Kazania sejmowe - wstęp z BN.pdf
(
25877 KB
)
Pobierz
XXXIX
BIOGRAF.IA
P. SKARCI
PRoPAGANDY
KAToLICKIEJ
wsZEcI{sTRoNNo
xxxvlfi
Ii.
PIOTR
SKARGA
JAKO
KAZNODZIEJA
rodnvch
form
rvyycia
aspiracji
nie
tylko
religijnych,
ale
KRLEWSKI
rowniez
""*odo*y"h
]
!Jy*p.h,-^*
daleko
posunitej
rozbudowie.
aparatu
ppagandowego.
Tei
wszechstron.
noci
i
tak
bogaty"'i';':;T#"
o-a"i"tv*""i.
nie
mia
1.
DZIAALNo
SKARGI
PE,ZED
RoKIEM
1588
nigdy,
nawet
w
";;i"i"jszym
okresie,
obz
rina'
(Ie.
urodzi
s
*'ui"""';*"g
zasuguje
rwnie
.
nies
ychanie
bogaty
ze-
.t"#."is.,;i".,tow,^i"ili*i
posugiwali
sie
katolicy
w
po-
lemice
religijnej.
"olt."".iJ"l.7"go.
clasowej
historiografii
uwaaffi*.8"*hrieszczanina.
w
1955
roku ks. Jzef
Warsz"Yski
ogosi
jed.!i."k,
wydo-
tylko
wierno
Rzy-
mowimoezapewn,zbawienie,siganorwniewszero-
T.iie.
"-x;6ii,tufi
-.'Rysliiego
Towarzys
tw
a
Jezui
c
kie
go
,
w
Rzye,
autobiografi
zakonnq'.
Skargi,
'.w
ktrej
czyta-
Tak
wic
pisarze
i"v;
ii:.,.j
s&g
j.
ifi;;ffi;i"
o
,..i".ui;
*tv*"cji.
katoliccy
nieustannre."iffi"i"Jfi,
i
reformacja
podko.
mgmp*
Jr
ouie.istniejqcy
usrrj
polityczny
.o111-.|u""j4cy
od
wie-
"*;];
il;;;li
"pot".,.,y.
Przynosi
.bowiem
upadek
auto-
na
ptzez
kronlkatza
za-
pra
konnego
Jana
Wi
ivi",.i*"i'".:il^:ix"i:"iilijJi'ff
I'''".T|"L.T?;*
;:#':x}.JJJ:iuTJ""""",J;-;.;s-f
"r,,,a-demoralizac
j
i")'"ir."a"*nych,
uksztatowanych
od
pokole,
norm
mo.
ralnych'
Reformacja
-
jako
dzieo
przede
twierdono
.-
(,,niemiecka
wiara'')
jest
prze-
wszvstkim
cuct'oz,Jm"w
historvcznym
oraz
interesom
naro-
;;#1il"-it"Jy"jo-
dowym.
Te
same
"iilil;;t"
'n:.'5?*v
u wikszoci
pole.
szlachectwa,'
poda
jako
nazwisko rodowe
S}<g1sa-T
oweski
i*J
Ni"'i".r.iego:
pawski):.
-
".
".*".**
i,"'
Jti*
r.^i.ri"n"n.
-i.i'
.lu
adi"ty*u''ia
za|eia'a
oczy
-
wicieodtalentupi.u."uorazodjeg-o.umiejtnocinawi-
)V*""f"-f."ntaktu
z
czytelniktTi'
{*
zwykle'
w
propa-
gandzieni"
o.yg,naino#
myli,
lecz
ich
sugestywne
i
upo.r
cryme
powtarzanle.
e"yaowato
w^$uym
stopniu
o
suK-
cu
sarga-
ceiie
pisarz".
ol"t"g;
t!z-i
piot.
:k:l-c"
zyska
.tat
11i.
;;";
i;i;".*s.oJi"'|czesnych
swymi
atakami
r'a
t'oz-
nowiercw
n.u"
o.onffi
i.t'
"l.ontearacj
],:'*.l^t?g.n
wya
{}e
jilozof
i#ry*:"'''.57p7egl
4i silnie
op
a.
warszawskq.
tfi'$ffiffrf.f#f18h&
astvEil
W-
tfinze
rok
u
(cze
rwiec
1
555)
:,|.;rrl:a
obial kierownictwo
szkoy
parafialnej
pr.zy kate-
.t'ffi
"t'j
-si"l1tjr#"Ts,jf.E}
stfifEr.'"
|'..,lzic'
wygasza
swe
kazania.
W.
padzie11iku
1557 rqku
PoLEMIczNA
DZIAALNo
SKARGI
xLI
PlER.rvszE
ZETKNICIB
SKARGI
z
JEZUITAMI
dwch
latach
powrci
a"
r3.ts.-
dis,p'H.1l
tanoy5\c
wykadowcy
i
kaznodziei
w
kolcgiYi
i:"'ii.f::'.:::'
;t'i'i.'_,
"t""
to
drugie,
po
Braniewie,
kolegium
tego zakonu,
,
s"
5ff
%,
d
".i;.
ffi
;e;i
ff
?81!]$fu
fu
-1
at
a
ch
m
o
cly
T
c
zy-
%:'l.r'irr"
"a
ziemiach
polskich.
w
15?3
roku
przeniesiono
1
ski
udaje
si
stamtq.
jgodnie
"':Y.1"'jyjijJJ:"lnt
il"'e
do.Wj]gg;
zrizu
byT
wicerektore*'.
"
".T-t':|.1].".'
rJ':}.;;il;.offiJ
..,.opi",
ale
ju
bez
Skargi,
ktry
:5"i??n"Fa#ffii.ffi
iJi;d
J,#;tr
j."\;:
j"'.1,1'-ti*i"'lY:"n"::#*J:xi"".:".H;
_yll
rzeczywrstym
ia.
Stopnia
tego
nie
vu
rvrv rvlBt
W
Wilnie
te
[il;"iTijlioi.'",s;.
}ir.ilt'.'u;iansn.e'g
.
przenosi
si
do
Lwowa,gdzieprzyp"s'."ii"iey$16'&ss$}*.a6#*
m,
czonkiem
wspomnlanego
osi4gali
wszyscy.'jezuici,
ale
nie
najbardziej
czYnnr
ksgh.awykych
kocueniu.-
ngyicjat
ot"zrrmuie
swiece-nj-sffiffi
e.
s
karga
Ftjie
_iozgos'
p
ffi"iato
kaznodzieja
i'J'$lil;:.*i
-g,".ri*ci
duszp
astersk4
ju
wtedy
wy-
wicjatu
rty:
bezwz9l.-sg
.
$;;i;i
si6.na
tle
wczesnego
duchow'.l'.1:-
..
,
."i.*iini}
.lk"
ko.eu
pr"enosi
si.
Tu
g*"
{1:1:J::;
Y^..
t.f7w-,,.
ona
.oZ
W
Wilnie*fE&nT{r-te-i
DKar
.
w
Ii.,Ul
lvu
U\u^.*
J"ii*v"i",
koo
Przeworska.
Tu
te
i'u{,
T"'l::.\::".
I
ffibHej.
rii kalwinistw
r
ozp
TaYrJ,:#.
i'T;:ffi
;1;!?;;:,?:i,;i;i;.]''1..q*yul,...yl,yr:;ayi,i::
rwno
^'',i
an
i
p
wsta
oieni
a
do
z
akonu
j
ezui-
'do;rzewd'tr-nia
-**fo'**syscy
l.epo
tuTnkowie
rnusrell
sprsyw.rg
lll.lvlrY
,7#!':;;;,-;;?"lTi,;li.'."*{
j;y1"9ifu;tsgiif
ph|r.a-
..
,P
swego
po*o,",,,"j
wiadectwo
Sk"1-c-'-^::.
'::
''::T::.::
ffitrialrbrLt
?T;,.Y"iiiJt^iac"m
jnt"i11-r)
.'.'.
)]'"TJ*#*'"''"#."lno
j
ednak
pr
zypuszcza'
u"
.ry:it1-*1l
.ffi;iia'i...tiii*''fi
'["d
c4i::o
i
ed'no
c
Ro
c
iol
a
.
.'
.
;;;;;;;os
e
i
ay''".i
k a,
:T9{
l?:1T3'{."r.:;:}'uo*
"i"ls:
.p",p:"'iais;;'.,*':"::':':::i;3l}#:#J
j':-:*#"1*
...'.
go
prZIIU""
.
""'',#.;*;'a-J;r"a"i''""'*
gwnej
je{:;
''
jao
ono
dziaalno
,.t"
="iii"so'
"
o
tini
kocio}a
1zp1msko|alol
ickiegcl
"
p.?:
.'
nak mierz"
""1*o*oio
si
zwalczaniem
ruchu.reformacyj:
.l^'.^',-'
.
T(si aka-'.
ta'
sta
owid.
taczd.i
t.o
penegc4!
:i
{nego'
Zdaniem
r""^.
N"'"*u
.jes!
r2i'cza
bardo
prawdo-
*a"'P{#:
omatv:
ca
pdobn,
;z
pierws'e
,.ctk;i;i;
si Skargi
z
jezuitami
na.
;t#i;
i"t
ioa"z"t
-:"et
poilvtu
w
wiedniu'
gdzie
posia-
ili;i;i';;;G;;
i'..h
.,iu
tytt.o do
podporzadkowania
si
aJri-."i
.,J
roku
isr
swoj
placwke.
Korewa
przy-
"*i?"r'"i.twu
papiea,
ale
i
do
porzucenia
swego
obrz4dku
puszcza'
te',
ze
*,y;;+
l{u;:::^
::1:;11T:
"'f::s
^i.i"ii
t""rskieg.o.
Drugie
wydanie
rozprawy'
ktre
uka-
do
ich
"uio.'u.
Wedug
Korewy
i,lJ1iiJ^ii;"..i;l-;t;
;;''
**rogp',"'oku-.w..krakowie
pod zmienionym
nieco
ffiJ;";'
Jo"i-[""ya*tow,
ktrzy
w
zimie-
1'564
::|]J
wi"t"
(o'r
iaze
i..i
d'nocu
Ko
ci,qlq
.p
97g
o'p
o
d
j
edngm"
rozmawiali
w
t"i
tptu*i"
z
przebywaiacvm
w
Polsce
czes-
;;;-;;;";
i,'
o"
gr
ecir,"
.
i'
.ruskrn
".
od
-tr
ei
j
ed,noc
od
st
pie-
kim
j
ezuit
s
arii""..";.
Eo,to.'"'t.vm
igstovinusem),
mg
'"?:1*'"""i,Iftl%h"o..
przvjv
o':
*Y
ze
swy::::r3-
,,'
r"',,:i##;{#;*a"g#:Sti
l#"s""?#J
-,!iil"';i
,
"l,
nie
zawierao
iu
tego warunku.
;;;x+?P*i"ffil'-f.Hk'xf..ffiffi
Jffi*fi
i,
,-*
1,,,
,'
i''
'i"{,
{|',l!
i+
?
J
SKARGA
W
KnAr(OWrE
XLIII
SKARGA REKToREM
AI<ADEMII
WILESKIEJ
XLII
{
gastwu.
Jezuici prowadzili
j
w
jzyku
noci:
otewskim
i
estoskim.
najmniei
siederrr.'$y.da
tego
dziea'
Wikszozawartych
w
nim
ffistosowana
cio
aktual-
.miejscowel
1ud-
ay'ph
pot1eb kontrre.[ormacji.
Na
kocrr
kadego
z
ywo.
tw
umiez
czano
zazwyczaj
krtkie wyliczenie
nauk
go.
""ony.'rl:Praz
;witych,,przeciwnych
dzisie
jszym
herety-
ko,.,ii.
Cieszy-r
"si
oie
ptzez dugi czas olbrzymi
popu-
larnocifl.i.-xior
nie
moga
si
rwna'znajomo
Kaza
seimousach
Skargi.'fguotg
stanowiy do
pewnego stopnia
*
#$:*'*t',"*i;
ukazywanych
niel.z
na
tle*.egzotyczncgo krajobrazu
-(m-
"rurri"y
za
wiarq w Japffi"T?r1T1?t[ff*'fy"Bffi-tff1:|*
w
sposb
jasny,.
prz]!$'9wdjqcy
i.
li
iary;lr
9po-
W
roku,
w
ktlrym
pojawiy
sig-f.u.2o!.u''ltsitgch,.Ste-
_.
aktesfTuaavjnv-
jy_
z."
1
ma.
n
fa
ja
ffi@qilfiui$n66
utworzenie
w Wilnie w
mic
ecznych.
Tak
wic
w
p{"Ftg9.Jffisz.e1lii$u
brac!w).
]
fflcry%.ffiBff|ffirzys
taa
Akademia
Krakowska.
Formalne
otwarcie
uczelni, stanowiqcej
zacztek
pniejszego
uni.
rdzi
gownym
zadanrem
byto
przy'cnodzenr
wersytetu,
nastqpio
w
1580
roku,
a''p1.e;w.s.zym
iej
rekto-'
lub
id4ce
do
klasztoru.
Za.oone
z
jego
inicjatywy
opiek
i
cisy
!ad?.pr
rraffi, dla
przeciwdziaania
iicliwie,
Skarga
za'oy'
w
1588
roku
w
Krakowie, na wzr
woskich Monturn
Petti,s
(dosownie:
gr
pobonoci)'
tzut.
Ko
ktry
wielokrotnie
okazywa
mu
swoj
przychylno.
Skarga
towarzyszy
Bat<rr.cmu
w
obleniu
Poocka
(sier.
pie
1579),
po
zdobyciu
za
miasta
doje.da
tam
stale
z Wilna.
Jezuita traktowa ten
orodek
jako
placwk
par
ecellence
misyjnq.
To
samo dotyczyo
Inflant, ktre
na
mocy
rozejmu
ze
stycznia
1582
roku
przypady
Rzeczy-
pospolitej.
Mieszkacy
Rygi
zgotowali
jednak
jezuitom
-
Potrzebnych7(to
jest
potrzebujqcych).
gya
tdu
zarazem,
gdy
gfl2ir|a'a
przybyym
tam
na
cze|e
ze
Skargq
-
bardzo
nieprzy.'
chylne
przyjcie.
Dlatego
te wielokrotnie
wyraaon
po1
g|4d,
e
jedyna
szansa
rekatolizacji
Inflant".
poleg-a
na
za.
stosowaniu
przymusu
ffinaniowego
wobec
luteraskiego
mieszzastwa
raz
na'
umiejtnej
propagandzie misyjnej
wrd
chopw,
hodujcych
jeszcze
w
duym
stopniu
ktrej-fri6Tposb m
wa-stanowl{Y
p
o6Ta
jq
ce-.na.tls
}:
lBw.ienrrwnie
korp
ora
c
j
e
wrernych'
p
ozosta
j
?99-
n-'trs
tu-
gach
kocioa
i.".do
"
cslo
wyko-rzystywang.'
do-.:.vl.k
"po.
xLv
KAZNODZIEJST'WO
--*
fT7
SKARGA
PRZECIW I{ONFEDERACJI
WARSZAWSKIEJ
J!!t
Y
publikowana.
Wybitniejsi mwcy
pojawiaj
si
jednak
dopiero
w
poowie
XVI
wieku,
e wymienimy
Leonarda
Soczewskiego,
Klemensa
Ramuta,
ukasza Lwowczyka
czy Melchiora
z
Mocisk. Kazania
ich
nie
zachoway
si
do
naszych czasw;
z
relacji
wspczesnych
wiemy,
iz
przemawiali
oni
w
sposb
do
gwatowny, ostro
krytyku-
jqc
nie
tytko
rznQwiercw,
ale
i
wady
wspczesnego
sobie
spoeczestwa....W
drugiej
poowie
XVI
stulecia
uka-
zuj4 si
drukowane
kazania
(lub
te
zbiory
kazan) Marcina
Biaobrzeskiego,
Jana
Dymitra
Solikowskiego,
Mikoaja
z
Wilkowiecka,
Jakuba Wujka, Jzefa
Wereszczyskiego,
Stanisawa Sokoowskiego,,Hieronima
Powodowskiego
i
wielu
innych.
obok
zwalczania reformacji
oraz
pitno-
wania wad spoecznych kaznodzieje
ci
duo miejsca
po-
wicali
bieqcym
sprawom politycznym
i
zagadnieniom
oglnopastwowym-
Dotyczyo
to
zviaszcza
kaza
wygaszanych na
sejmach.
Podobnie
jak
u
schyku
redniowiecza
francuskie
stany
*#ffi
f'ffi
*H#,l;",':
$3#x"
1
i:^
T:l*t
#l.i;#
.mobilizoilF:
no
miastach,
plebsu
i
,'"J'liiil.1..'5i::J:::::I1:o:l;T:#:P':"*T.
riljre.ffi"'i}T"':t*ffi1;tr#5*.;;:*j:F
&
1,]i!I,TJtta
ulotnych
pimek,
rirydanych
w
latch
il':"'rai1.|})lx"YW
i,-
"
*
11
yy13j1*)'"Jffi
e
;ffi;;"
xrakowskich,
..','.'jonei.
strony
.bagatelizujc
ca
,u"jii",.,'d.l':'^:in:'*^.'
j^"'.]"^'::l'*:";l":*:l'i5l;
?3ii'"lr'"i'
oJ
.n"."it,
na.poy
.''dow.'e
zboru
obaleni
t.^"]:,,i;;
*"ri oo"1i]''x"i
tio.u
nie
yczy
sobie
istni
generalne,
czy
w
XVI
wieku
sejm
Rzeszy,
tak
i
posowie
oraz
senatorowie
polscy
wysuchiwali
w
trakcie
swych
obrad kaza
okolicznociowych,
Zwrcono
ju
uwag,
e
sejm
polski
nie
posiada,
ai
do
koca
swego
istnienia,
wasnego
budynku,
lecz
obradowa
na
zamku
kro]ewskim.
Nie
istnia
rwnie
urzqd
kaznodziei
sejmowego'
ja
te
nie
znano
waciwiespecjalnej
formy
kaza
sejmowych.
Na
poczqtku
i
przy kocu
obrad
odprawiano
naboestw
zazwyczaj
w
katedre wawelskiej
(jeli
sejm
mia
miejsce
w
Krakowie) tub
w
kate.drze
w.
Jana
(jeli
obradowano
w
Warszawie).
Uczestniczy
w
nich
krI
wtaz
z
posami
i
senatorami; ponadto
brali
oni
wszyscy udzia
w
naboe-
stwach odprawianych
w
niedziele oraz
w
inne wita
przy-
padajqce
w
trakcie obrad
sejmu.
Podczas
tych
naboestw
wysuchiwano
kazan
stanowi4cych
integraln
czkadej
mszy. Zaz:wyczaj
wygaszali
je
przygodni
kaznodzieje,
po-
nasly.."
.
-
*:^-^
^L
(:rtde+\'a*,.p
so\
lii"]!v""s"g
heretyckich''
po miastach.
Sugest;Jwne
sov
't
'
S
ka
rs
i,
u
b
r?ne
*
*'
"."*
"
q'n.':],Y.
fl:::'
P:u
::iil
y:ll,''
:'xJt:a;"""iowy
*
rarsiwie:
g'iTo
te
replikowali
:
"ji
:nioteitapci, skar|
c
sie'
Przed
5:u|:1::
l:::y'}.i
-I"5"-lpunep,i
pouur"a
do
wo.jny
domowej.
I
z
ani
ep
o k o
j
",,,
"'
oyn."
i i"
y
i
:5:1:-l'"
".
^SY:::
.""1l"*:
"
j
:'i,"'*f
m::::"*il'ii,Y'iHti'.*.ffm*"'
I
2.
KAZNODZIEJE
NADWORNI
XLVI
HI
HIERONIM
POWODOWSKI
XLVII
r:jonowanie
sejmu
oraz
postpujqcy
r.ozstrj
wewntrzny
past1qa.
Kaznodzieja
ubolewa
na
upadkim
autorytetir
wadzy,
rosnqcq
ticzbq
przestpstw,
ktrych
sqdy
nie
po-
ttaf.i4
zal.Lamowa,
nieposzanowaniem
pizywitiw
tlu.
woywani
przez biskupa
zatz4d.zajqcego
diecezjq.
Juz
za
czasw Stefana Batorego
powierzano goszenie
kazai
kazno.
dziejom krlewskirn, co nie byo
jednak
regu4.
Tak
wic
obok Stanisawa
Sokoowskiego'
ktry
takie
wanie
obowi4zki
peni
przy
boku
Batorego,
do
posw
przemawia rwIrie
kanonik poznaski,
znany
polemista
antvariaski
}Iieronim Powodowski"
Jako
wyborny laty-
nista
by
Sokoowski
takze
nacilwornym
teologiem Ba.
torcgo'
nie
wadaj4cego
zbyI
cl,obrze
jzykiem
polskim.
Pomidzy
kazaniarni
poprzednio
\Mymienionych
mwcul
zachr:dz1y
powane zbienoci,zar'wno
pod
wzgldem
treci
jak
i
kompcizycji. Sokoowski,
zajmujqc
si
w
gw.
nynr stopniu obronq
praw
i
przywilejrv
irocioa
oraz
du-
chowiestwa kato]ickiego,
wskazywa
na
postqpy
ref
or-
nracji
jako
na
$wn
przyczyn
nieszczspotykajqcych
Szczeglnie
ostro krytykowa
Powcldowsi<i
uiemizenie
chopa,
traktowanego
gorzej od
zwi-rzqt
domowych,
oraz
tzw.
gowszczyzn,
pozwalaj4cq
panu
stosunkov,o
niewiel-
liim
kosztem
okupi si
za
zabjstwo poddanego.
Zdaniem
]<aznodziei
ndza
materialna
wsi
byi
w
duzym
stopniu
nastpstwem
chciwoci
szlachty, ktra
potrzelowaa
pie-
nidzy na zbytkowne
szaty
i
wystawne
biesiadY-'dtalnie
z kazafl
Powodowskiego,
PropozEcEja
z
uErok
Fi,sma
u:.
z.ebrana
na
sejm
['..]
u
roku
7595,,
ukaza.o
si
clrukiem na
ciwa
lata
przed
Kazaami
ejmousgmi
piotra
Skargi.
Ignacy
Chrzanowski
zwraca
uwag
na
daieko idce podi-
pastwo polskie.
W
do
ostrych sowach
piqtnowa
on
rwnie
samowol nragnaterii
i
rosnc4 anarchizacj ycia
poiitycznego"
Kaznodzieja
gr'ozi,
c
jeli
nie
nast4pi
po-
prawa'
to Polsk
czeka
los
zburzonej przez P'zy:mian Jero.
zoJjny.
'..v?
waciwego
twrc poIskich kazan
politycznych
biestwo
tych
dwch
utr'orw,./-wyraaj4ce
si
'zawno
w
tematyce'
jak
i
w
poglqddfi
obu
kaznod,ziejw,
pod-
krela
jednak
rwnoczenie,
i
Skarga pod
wzgiclem.
po-
ziomu
literackiego
FtZutlzsza
.*"g"
poprzednika:.:
uc-liodzi
iednak
llieronim
Powodowski,l
aktywnie
uczestni-
zcy
w
wczesn;zrn
yciu
pubticznyrn
jako
wielokrotny
delegat duchowiestwa
na
zgromadzenia
kocielne,
sejrrry
i
trybunay
s4dowe'
Jego kazania'
wyaszane
na
sejmach
rv Toruniu
(1576),
Warszawie
(1578)
i
Krahowie,
ukazy-
way si
parokrotnie
drukiem.
Rwnie
on
jako
gwne
.rdta
wszystkich
nieszcz
wymienia
panujqc4
w
Po]sce
tolerancj.
Z
tego
te wzgldu
w
niesychanie ostry
spo-
sb atkowa konfecleracj warszawsk.
Powodowski
lrad
driy nacisk
na
motywacj
teoiogiczno-prawna, opierajqc
si na
swoich
dov.liadczeniaclt
z
trybunaw,
gdzie
bra
uclzia
w
tozs4dzaniu
sporw
duchowiestwa
ze
szlachtq.
Na
rnowiercw tez
ztzuca' odpowiedzialnoza ze
funk.
3.
SKARGA
NA
KRLEI'VSKIM
DlMoRzE
W
czasie
burzliwej
elekcji
po
mierci
Batorego zarwno
nuncjusz papieski,
Anniba]e
z
Capui,
jak
clua czbis-
kupw
oraz wikszo
jezuitw
wypowiedziaa
si po
stro-
nie
kandydatury
arcyksicia
Maksymiliana
na tron
polski.
Piotr
Skarga
stanq jeclnak
w
opzycji do
sympatii
poii-
tycznych
wasnego
zakonu.
Jako
typowy Maziir,
z
chitak-
teru
i
urodzenia,
nie cierpia
on
tej
dynistii;
serce
i
rozum
ciqgno
go
zado
obozu
Zamoyskiego.
Bazem
z
kancle-
rzem
znalaz
si te
w
oblonyrn
przez
austriackiego
arcy-
ksicia
Krakowie.
Kiedy
wi lnai.symilian
p.""it"t
p"o-
tajemnie
list
do
Skargi
z
prob4,
aby
ten
agitowa
"u
i,,,
Plik z chomika:
sysza92
Inne pliki z tego folderu:
Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią.pdf
(248 KB)
źwierzyniec Mikołąj Rej.doc
(24 KB)
Samuel Twardowski - Nadobna Paskwalina - opracowanie.doc
(43 KB)
Zbigniew Morsztyn - Votum.doc
(18 KB)
Pierre Corneille - Cyd.doc
(26 KB)
Inne foldery tego chomika:
podręczniki
teksty
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin