Duch - istota duszy

Duch jest nieśmiertelnym elementem, tym co nigdy sie nie urodziło i nigdy nie umrze. Nie jest jednak duszą, choc często oba te pojęcia są stosowane zamiennie. Dusza jest naczyniem bądź ubraniem ducha. Inteligentna istota odbarzona indywidualnymi cechami, zamieszkująca wszechświat i współtworząca świat niematerailany. Podlega naturalnym prawom rozwoju. Wyposażona w ciało duchowe wcielona bądź wolna dusza jednostki, która żyła lub będzie żyć na Ziemi lub w innych światach. Ciało duchowe jest to pogląd spirytystyczny, zgodnie z którym jest to ciało ducha, składajace się z uniwersalnego fluidu, otaczającego źródło inteligencji. Jest to powłoka duszy, u istot wcielonych służąca jako łącznik z ciałem materialnym, u duchów wolnych natomiast stanowi ich ciało, posiadające materialne właściwości w stopniu nie znanym na Ziemi. Jest źródłemtwórczej energii, pozwalającej na ścisły kontakt z otoczeniem i dokonywanie w nim przemian. Im lepiej rozwinięty jest duch, tym promieniowanie ciała duchowego jest większe. Nie może jednak funkcjonować bez duszy. Stanowi fizyczny czynnik wszystkich mediumicznych zjawisk. Pod tym pojęciem spirytyści ujmują wspólnie ciało eteryczne (aspekt fizycznej subst. świata), ciało astralne (astralny odpowiednik fizycznego ciała człowieka lub zwierzęcia), a także astrosom, ciało fluidyczne oraz sobowtóra. W połączeniu z ciałem materialnym, w zależności od charakteru tworzy ludzką albo zwierzęcą istotę.

Duchowa drabina to pogląd spirytystyczny, zgodnie z którym hierarchia duchów jest uszeregowana według stopnia rozwoju. Jest ona tworzona przez trrzy kategorie duchów: niedoskonałe, dobre oraz czyste, podzielone z kolei na 9 podkategorii, wynikających z ich moralnego i intelektualnego poziomu.

Duchy planetarne to kierownicy i władcy planet lub ich bogowie - chrześcijańscy archaniołowie przed tronem Boga. Każda planeta, w tym nasza Ziemia, posiada swojego kierowniczego anioła, ale określenie Duchy Planetarne stosuje się tylko do najwyższych, owych siedmiu przed tronem Boga.

Duchy żwyiołów ( elementale ) są to duchy elementów, czyli żywiołów; istoty przebywające i rozwijające się w czterech żywiołach: ziemi - gnomy; wody - rusałki i ondyny; ognia - salamandry, powietrza - sylfy. W doktrynie teozoficznej duchami żywiołów określa się wszystkie istoty, rozpoczynające ewolucyjny rozwój. Dotyczy to również ludzi, którzy niegdyś byli takimi duchami i wkroczyli do wszechświata na najniższym szczeblu istnienia, aby rozpocząć ciężką i żmudną wspinaczkę po stopniach drabiny życia: od duchów żywiołów poczynając, poprzez stan ludzki ku Bogu. Elementale to także siły i energie przyrody, posłuszne rozkazom i woli okultysty. Trzeba jednak podkreślić, że kiedy niskim istnościom - kamaloki, a więc istotom astralnego planu namiętności oraz niższych wzruszeń, uda się wejść w kontakt z nimi, wówczas elementale nieraz opanowują medium, wywołując w ten sposób różne, dziwne zjawiska i oszukując naiwnych ludzi. Są to wszystkie niewidzialne istoty przebywające w piątej, szóstej i siódmej sferze naszej ziemskiej atmosfery, czyli sferze materii eterycznej, astralnej i mentalnej niższego Manasu. W kabalistycznym ujęciu duchy te odpowiadają za tajemne siły działające w przyrodzie. Z uwagi na jednorodność swoich ciał ze środowiskiem, w którym funkcjonują, w normalnych warunkach są niewidzialne. Mogą je dostrzec osoby jasnowidzące. Nie są one istotami świata astralnego, ale materialnego. Ich monada jest ukierunkowana inwolucyjnie, a ciało fizyczne jest zbudowane z bardziej subtelnej materii. Są podporządkowane zdyscyplinowanej woli człowieka, stojącego pośrodku hermetycznego krzyża, a więc mającego wolną wolę, dzięki czemu jego działania i duchowe poczynania nie są zdeterminowane. Tabela przedstawia wykaz klas duchów wraz z ich naczelnikami, żywiołami, którymi rządzą i kardynalnym kierunkiem, do którego są przypisane według ramion krzyża hermetycznego. Oznacza on, iż każda klasa duchów jest równa drugiej i działa równorzędnie. Podlegają one określonym archaniołom.

Dusza to wieczna, świadoma cząstka duchowej energii Pana. Niewidzialna i ożywiająca zasada, byt duchowy wykształcony z materii; niematerialna zasada, źródło energii, ognisko zmysłów, idei, uczuć oraz myśli; nie sam duch, ale jego naczynie, które na wyższych poziomach przejawia się pod postacią snopa bądź słupa światła. Żyje wyłącznie przyobleczona w ciało duchowe, za pomocą którego układa swoje stosunki z otoczeniem. Zgodnie z teorią ezoteryczną fizyczne ciało człowieka jest wyłącznie najgęstszym przejawem lub warstwą duszy, obejmującej bardziej subtelne dusze-ciała wyższych sfer. Choć termin ten nie przynależy zasadniczo do żadnego konkretnego systemu religijnego, czy też tradycji, to jednak znajduje odbicie i odpowiedniki we wszystkich kulturach. Występuje tu nawiązanie do animizmu, zgodnie z którym wszystko ma swoją duszę, czyli że za wszelkimi pojedynczymi bytami stoi pierwotna ożywiająca zasada, określana różnie, np. Pan. Inaczej mówiąc, duszę ludzką można postrzegać w sensie części bytu pomiędzy nieśmiertelnym duchem a śmiertelnym ciałem fizycznym. Nie jest to wszakże ani ciało astralne, a tym bardziej eteryczne, jak to czasami jest błędnie kojarzone. Duszą najwyższą natomiast nazywa się obency w sercu każdej żywej istoty zlokalizowany aspekt Najwyższego Pana. Występuje także pojęcie duszy plastycznej, która w okultyzmie oznacza rodz. bardziej lotnej materii, z której się składa. Dusza stara to z kolei ludzki duch, mający za sobą szereg wcieleń. W swoim charakterze posiada cechy obu płci, z nieznaczną przewagą jednej nad drugą.

Czy dusza się porusza?

Czy dusza porusza się we właściwym tego słowa znaczeniu i ma udział w ruchu?...
Ponieważ istnieją cztery rodzaje ruchu, mianowicie przenoszenie z miejsca na miejsce, zmiana jakościowa, ubytek i wzrost, dlatego dusza mogłaby się poruszać albo w jednym z tych ruchów, albo kilkoma, albo wszystkimi. Jeśli dusza nie porusza się tylko “przypadkowo”, posiadać musi ruch dzięki swej naturze; ale w takim razie musi zajmować także miejsce, wszystkie bowiem wymienione ruchy odbywają się w miejscu. Ponadto jeśli do istoty duszy należy wprawiać siebie samą w ruch, nie będzie się ona poruszać tylko “przypadkowo”, jak przypadkowo porusza się tylko to, w czym one się znajdują, tj. ciało; dla tej też racji nie zajmują miejsca; lecz dusza będzie je zajmować, jeśli jest prawdą, że bierze ona udział w ruchu dzięki swej naturze...
Ponieważ nie ulega wątpliwości, że dusza porusza ciało, dlatego można rozumnie założyć, że wykonuje ono te same ruchy, co dusza. Jeśli jednak tak się rzecz ma, to i na odwrót będzie można śmiało powiedzieć, że jakim ruchem porusza się ciało, takim także i ona sama; otóż ciało porusza się ruchem przestrzennym; zatem i dusza będzie zmieniać miejsce odpowiednio do ciała...
Mówimy, że dusza boleje i cieszy się, czuje odwagę i boi się, ponadto unosi się gniewem, odbiera wrażenia zmysłowe, wyciąga wnioski. Wszystko to jednak polega, jak się zdaje na ruchu. I można by stąd wnosić, że dusza się porusza. Ten wniosek jednak nie ma nic z konieczności.... Stanowczo lepiej nie mówić, że dusza odczuwa litość, uczy się, wyciąga wnioski, lecz, że człowiek to czyni dzięki swej duszy...
Arystoteles