Wst�p Do Nowego Testamentu Ks. Stanis�aw G�decki Kurs III I. Pomoce do studium Nowego Testamentu 1. Wydania tekstu Najbardziej rozpowszechnionymi wydaniami podr�cznymi tekstu krytycznego Nowego Testamentu s�: - Nestle E. - Aland K., Novum Testamentum Graece, Stuttgart* 1963. - Merk A., Novum Testamentum Graece et Latine, Roma* 1964. - Aland K. - Black M. - Martini C.M. - Metzger B.M. - Wikgren A., The Greek New Testament, Stuttgart* 1968. Dla cel�w studium naukowego istniej� w zasadzie tylko trzy du�e krytyczne wydania Nowego Testamentu: - von Tisckendorf C., Novum Testamentum Graece, ad antiquissimos teates reoentis, editio octura maior, 2 vols, Leipzig, I vol 1869, II vol, 1872, III vol, 1894 /Prolegomena C.R. Gregory/. Westcott B.F. - Kort F.J.A., The New Testament in the Original Greek, Cambridge - London I /1881/* 1898, II /1882/* 1896. - von Sodew H., Die Schriften des NT in ihrer altesten erreichbaren Textgestalt hergestellt auf Grund ihrer Textgeschichte, 4 vols, I, 1-3 /Untersuchungen/ Berlin 1902 - 1919, II /Text mit Apparat/ G~ottingen 1913. 2. Synopsy Termin ten wywodzi si� z j�zyka greckiego /synopsis, tj. obj�cia jednym spojrzeniem/. W odniesieniu do NT wyraz ten oznacza zestawienie tekstu trzech pierwszych ewangelii w r�wnoleg�ych kolumnach obok siebie. W ten spos�b mo�na jednym rzutem oka obj�� paralelne opisy s��w i wydarze� ewangelicznych, �ledz�c r�nice i podobie�stwa w relacjach ka�dego z ewangelist�w z osobna. Niekt�re synopsy rezerwuj� te� osobn� kolumn� dla tekstu z Ewangelii wg �w. Jana, a czasem tak�e dla apokryficznej Ewangelii wg �w. Tomasza. Taki spos�b przedstawienia tekst�w s�u�y celom por�wnawczym i lepiej pozwala wnikn�� w mentalno�� i teologi� poszczeg�lnych ewangelist�w. Dla cel�w egzegezy naukowej nieodzowne s� synopsy greckie, dla cel�w pastoralnych wystarcz� synopsy w j�zykach nowo�ytnych: - Huck A. - Lietzmann H., Synopse der drei ersten Evangelie, T~ubingen* 1950. - Aland K., Synopsis Quattuor Evangeliorum, Stuttgart* 1967. - Benoit P. - Boismard M.E., Synopse des quatre Evangiles en francis avec parall~eles des apocryphes et des P~eres, Vol. I - Texte, Paris 1966. - D�browski E., Synopsa �aci�sko-polska czterech Ewangelii, Pozna� 1955. - Romaniuk K., Synopsa polska czterech ewangelii, Wroc�aw 1985. 3. Konkordancje Od �aci�skiego s�owa "concordia" tj. harmonia, zetawienie termin konkordancja oznacza alfabetyczny wykaz wszystkich s��w wyst�puj�cych w tek�cie z podaniem miejsca i ich najbli�szego kontekstu. Istniej� konkordancje do Starego i Nowego Testamentu, konkordancje hebrajskie, greckie, �aci�skie i w g��wnych j�zykach nowo�ytnych. - Schmoller A., Handkonkordanz zum griechischen Neuen Testament, Stuttgart* 1951. - Moulton W.F. - Geden A.S., A Concordance to the Greck Testament according to the Texts of Westcott and Hort, Tischendorf and the English Revisers, Edinburgh* 1963. - Morgenthaler R., Statistik des neutestamentlichen Wortschatzes, Stuttgart 1958. - Romaniuk K., Konkordancja do Pisma �wi�tego Nowego Testamentu, 2 tomy, Warszawa 1985. - D�browski E., Konkordancja podr�czna Pisma �wi�tego Nowego Testamentu, Pozna� 1955. - Trzeciak E. /oprac/, Podr�czna konkordancja biblijna, Pozna� 1967. - Konkordancja biblijna, czyli alfabetyczny wykaz wyraz�w Pisma �wi�tego z t�umaczeniem imion, Warszawa 1982. 4. S�owniki - Bauer W., Griechisch-Deutsches W~orterbuch zu den Schriften des NT und der ~ubrigen urchristlichen Literatur, Berlin /*1928/ 1971. - Zorell F., Lexicon Graecum Novi Testamenti, Paris /1911/ *1961. - Liddell M.G. - Scott R., A Greek-English Lexicon, Oxford 1843, *1978. - Abramowicz�wna Z. /red/, S�ownik grecko-polski, 4 tomy, Warszawa 1958-1965. 5. Leksykony - KittelG. - Friedrich G., Theologisches W~orterbuch zum NT, 10 vols., Stuttgart 1933-1979. - Coenen L. - Beyreuther E. - Bietenhard H., Theologisches Begriffslexikon zum NT, 2 vols., Wuppertal *1968. - The Interpreter~s Dictionary of the Bible, 4 vols., New York 1962. - D�browski E. /red/, Podr�czna Encyklopedia Biblijna, Pozna� 1960. - L~eon-Durour X. /red./, S�ownik Nowego Testamentu, t�um. K. Romaniuk, Pozna� 1981. - L~eon-Dufour X., S�ownik teologii binlijnej, t�um. K. Romaniuk, Pozna� 1973. - McKenzie J.L., Dictionary of the Bible, Milwaukee 1965. - Cazelles H. - Feuillet A. /red./, Supll~ement au Diotionnaire de la Bible, 10 tom�w, /jeszcze nieuko�czony/, Paris 1928-1982. - Dictionnaire de la Bible, red. F. Vigoroux, 10 tom�w, Paris 1895-1912. - Langkammer H.L., S�ownik Biblijny, Katowice 1982. 6. Gramatyki - Blass F. - Debrunner A., Grammatik des neutestamentlichen Griechisch, G~ottingen *1964. - Zerwick M., Analisis philologica Novi Testamenti graeci, Roma *1966. - Zerwick M., Graecitas Biblica, Roma *1949. - Moule C.F.D., An Idiom - Book of New Testament, Cambridge *1959. - Nowicki P., Greczyzna biblijna, Warszawa 1967. 7. Archeologia - Geografia - Historia Patrz - szczeg�owe bibligrafie w skryptach do tych przedmiot�w. 8. Introdukcje - K~ummel W.G., Einleitung in das Neue Testament, Heidelberg *1973. - Gryglewicz F. /red./, Wst�p do Nowego Testamentu, Pozna� 1969. - D�browski E., Prolegomena do Nowego Testamentu, Pozna� 1960. - Langkammer H., Wprowadzenie do ksi�g Nowego Testamentu, Wroc�aw 1979. - Romaniuk K., Wprowadzenie metodologiczne do Nowego Testamentu, Pozna� 1966. - Cullmann o., Zarys historii ksi�g Nowego Testamentu, t�um. W. Kowalska, Warszawa 1968. 9. Komentarze - Strack H.L. - Billerbeck P., Kommentar zum NT aus Talmud und Midrasch, 6 tom�w, M*unchen 1922-1961. - The Anchor Bible, Garden City - New York, od 1964, /�ci�le naukowy komentarz ewangelicki, katolicki i �ydowski/. - Herders Theologischer Kommentar zum NT, red. A. Wikenhauser - A. V~ogtle, Freiburg, od 1953, /katolicki komentarz naukowy/. - La Sainte Bible traduite en francais sous la direction de l~Ecole Biblique de J~erusalem, od 1948, /kr�tkie, powa�ne wyja�nienia tekstu, dobre wst�py/. - Pismo �wi�te Nowego Testamentu. Wst�p - Przek�ad z orgina�u - Komentarz, red. E. D�browski - F. Gryglewicz, 12 tom�w, Pozna� 1958. - Jankowski A. - Romaniuk K. - Stachowiak K., Komentarz praktyczny do Nowego Testamentu, Pozna� 1975. 10. Bibliografie - Polska bibliografia biblijna. Od 1900 do 1930 r., red. Ko�o Biblist�w UJ, Krak�w 1932. - Grzybek S. - Czerwie� B.H. - Panasiuk B., Polska bibliografia biblijna za lata 1931-1965, 2 tomy, Warszawa 1968. - Frankowski J. /red./, Polska bibliografia biblijna za lata 1964-1968, Warszawa 1971. - Bar J.R. - Frankowski J., Polska bibliografia teologii i prawa kanonicznego za rok 1969, Warszawa 1971. - Bar J. /red./, Polska biblografia teologii i prawa kanonicznego za rok 1970, Warszawa 1972. - Bar J. - Soba�ski R. /red./, Polska bibliografia nauk ko�cielnych za rok 1971, Warszawa 1973. - Soba�ski R., Polska bibliografia nauk ko�cielnych za lata 1972-1973, Warszawa 1979. - Ros�on W. - Laskowski J. /red./, Polska bibliografia nauk ko�cielnych za lata 1974-1976, 2 cz�ci, Warszawa 1983. - Rubinkiewicz R., Polska bibliografia biblijna na rok 1978/79, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 27/1980/ s. 103-113. - Rubinkiewicz R., Polska bibliografia biblijna za rok 1980/81, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 29/1982/ s. 111-118. Ponadto w periodykach: - Ruch Biblijny i Liturgiczny - od 1977 r. - Roczniki Teologiczno-Kanoniczne - od 1973 r. /zawsze pierwszy zeszyt/. - Chrze�cijanin w �wiecie /w dziale: Bibliografia biblijna bie��ca/. II. Og�lnie o Ewangeliach Do�� cz�stym b��dem jest spojrzenie na Ewangeli� jako na zbi�r pobo�nych my�li, na ksi�g� wyizolowan�, na biografi� Jezusa Chrystusa albo na ksi�g�, kt�ra "spad�a z nieba". 1. S�uchanie fragment�w Ewangelii czytanych w czasie Mszy �w. albo powiedze� pochodz�cych z Ewangelii mo�e czasem sprawi� wra�enie, �e mamy tu do czynienia ze zbiorem my�li, podobnym np. do my�li Pascala, kt�re m�wi� same przez si� i nie potrzebuj� �adnego kontekstu. To prawda, �e w Ewangelii znajduj� si� r�wnie� "powiedzenia" /apoftegmata/, ale nie stanowi� one ca�o�ci Ewangelii i nigdy nie wyst�puj� pozbawione kontekstu wydarze�, z kt�rymi s� zwi�zane. Czasami dobrze jest zatrzyma� si� na jakim� powiedzeniu i medytowa� nad nim, ale dla pe�nego obrazu tego czym jest Ewangelia trzeba koniecznie lektury ca�o�ciowej, pozwalaj�cej na dostrze�enie ci�g�o�ci, jednej rozwijaj�cej si� historii, a nie tylko wyrywkowych powiedze�. Ewangelie nie s� wyizolowanymi ksi�gami. Ka�da z czterech Ewangelii /Mt - Mk - �k - J/ wchodzi w sk�ad jednej wi�kszej ca�o�ci, uzupe�niaj�cej si� nawzajem. W jeszcze szerszym wymiarze patrz�c na Ewangeli� musimy w nich dostrzega� cz�� wi�kszej ca�o�ci, jak� stanowi Biblia. Chocia� dla chrze�cijan Ewangelia jest punktem kulminacyjnym ca�ego Pisma �w., to jednak nie mo�na zapomina� o tym, �e jest ona ci�gle cz�ci� ca�ego Pisma �w., rozwijaj�cego jedn� my�l mimo wielo�ci ksi�g. Ewangelie i NT s� kwiatem osdzonym na �odydze Starego Testamentu. Czasami, pod wp�ywem ducha izolacji nies�usznie odcinamy si� od Starego Testamentu i zapominamy o s�owach Chrystusa: "Nie przyszed�em znie��, ale wype�ni�". Ewangelie s� p�niejsze ni� Stary Testament, ale dzi�ki temu mog� pos�ugiwa� si� j�zykiem i symbolami wypracowanymi przez Stary Testament, obficie cytuj� wypowiedzi Starego Testamentu, co �atwo zauwa�y� w dobrych wydanianch tekstu. Chrze�cija�stwo, za �w. Paw�em, ocenia Stary Testament jako rzecz dobr�, natomiast NT jako rzecz lepsz�. Stare Prawo traktuje jako wezwanie do sprawiedliwo�ci, Nowe Prawo jako wezwanie do mi�o�ci wi�kszej ni� sprawiedliwo��. Ewangelie s� o wiele prostrze do zrozumienia ni� Stary Testament, nie oznacza to jednak, �e NT da si� w pe�ni zrozumie� bez znajomo�ci Starego Testamentu. Wiele b��dnych ocen i pogl�d�w na temat Ewangelii wywodzi si� w�a�nie z nieznajomo�ci Starego Testamentu. Ewangelie nie s� r�wnie� w �cis�ym tego s�owa znaczeniu biografi� Jezusa. S� historyczne w tym sensie, �e...
chomiaczok