NOTATKI Z KSIĄŻKI „PODRÓŻE DO PIEKIEŁ: RZECZ O MISTERIACH SZAMAŃSKICH” Jerzego S. Wasilewskiego
Bajdara – ałtajskie krwawe ofiary z konia (skalpowanie)
Ulgen / Erlik, Jajuczi – stwórca dusz dzieci
U Kafirów (Afganistan) – szaman = dehar
Bon-thing lub mun = szaman tybetański
Ryż zmieszany z kamykami i węgielkami (przynęta na demony)
Zatarcie granicy między „tu” a zaświatami
ARCHAICZNA KONCEPCJA DUSZY (wieloelementowa):
- oczy
- cień
- oddech
- krew (symbol życia osobniczego)
- kości (znak międzypokoleniowej kontynuacji)
Apotropeiczne funkcje bębna
Szaman-przodek u Ketów: Doh (Doch)
Magiczny kamień – kryształ górski
Jakucja: sata
Mongolia: zada
Turcja: jada(Europejski bezoar)
Zgodnie z wierzeniami „rodzi się” w głowach / żołądkach zwierzęcych (jeleni, węży, łabędzi)
Merkuci à niebiański smok Luu
Zaświaty zbudowane (wykreowane) na zasadzie INWERSJI
AZJA – ruch słoneczny
„pod słońce” = zgodnie z ruchem słońca
- inkorporacja, wchłanianie
„ze słońcem” = przeciwnie do jego ruchu
Wykluczenie, ekskluzja
Demony/upiory do czumu wchodzą od tyłu, od północy
CHOROBY PSYCHICZNE (z perspektywy ludów syberyjskich):
· Amurah (amurach) – pobudliwość, dygotanie
· Menerik – szaleniec (epilepsja, szał)
Mongolski lama-wróżbita = czojdzin
Tybetańskie medium nawrócone przez duchy opiekuńcze = cz’os-skjong
Szamański śpiew gardłowy:tuwijski sygyt
Mongolski chumi (xumi)
Osoby o wyraźnym charakterze nawet w trakcie deprywacji pozostają „sobą” – szamani są raczej typami niestabilnyminp. arktyczny szaman-hermafrodyta – transwestyta
Płeć = zasadniczy element psychiki człowieka)
Osłabienie tej podstawy à osłabienie „ja” à doświadczanie stanów nieświadomych
O. Nordland – szamanizm formą nieświadomego rozwiązywania problemów à skuteczne operowanie pojęciami i słowami przez sięgnięcie do podświadomości - językiem świadomości
Błyskawiczna, niewerbalna selekcja, odnajdywanie odpowiedzi
Dodatkowa szansa na rozwiązanie podstawowych problemów bytowych
Poza deprywacją à farmakologia
· muchomorCzukcze, Itelmeni (dawn. Kamczadale), Koriacy (picie moczu – niemarnowanie psychodelików), Jukagirzy, Jakuci, Chantowie (dawn. Ostiacy; oni zasypiają po zjedzeniu), ludy samojedzkie
Niepiśmienność à otwarcie na myślenie pozawerbalne, szamanizm
INDIANIE – wiara w magiczny oddech szamana
Tytoń à dym uwidocznia ten oddech
„odmuchiwanie” ludzi, miejsc itd.
Język kiczua – „ayahuasca” = „wino zmarłych”
To napój z liany Banisteriopsis
M. Hermanns – PRAWDZIWY SZAMANIZM:
· wyższa ekstaza (kontrolowany trans)
· strój i bęben
· inicjacja – rozwałkowanie ciała (archaiczność szamanizmu)
W koncepcji lamajskiej – kościotrup nie ma charakteru jednoznacznie tanatycznego à charakter mediatora życie-śmierć, tu-zaświaty
MITOLOGIA – eufemistyczne uśmiercenie à spotkanie z władcami zaświatów à odżycie w nowej, lepszej formie
STRUKTURALIZM
powszechność stosowania symboliki śmierci w obrzędach przejścia (wkraczanie w nowy etap życia) à własne kategorie „śmierć” i „narodziny” stanowią w „myśleniu nieoswojonym” metaforę najlepszą na oznaczenie istotnej zmiany
związek z ogniem – szaman-kowal
Jakucki odpowiednik Hefajstosa – Kytaj Bachsy à bóstwo przekształcające szamana, ofiara z czarnego byka
Nostoi – „powroty”, podróże Odysa
Misteria eleuzyńskie – obrzędowe „zejście do podziemi”
Kathabasis – zejście do podziemi = piekieł
Anabasis – wejście do niebios
Bolesław Miciński – esej „Podróże do piekieł” à nawiązanie w tytule książki
Rosja – ośrodek w Tartu
PŁN. SYBERIA: Mansoni (dawn. Wogulowie)
ZACHÓD – RZEKI OB, IRTYSZ: Chantowie (dawn. Ostiacy)
SYBERYJSKI DALEKI WSCHÓD: Czukcze, Itelmeni (dawn. Kamczadale), Koriacy, Keci
Ajnowie (dawn. Ostiacy jenisejscy), Giliacy
Tuwijczycy (częściej: Tuwici), Ałtajczycy, Buriaci, Mongołowie
Kazachowie, Kirgizi, Uzbeci, Turkmeni, Karakałpag
Lapońscy szamani à noidowie, noid
Węgierscy szamani à taltos (taltosz) – „ten, który bębni do utraty przytomności” – z języka tureckiego
Cygańscy szamani à czowali (kobiety)
Mongolscy szamani (za Czyngis-chana) à beki (wróżbita bardziej)
m.in. Ałtaj à kam (szaman) – z turkojęzycznego: kamłyk – ałtajskiego, kamłanie – rosyjskie
Azja Środkowa (zislamizowana) à baksy (bachszy) [Kazachstan, Kirgistan; z mongolskiego: „bagsz” = lama], borchan, fołbin
Chińscy szamani à fa-hsi (?), wu (wróżbici bardziej)
Kazachski baksy (znachor)
Turkmeński bachszy (śpiewak, poeta)
Sakowie, Masageci
W dolinie Chorezm – dolny bieg Amu-darii, śródpustynie (Kara-Kum, Kyzył-Kum)
Chorezmijskie OAZY à pari-chon – irańskie słowo: „pari” – „duch”, chon – „modlić się”, „przywoływać”, „śpiewać”
Kuczurma – wypędzenie z ciała chorego złego ducha
Północno-wschodni Tybet – bon à Nepal, Bhutan, Sikkimo, Miao, Lolo, Lisu (prowincje Junnan, Syczuan)
Kafirowie, Dardowie, Hurza (Buruszowie), Balti, Bagroti
Kafirowie (pakistańska prowincja Chitral i afgańska kraina Nuristan) à dehar, deharowie
Gruzińscy szamani à kadag
Japońscy szamani à miko (szamanki)
Malajscy szamani à poyang
Eskimoscy szamani à ingakoq
Tlingiccy szamani à jekamush
Kwakiutle, Haida, Apacze
Ameryka Południowa – wódz zazwyczaj szamanem
Araukani (Mapuche) z Chile à machi
Indianie Ziemi Ognistej
Jakuci à ojuun
Hindukusz, okolice Hunza (góry) à itan (po wypiciu koziej krwi i inicjacji szamańskiej)
chartoki à pełnoprawny szaman
Indianie Równin i Wyżyny Kolumbii à wapiye (czarownik)
Np. Indianie Arapaho z grupy Algonkinów
Shaking Tent – „Dygoczący Namiot”
Spirit Lodge – „Siedziba Ducha”
tipi = namiot
jakucka bogini nieba (narodziny dzieci) – Ajyysyt
ałtajski Jajuczi – stwórca dusz dzieci
Nanajowie nadmorscy (dawn. Goldowie) – figurka „fania” – fetysz; w niej zaklęty duch/dusza
Tunguskie (ewenkijskie) słowo „SZAMAN”
Jeśli podoba Ci się ten tekst, kliknij tutaj. 1 / 4 click
wiaroznawstwo