanariotów (bogaci Grecy z dzielnicy Fanar w Konstantynopolu), oraz ograniczono prawa

patriarchy i swobody obywatelskie chrześcijan.

Mimo tak strasznych represji powstania nie należały do rzadkości. Wywoływały je lokalne tureckie

władze, które bardzo często naruszały prawa chrześcijan. Na szczęście z biegiem czasu chrześcijanie

zdobywali coraz większą sympatię europejskich mocarstw. W wyniku wspólnej akcji państw europejskich

(szczególnie Rosji) i powstańców, w 1830 roku, Grecja uzyskała niepodległość. Zmusiło to sułtana do

zreformowania wewnątrz państwowych stosunków. Chrześcijanie uzyskali więcej praw i swobód. W

1920 roku zakończyła się wojna grecko-turecka. W wyniku porozumienia w Lozannie z 1923 roku ludność

grecka została wysiedlona. Patriarchat stracił w ten sposób około 1,5 miliona wiernych, co doprowadziło

do likwidacji wielu azjatyckich diecezji. Zmniejszanie się Kościoła konstantynopolitańskiego związane też

było z uniezależnianiem się kościołów lokalnych, które otrzymywały status Kościołów autokefalicznych (np.

Polska w 1925 r.).

Charakterystyczną cechą Patriarchatu konstantynopolitańskiego we czasach współczesnych jest

otwartość na świat i ruch ekumeniczny. Proces ten zapoczątkował patriarcha Atenagoras I. W 1965r. doszło

nawet do wzajemnego zdjęcia ekskomunik z 1054 roku (patriarcha Atenagoras i papież Paweł VI).

Obecnie patriarchat składa się z 5 diecezji w europejskiej części Turcji (ok. 30 tys. wiernych), 35

diecezji w północnej Grecji, 10 na greckich wyspach, oraz wielu poza Europą, np. w obu Amerykach (ponad

2 mln. wiernych), Australii i Nowej Zelandii, wielkiej Brytanii, Francji, Austrii, Belgii, Szwecji. Kościół

posiada także liczne ośrodki monastyczne, np.: Athos, Patmos. W Chambessy koło Genewy ma swój ośrodek,

w którym prowadzi działalność edukacyjną i ekumeniczną. Patriarchat posiada własne szkoły teologiczne

(większość poza granicami Turcji), wydawnictwa i ośrodki kościelno-ekumeniczne. Ogółem na całym świecie

jest około 5 milionów wiernych Patriarchatu konstantynopolitańskiego. W jego jurysdykcji pozostaję również

Autonomiczny Kościół Finlandii.

Patriarchowie Konstantynopola noszą tradycyjny bizantyjski tytuł „Arcybiskupa Konstantynopola,

Nowego Rzymu i Patriarchy Ekumenicznego”. Obecny patriarcha Bartolomeusz I jest 232-im patriarchą

Konstantynopola. Urodził się 12 marca 1940 roku na wyspie Imbros (Turcja). W dniu 25 grudnia 1973

roku odbyła się jego chirotonia biskupia. Wybór Świątobliwego Bartolomeusza na zwierzchnika Kościoła

konstantynopolitańskiego odbył się 22 października, zaś intronizacja odbyła się 2 listopada 1991 roku.

Rezydencja Patriarchy i sobór katedralny p/w św. Wielkiego Męczennika Jerzego znajdują się w Fanarze

(dzielnica Istambułu)

W roku 1987 oicjalną wizytę w naszym Kościele złożył patriarcha Dymitrios I. Obecny patriarcha

ekumeniczny - Bartolomeusz I odwiedził nasz Kościół dwukrotnie - w roku 1998 i 2000.

Ks. Adam Misijuk

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: