http://otior.w.interia.pl

WIEDZA O UNII EUROPEJSKIEJ

LITERATURA:

Zbigniew Doliwa-Klepacki- „Integracja europejska-po Amsterdamie i Nicei”-wydanie 2001 r.

Proces integracji państw Unii Europejskiej- to proces integrowania się różnych kultur europejskich. Różnice kulturowe w UE powodują różnice w rozwoju gospodarczym i industrjalizacji poszczególnych krajów będących członkami tej organizacji. Przykładem szybkiego rozwoju w ostatnich latach jest Irlandia, a na przeciwnym biegunie mamy Grecje. Rozwój kulturalny następuje na płaszczyźnie społeczno-gospodarczej poszczególnych państw.

Proces integracji należy zawsze zaczynać od kultury. Przykładem takiego podejścia do integracji jest osoba papieża Jana Pawła II, który popiera powstanie UE, ale uważa, że brakuje tam przedstawicieli kultury słowiańskiej. Dopóki w proces zjednoczenia nie zostaną włączone kraje słowiańskie to nie będzie prawdziwej Unii Europejskiej w pełnym tego słowa znaczeniu.

Po zamachu terrorystycznym na Stany Zjednoczone w dniu 11.09.2001r wzrosło znaczenie UE jako jednego organizmu, ale jednocześnie też wynikła bezwzględna konieczność powiększenia jej o kraje kandydujące w tym Polskę. Tylko duże sprawne organizacje państwowe są wstanie skutecznie walczyć z międzynarodowym terroryzmem.

Naukowcy już dawno przewidzieli, że konflikt gospodarczy i ideologiczny pomiędzy różnymi systemami zostanie zastąpiony konfliktem o podłożu religijnym ( np. między chrześcijaństwem, a islamem). Dostrzegano rosnące napięcie pomiędzy cywilizacją europejską i amerykańską (USA), a kulturą wschodu (arabską).

Unia Europejska (12 państw) w 1996 roku podpisały traktat w Schengen o zniesieniu kontroli granicznej wewnętrznej pomiędzy państwami członkowskimi, koncentrując się jedynie na granicach zewnętrznych. Praktycznie kto wjechał do UE mógł bez kontroli przejechać od Niemiec, aż do Portugalii wzdłuż całej prawie Europy. Po 11 września uznano konieczność zrewidowania traktatu z Schengen celem przywrócenia kontroli wewnętrznej, by w ten sposób  wyeliminować możliwości swobodnego poruszania się terrorystów działających wewnątrz kręgów kulturowych poszczególnych państw wchodzących w skład Unii Europejskiej.

Bardzo interesującą publikacje wydał w 1996 roku Samuel Cuntington pod tytułem  „Zderzenie cywilizacji”. Przewidywał on, że w XXI wieku nastąpi konflikt cywilizacji. Jedynie nie był pewny w jakim to nastąpi okresie sądził, że będzie  to  około 2010 roku. W książce swej przewidział koniec „zimnej wojny” między USA, a ZSRR na punkcie ideologicznym. Upadek ideologii marksistowsko-leninowskiej z jednoczesnym triumfem gospodarki wolno rynkowej to zmiany które nastąpią w świecie i Europie.

Na początku lat 90-tych świat się zmienił, ale nie na bardziej pokojowy. Różnice na świecie zawsze istniały, nawet po upadku komunizmu. W świecie współczesnym różnice ukształtowały się na drodze cywilizacyjnej, a przede wszystkim zaznaczyły się względy kulturowe dzielące poszczególne narody i kraje, a często także plemiona wchodzące w skład poszczególnych państw. Rządom trudno kontrolować przepływ ludzi, pieniędzy i technologii. Nasilają się konflikty plemienne i kulturowe, powstają potężne mafie przestępcze. Następują bardzo duże emigracje ludzkie o różnych kulturach i wyznaniach. Powstaje wizja anarchii i chaosu współczesnego świata.

Dlatego też w obliczu tych zagrożeń współczesna Europa musi stać się ostoją spokoju. Powinna przezwyciężyć zagrożenia kulturowe i podziały je dzielące. Europa to nie tylko pojęcie geograficzne. Określenie kulturowe granic Europy jest umowne. Europa to wspólne wartości i pojęcia humanistyczne, jej początek to starożytne Ateny, Rzym i tradycja chrześcijańska (judaizm).

Etapy nowożytnej integtracji europejskiej.

1. Po rozpadzie cesarstwa zachodnio-rzymskiego pierwszą próbą ponownego zjednoczenia Europy było powstanie Imperium Karola Wielkiego w roku 800-tnym.
2. 1806 rok Napoleon Bonaparte tworzy swoją wizje Europy.
3. Wielkie Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego.
4. Rok 1815 Kongres Wiedeński-wizja Europy, aż do 1914 roku tzw. Koncert Europejski.

Wiek XIX był okresem powstawania państw narodowych. Internacjonalizacja gospodarki-kapitał przekroczył granice państw europejskich. Zaczęły powstawać konflikty między państwami narodowymi. W efekcie tego wybuchła I-sza Wojna Światowa. Była ona szokiem dla większości społeczeństw, gdyż w jej wyniku zginęło mnóstwo ludzi. Po jej zakończeniu pojawiły się idee nowoczesnej integracji europejskiej. Jednocześnie stwierdzono, że zarzewiem konfliktów w Europie są dwa państwa- Francja i Niemcy.

Ruch „pan-europejski” (wszech-europejski)- inicjatorem, pomysłodawcą i głównym ideologiem tej idei był Ryszard Coundenhove-Kalergi. Wystąpił on w 1923 roku z ideą Zjednoczonej Europy na wzór Szwajcarii, ale bez Wielkiej Brytanii i Rosji. Przedstawił on propozycje Zjednoczenia Europy na wzór autonomii trzech kultur, jak to miało miejsce w państwie Szwajcarskim. W ten sam sposób zaproponował idee zjednoczenia Europy na zasadzie połączenia różnych kultur w ruchu „pan-europejskim”. Główną zasadą tej idei miała była ścisła wewnętrzna współpraca poszczególnych państw, ale bez tworzenia ponadnarodowych instytucji jak to ma miejsce w Unii Europejskiej. Ruch ten istnieje do dnia dzisiejszego i jej głównym orędownikiem jest Otto Fon Habsburg.

W okresie tym istniał w Europie jednocześnie drugi ciąg myśli europejskiej. Bezpośrednio po zakończeniu I Wojny Światowej trzej panowie:

-          Włoch- ksiądz Luiggi Spurzo,

-          Francuz- Robert Schuman,

-          Niemiec-Konrad Adenauer,

uznali, że nie można już nigdy więcej dopuścić do wybuchu konfliktu między Europejczykami. Wysunęli dwie główne tezy:

1. Wyeliminować konflikt na linii Francja-Niemcy. Pomimo przegrania wojny przez Niemcy włączyć ich do procesu złączenia Europy, nie można ich trzymać na uboczu i nie należy ich izolować od reszty państw. Więcej można zyskać wspólnie budując Europę, nawet jeśli to trzeba robić z wrogiem.
2. Ksiądz Spurzo wysunął drugi warunek – musimy się dogadać z Włochami, by włączyły się w ruch zjednoczeniowy Europy. Trzeba stworzyć wspólny rynek ekonomiczny w tych państwach. Wspólna polityka ekonomiczna i gospodarcza, zbliży do siebie te trzy kraje w wyniku czego będą ze sobą współpracować, a nie walczyć.

Ci trzej przedstawiciele bardzo aktywnie działali w okresie międzywojennym. Spotykali się z dziennikarzami, którym przedstawiali swoje wizje rozwoju Europy. Wybuch II Wojny Światowej przerwał ich działalność. Po jej zakończeniu ponownie powrócili do swoich koncepcji jeszcze mocniej akceptując konieczność integracji europejskiej. Jako główny powód wybuchu II Wojny Światowej uznali brak porozumienia pomiędzy głównymi państwami europejskimi na tle rozwoju gospodarczego i ekonomicznego.

Po zakończeniu wojny pojawił się drugi nurt zjednoczeniowy, którego orędownikiem był Winston Churchil premier Wielkiej Brytanii. We wrześniu 1946 roku w Zurichu przedstawił on idee jednej Europy. Churchil uznał, że ruch łączenia Europy powinien odbyć się pod egidą Anglii i USA , jako krajów najmniej zniszczonych w stosunku do pozostałych państw europejskich. Z inspiracji Churchila w 1948 roku odbył się kongres w Hadze.

W 1949 roku zostaje powołana do życia Rada Europy. Jednocześnie w Europie uległa diametralnej zmianie sytuacja polityczna, nastąpił okres „zimnej wojny” pomiędzy krajami będącymi pod wpływem USA, a tą częścią Europy będącej pod wpływem ZSRR. „Żelazna kurtyna” podzieliła Europę na dwie części.

Kongres Haski i Rada Europy objęła tylko państwa zachodnio-europejskie. Do Rady Europy delegowano państwa o:

-          ustroju demokratycznym,

-          gospodarce rynkowej,

-          przestrzegających praw człowieka,

Przy Radzie Europy powstało Zgromadzenie Parlamentarne oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka. Te trzy instytucje istnieją do dziś. Do Rady Europy Polska należy od września 1991 roku, jej członkiem jest także Rosja. Siedzibą Rady Europy jest Strasburg. Obywatele polscy mogą zgłaszać swoje sprawy przed Trybunałem Praw Człowieka.

Należy rozróżniać różnicę pomiędzy Radą Europy( gdzie Polska jest jej przedstawicielem), a Radą Europejską ( do której Polska nie należy, gdyż nie jest członkiem Unii Europejskiej).

Po II Wojnie Światowej amerykanie wprowadzili w życie tzw. Plan Marshala- chodziło o wspomożenie finansowe i materialne zniszczonych gospodarek państw europejskich po zniszczeniach wojennych. Przy pomocy amerykańskich pieniędzy zaczęto odbudowywać zniszczony przemysł, infrastrukturę , jednocześnie wzrastał dobrobyt społeczeństw tych krajów.

W celu sprawiedliwego rozdziału pieniędzy pomiędzy poszczególne kraje powołano organizację do Europejskiej Współpracy Ekonomiczno Gospodarczej. USA w ramach tej pomocy przeznaczyły też znaczne kwoty na pomoc dla Polski i Czech. Jednak te dwa kraje musiały odmówić przyjęcia tych pieniędzy pod naciskiem ZSRR. W późniejszych latach nastąpiła zmiana nazwy organizacji na Organizację Współpracy Rozwoju Gospodarczego /OSED/. Polska została przyjęta do tej organizacji w 1989 roku. Aktualnie do OSED należy 30 państw.

Obok rozwoju gospodarczego  trzej politycy okresu międzywojennego /Schuman, Adenauer/ powrócili do koncepcji głębszego zjednoczenia Europy. Chodziło, by pewne sprawy kierowania państwami oddać we wspólne zarządzanie. Uzyskało to impuls 9 maja 1950 roku, kiedy to Robert Schuman premier Francji pisze listy do rządów Niemiec, Włoch i krajów Beneluxu z propozycja by te państwa zechciały oddać branże węgla i stali we wspólne zarządzanie. Były to najpotężniejsze gałęzie produkcji, które w przeszłości specjalizowały się głównie w produkcji na cele militarne. Schuman proponuje założyć jeden rynek dla węgla i stali, powołując wspólne władze zarządzające tymi branżami produkcji. Kraje te będą produkować dla wspólnego dobra, a nie przeciwko sobie. Schuman składa tą propozycje kanclerzowi Niemiec , by wciągnąć ten kraj do współodpowiedzialności za Europę, bo ich wyłączenie może być przyczyną następnej wojny. Adenauer był tą propozycją zachwycony, gdyż wiedział, że Niemcy przez to będą równoprawnym członkiem nowej Europy , mimo rozpętania przez nich II Wojny Światowej. W okresie tym istniała duża nieufność do Niemiec przez społeczeństwa Europy Zachodniej pamiętając go jako dawnego okupanta hitlerowskiego.

Schuman zauważył, że rośnie siła i potęga ZSRR oraz jej ideologia komunistyczna, dlatego też na bazie Wspólnoty Węgla i Stali chciał zbudować współpracę polityczną sześciu państw europejskich. Miał to być szybki „krok pójścia do przodu” w zjednoczeniu Europy. Jednak nie udało mu się doprowadzić do wspólnoty politycznej tych krajów, gdyż wszyscy obawiali się współpracy z Niemcami,  zwłaszcza wojskowej. Obawiał się tego bardzo De Gauell i w efekcie tego w parlamencie francuskim idea wspólnoty politycznej przepadła w głosowaniu. Stalin również obawiał się potęgi sześciu państw i dlatego robił wszystko , by nie doprawadzić do takiego połączenia.

Schuman i Francuzi wyciągnęli wnioski, że nie da się szybko iść do przodu, musimy próbować budować Europę „od dołu”, „krok po kroku”. Ta koncepcja budowy Europy trwa do dziś. Społeczeństwa muszą dojrzewać do poszczególnych etapów integracji i muszą być dla nich zrozumiałe. Dlatego teoria „krok po kroku” została przyjęta jako lepsze rozwiązanie.

USA widząc, że Europa nie umie się „od górnie „porozumieć, a jednocześnie zauważając wzrastającą potęgę militarną Niemiec- wysunęli propozycję stworzenia bloku militarnego  NATO do obrony Europy (razem z Niemcami).

Pierwszą instytucją była Europejska Wspólnota Węgla i  Stali- powołana Traktatem Paryskim z 1951 roku. Traktat ten został zawarty na 50 lat.

II WYKŁAD

W roku 1961 była pierwsza próba „ od górnego” przybliżenia problemu powołania Unii Europejskiej jej propagatorem był Fusche. Jednak pozostałe pięć państw się nie zgodziło z tą koncepcją.

Dopiero odejście od polityki gen. De Gaullesa pozwoliło powrócić do propozycji jednoczenia się Europy. Do tego czasu Francja była przeciwna jakimkolwiek próbą współpracy zjednoczeniowej. Pod koniec lat 60-tych i w 1970 roku powróciła koncepcja europejskiej współpracy politycznej. Jednak po wnikliwych dyskusjach, przeważyła opinia, że najpierw będzie unia gospodarcza, potem walutowa, a na koniec będzie dopiero unia polityczna.

E 1976 roku na szczycie w Hage zrodziła się idea, aby powołać wspólne ciało- instytucje inspirujące rozwój, powstanie UE. I tak powołano Rade Europejską, w jej skład wchodziło 9 państw, reprezentowanych przez szefów rządów i państw.

Rada Europejska- nieformalne ciało, którego działalność  została zaakceptowana przez 12 państw EWG. W 1986 roku został uchwalony Jednolity Akt Europejski- ważny etap kładący podwaliny pod utworzenie UE. JAE daje podstawy prawno-międzynarodowe poprzez zgodę rządów 12 państw tworzących EWG, by instytucja w postaci Rady Europejskiej inspirowała powstanie jednej zjednoczonej Europy. JAE wszedł w życie po ratyfikacji w 1987 roku. JAE stwierdza, że na leży uregulować stosunki poszczególnych państw członkowskich z trzema wspólnotami:

-          Europejska Wspólnota Węgla i Stali,

-          Europejska Wspólnota Gospodarcza,

-          Europejska Wspólnota Energii Atomowej,

Jednocześnie JAE reguluje wspólne działania państw tworzących EWG z państwami z poza niej.

Mastrich 1991-92 konferencja na której powołano powstanie UE. Jednak  formalnie w życie powstanie  UE zostało wprowadzone w 1993 r.

Podmiotem prawa międzynarodowego nie jest Unia Europejska, lecz trzy wspólnoty i one też przyjmują ambasadorów państw obcych.

Organy Unii Europejskiej (Wspólnot Europejskich)

1.      Rada Unii Europejskiej-jest to organ składający się z przedstawicieli rządów wszystkich państw członkowskich  UE. Zbiera się w postaci ogólnej-ministrowie spraw zagranicznych lub w składzie specjalnym-na szczeblu ministrów resortowych.

Rada Unii Europejskiej może podejmować wszelkiego rodzaju akty prawne łącznie z ustawami. RUE podejmuje ostateczne decyzje nawet wbrew innym instytucjom UE. Jest to główny organ decyzyjny wspólnot europejskich, a także ma istotny głos w sprawie budżetu. RUE reprezentuje interesy poszczególnych państw wchodzących w skład UE. Wcześniej przed traktatem z Mastrich nazywała się Radą Ministrów Wspólnot Europejskich.

2.      Komisja Europejska (KE)- wcześniej nazywana Komisją Wspólnot Europejskich. Liczy obecnie 20-tu członków, reprezentowane są wszystkie państwa członkowskie. Większe państwa mają po dwóch członków- tych państw jest pięć (5), pozostałe 10-sięć po jednym przedstawicielu co łącznie daje dwudziestu reprezentantów. Na czele stoi przewodniczący. Jest to organ wykonawczy. Komisja Europejska stoi na straży UE jako całości (interesy poszczególnych państw członkowskich nie są tam brane pod uwagę). Komisarze wchodzący w skład tego organu działają w oderwaniu od interesu poszczególnych państw członkowskich wchodzących w skład UE.

Główne zadania:

-          pilnuje budżetu i zarządza funduszami,

-          pilnuje przestrzegania traktatów obowiązujących w UE,

-          ma inicjatywę ustawodawczą, może wdrażać pewne pomysły ustawodawcze, akty prawne,

3.      Parlament Europejski- uczestniczy w procesie legislacyjnym. Każdy akt musi przejść przez parlament, ale nie ma władzy absolutnej. Parlament może odrzucać, zmieniać ale ostateczne decyzje i tak są podejmowane np. na forum Rady Unii Europejskiej. Parlament Europejski –uczestniczy, ale nie ma ostatecznego głosu. Parlament Europejski ma prawo kontroli wykonania budżetu przez Komisję Europejską. Parlament Europejski może odwołać całą Komisję Europejską (stało się to w 1999 roku). Parlament Europejski jest wybierany w wyborach powszechnych , bezpośrednich w każdym poszczególnym państwie wchodzącym w skład EU. Kadencja trwa 5 lat. Wybory odbywają się w jednakowych terminach we wszystkich państwach członkowskich. Kandydaci startują według kierunków politycznych rządzących w danym kraju. Aktualnie wybieranych jest 636 posłów. Ustalono na przyszłość, że ilość posłów będzie wynosić 700 osób gdy nastąpi poszerzenie UE ( 732 posłów absolutna granica ilościowa).

4.      Trybunał Sprawiedliwości (TS) i Sąd I Instancji

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest najwyższą instytucją, a jego głównym zadaniem jest zapewnienie przestrzegania i interpretacji prawa Unii Europejskiej. Kompetencje TS- rozwiązywanie sporów między państwami członkowskimi, między organami wspólnoty itp.

      Sąd I Instancji powołany jest do pomocy Trybunału Sprawiedliwości w odciążeniu go od                              

      spraw niższej wagi.

Mastrich spowodował wprowadzenie:

-          zasady subsydialności (pomocniczości)- wszystko co jest do załatwienia na niższym szczeblu należy tam załatwić, a dopiero gdy tam nie idzie należy przenieść na wyższy. Na szczeblu Unii Europejskiej sprawy należy rozstrzygać dopiero na końcu.

-          wspólne obywatelstwo Unii Europejskiej,

-          wspólna karta socjalna- zabezpieczenie podstawowych spraw socjalnych dla wszystkich obywateli UE,

-          uściślił warunki dochodzenia do unii gospodarczej i walutowej (stabilność kursów wszystkich walut krajów członkowskich UE)

Europejski Instytut Walutowy powołany po Mastrich w celu dopilnowania stabilizacji kursów walut państw członkowskich , a jednocześnie doprowadzić do powstania Europejskiego Banku Centralnego we Frankfurcie nad Menem. Główne zadanie banku to emisja nowej waluty Euro.Europejski Bank Centralny jest instytucją niezależną od wszystkich rządów, nie ma organu kontrolnego nad sobą. W tej chwili jedynie Trybunał Sprawiedliwości może oceniać czy decyzje Banku Centralnego są zgodne z prawem.

EURO cementuje Unie Europejską. Jedynie trzy kraje nie przyjęły wprowadzenia nowej waluty są to – Szwecja, Anglia i Dania.

Mastrich wprowadził możliwość poszerzenia Unii Europejskiej. W latach 1997-99 wszedł w życie Amsterdam- konferencja miała ustalić zasady i sposoby przyjęcia nowych członków. Jednak ze względu na nie rozwiązane sprawy wewnętrzne w samej UE nie rozwiązano problemu przyjęcia nowych członków.

Dopiero konferencja w Nicei w grudniu 2000 roku ustaliła konieczność poszerzenia składu Unii Europejskiej o 6-13 nowych członków.

Nicea postanowiła:

-          problem głosów ważonych. Każde państwo ma pewną ilość głosów przyznanych zależnie od ilości ludności danego kraju. Ilość ta waha się od 3-29 głosów. Cztery państwa największe mają po 29 głosów. Po poszerzeniu UE podział głosów przedstawiał by się mniej więcej tak:

·         4 państwa największe po 29 głosów.

·         2 kraje(Hiszpania i Polska) po 27 głosów,

·         Rumunia i Niderlandy po 13,

·         A na samym dole Malta z 3-5 głosami

Całość głosów ważonych wynosiła by 344. Wielkie państwa miały by170. Średnie i małe 174.

Drugim warunkiem umożliwiającym przegłosowanie jest konieczność posiadania przez głosujących razem 62% ludności UE.

-          ustalono, że Komisja Europejska będzie się składać z 27 komisarzy po jednym z każdego kraju członkowskiego. Przewodniczący będzie wybierany przez samych komisarzy.

-          w  parlamencie Polska i Hiszpania będą mieli po 50 posłów,

Po Nicei postanowiono ustalić, że następna konferencja odbędzie się w 2004 roku już z nowymi członkami. Uzgodniono, że w lutym 2002 roku rozpocznie się konwencja członków i kandydatów nad sposobem przyjęcia nowych członków UE i rozstrzygania z tym ważnych problemów.

Prezydencja w UE- instytucja zwyczajowa, prawo nabyte, a nie instytucja formalna. Polega na przewodzeniu przez 6-ść kolejnych miesięcy jednego państwa UE. Przewodzi premier lub prezydent danego kraju zależnie od formy ustrojowej danego państwa. Co 6-ść miesięcy się zmieniają. Na początku przewodzenia reprezentant oświadcza co chce zrobić przez ten okres, a pod koniec prezydencji podsumowuje się co zostało osiągnięte. Następnie przekazuje się prezydencje następnemu krajowi. Istnieje zwyczaj trójki (państwo które oddaje, państwo które przyjmuje i to które będzie przyjmować w następnej kolejności). Skład trójki jest według następującej kolejności- państwo małe, duże, średnie.

III wykład- 13.01.2002r.

Dwa współczesne elementy pogłębiające i ujednolicające UE to :

1. unia gospodarczo-walutowa,
2. karta podstawowych praw UE,

Ad 1.

I faza.

Idea wprowadzenia unii gospodarczo-walutowej przyświecała od samego początku twórcą zintegrowanej Europy. Po raz pierwszy w 1969 roku uznano, że celem strategicznym integrującej się Europy jest wprowadzenie w życie zasad unii gospodarczo-walutowej.

W 1979 roku powołano europejski system walutowy mający za zadanie stabilizację wszystkich kursów walut państw członkowskich UE.

1989 rok- pakiet Deloresa ( od nazwiska przewodniczącego komisji europejskiej). Zaprezentowana została skonkretyzowana  koncepcja unii gospodarczo-walutowej na bazie współpracy banków centralnych państw członkowskich oraz zniesienie ograniczeń współpracy między tymi bankami.

...