Wstęp do socjologii - Wykłady Motak - 2010-2011.doc

WSTĘP DO SOCJOLOGII – wykłady dr D. Motak
rok akademicki 2010/2011

WYKŁAD – 1 III 2011

egzamin będzie pisemny, pytania tylko z wykładów – ocena z ćwiczeń – osobna część składowa oceny ogólnej

Zygmunt Bauman, Timothy May – „Socjologia”

Anthony Giddens „Socjologia” PWN

Piotr Sztompka „Socjologia”, Znak 2006

Jerzy Szacki „Historia myśli socjologicznej” PWN (nowe wydanie)

socjologia – nauka o społeczeństwie, o tym, co społeczne

Georg Simmel – konsekwencja faktu, że człowiek na świecie nie jest sam

społeczeństwa – nie sprowadza się do grupy ludzi

triada, diada, pojedynczy człowiek

Arystoteles – człowiek istotą społeczną = polityczną

istota poza społeczeństwem to zwierzę albo bóg

nowa nauka na stary temat

è    akademicki – max 150 lat

è    ale każdego od zawsze to interesowało

korzenie socjologii:

1)      wiedza potoczna – założenia, hipotezy, charakter fragmentarystyczny, potoczny, subiektywny

2)      Breugel, Balzac – sztuka

3)      filozofia społeczna, polityczna

Platon „Państwo”, Machiavelli „Książę”

historiografia „Wojna peloponeska”

„Państwo Boże” Augustyn

filozofia oświecenia

Parsons – stwierdza, że cała socjologia jest szukaniem odpowiedzi na pytanie postawione pod koniec XVII wieku – w jaki sposób funkcjonuje społeczeństwo

człowiek często opisywany jako istota kierująca się instynktem, impulsem, uczuciem, kaprysem – w związku z tym ludzie, znalazłszy się w jednym miejscu, powinni zrobić „armagedon”, ale jednak istnieje społeczeństwo

Hobbes, Locke

Emil Durkheim – widział Rousseau pierwszego socjologa „Umowa społeczna”

Monteskiusz

A. Comte – 1830-1842 – „Kurs filozofii pozytywnej”

łac. socius – wspólnota

logos – nauka, wiedza

socjologia – nauka o tym, co wspólne

PRAWO TRZECH ETAPÓW (wg Comte’a)

stadia rozwoju społeczeństwa

1)      teologiczna faza (religijna, iluzoryczna)

2)      racjonalizm (metafizyka/abstrakcja)

3)      faza pozytywna – wiedza oparta o doświadczenie – ukoronowaniem tego będzie socjologia

ogólność, złożoność, doniosłość praktyczna

pod socjologią była biologia

przejął z biologii terminologię

np. rodzina podstawową komórką społeczną (dla niego to było dosłowne)

anatomia, fizjologia

dotychczas religia była spoiwem społecznym, teraz ma ją zastąpić socjologia

(teeeraaaaz wszyyyyscyyyy bęęęędzieeeemyyy uczyyyyć sięęę soooocjooolooogiiiii……….! buhahaha)

religia i dogmat zastąpione przez pracę naukową

instytucjonalizacja socjologii – dodanie jako przedmiot akademicki

USA – Chicago

1892 – pierwsza katedra

Francja – Emil Durkheim (filozof) – 1895

Niemcy – Max Weber (ekonomista) – 1919

Dla nich specjalnie utworzone katedry w Europie

Simmel, Tonnies – Towarzystwo Socjologiczne, gazeta

Florian Znaniecki, Poznań 1920 – katedra

„Przegląd Socjologiczny” – pierwszy redaktor

Stefan Czarnowski (szkoła Durkheima) – „Chłop polski w Ameryce”

analiza epistolograficzna – na podstawie listów, wspomnień, pamiętników

religia – społeczeństwo

Karol Marks

socjologia powstaje poprzez pryzmat pytania o losy religii w społeczeństwie

antropologia kulturowa – Wielka Brytania – Malinowski

Po co socjologia?

·         celem wykształcenia socjologicznego jest rozumienie, analizowanie społeczeństwa

·         antidotum przeciwko determinizmowi, fatalizmowi – coś ma przyczyny, więc można to zmienić

·         pada mit absolutnej wolności, człowiek produktem społecznym

Socjologia to nauka (wg Durkheima):

·         pozytywna – opis tego, co widać, jak to się działo

·         kumulatywna – teoria średniego zasięgu (ograniczona, uogólniona) i pluralizm metodologiczny, wielość paradygmatów, nic nie odrzuca

normatywność – teologia, filozofia

przeciwstawienie Arystotelesa i Platona (ten pierwszy badał strukturę państw helleńskich, zbadał dane i porównywał – i doszedł do wniosku, że najlepszym ustrojem jest ustrój Aten – nastawienie socjologiczne; ten drugi – Platon – wyszedł od tezy, jakie państwo jest najlepsze)

refleksja normatywna – Morus („Utopia”), Augustyn („Państwo boże”)

teoria socjologiczna – rusztowanie wokół domu – z rusztowania lepiej widzieć, co jest w środku

teoria – gr. oglądanie, badanie

narzędzie badawcze służące zrozumieniu

teoria naukowa – system uporządkowanych twierdzeń, spełniający kryteria naukowości, funkcjonujący w danej nauce

definicja Piotra Sztompki:

dostarcza wyjaśnienia wiedzy opisowej, ukierunkowuje dalsze badania

pojęcie – gr. przykład, wzór, zestaw założeń

paradygmat – perspektywa, z której patrzymy na fakty; decyduje o tym, jakie pytania zadajemy, co stawiamy w środku

WYKŁAD – 8 III 2011

Podział ze względu na stopień złożoności teorii

prawidłowości empiryczne – coś, co zdarza się częściej np. w Europie częściej mężczyźni popełniają samobójstwa niż kobiety à mini-prawo, ale trudno przewidzieć

proroctwo ukierowane na przeszłość

nikt nie przewidział upadku komunizmu

w Chinach od zawsze częściej kobiety popełniają samobójstwo niż mężczyźni

teoria / hipoteza ad hoc – przypuszczenie na temat prawidłowości, niepowiązane z  całym paradygmatem, sposobu widzenia społeczeństwa

taką hipotezę trzeba zbadać

teoria średniego zasięgu – obszar obowiązywania jest ograniczony

termin stworzony przez Roberta Mertona

stworzył ją przeciwko tworzeniu teorii dotyczących całego społeczeństwa (teoria podwyższonej kompleksowości) /mają w sobie coś religijnego, bo trzeba w nie uwierzyć – nie można ich sprawdzić/

- niesprawdzalne, oderwane od danych empirycznych (trudno je podważyć)

- odnosi się do specyficznych rzeczy, a nie chcą opisać całego społeczeństwa

- związany z konkretnymi zjawiskami

PARADYGMATY:

1)      krytyczno-historyczny
materialistyczno-krytyczna teoria społeczeństwa (Marks)
- analizują społeczeństwo poprzez stosunki produkcji, pryzmat pracy
- powstała w celu krytyki i zmiany sytuacji społecznej
- zmiana, konflikt
- kładzie duży nacisk na to, że społeczeństwo jest ciągle w ruchu, nie jest jednolite
- budują teorię makrokosmiczne

2)      paradygmat systemowy (socjologizm) – Durkheim
- zajmują się teoriami systemowymi, społecznymi
- system, struktura, funkcja
- też makrosocjologia, nie małe społeczności
- metody ilościowe

3)      jednostka i jej motywacje – Max Weber
- metoda: makrosocjologia
- uważany za najbliższy empirii
- najbardziej płodny przy badaniu religii
- istotą jest obserwacja społeczeństwa, znalezienie koncepcji łączącej badania empiryczne

Emil Durkheim (Francuz) – kontynuator linii socjologii pozytywistycznej, wychodzi od koncepcji Comte’a, jego poglądy ewoluowały, na koniec życia jego poglądy nie przypominały C.

syn rabina

on odszedł od religii, był agnostykiem

na początku wyraźnie pod wpływem scjentyzmu

pracował na uniwersytecie w Bordo w 1895 roku – początek dziedziny naukowej (akademickiej)

studiował nauki humanistyczne w Berlinie – uczył się psychologii mas

oskarżono go o germanizację francuskiej nauki

1902 – wykłada na Sorbonie, Katedra socjologii

Szkoła durkheimowska:

- M. Mauss (siostrzeniec)

- A. van Gennep „Obrzędy przejścia”

- M. Halbwacks „Społeczne ramy paięci”

D. jest nieustannym źródłem inspiracji

- Stanisław Czarnowski w Polsce

zmarł w 1917 roku i popadł w zapomnienie

ponownie odkryty po II wojnie światowej, po sukcesach Levi-Straussa

I wojna – była szokiem dla socjologii, część naukowców zmarła, reszta wyemigrowała do Ameryki

socjologia stała się pragmatyczna – metody ilościowe, statystyki, opinia publiczna

II wojna – dobiła socjologię

odrodziła się dopiero w latach 60.

Durkheim odrzucił skrajność naturalizmu, np. że znajdzie ogólne prawa

nurt, który stworzył, określa się mianem socjologizmu

·         naturalizm – prawa społeczne nie różnią się od praw przyrody

·         holizm – swoistość rzeczywistości społecznej

·         sui generis – jedyny przedstawiciel danego gatunku, społeczeństwo jest syntezą sui generis – byt społeczny jest inny od pojedynczych jednostek (cechy społ. mają wpływ na jednostkę – determinizm)

·         antypsychologizm – odrzucenie wyjaśnień jednostkowych, wiara, że socjologia to wszechnauka, podstawowa nauka społeczna
przezwyciężenie ewolucjonizmu

·         organicyzm i funkcjonalizm – traktowanie społeczeństwa jako organizmu, posiadający funkcjonalne organy

eufunkcjonalne (gr. „Eu” – dobry) ≠ dysfunkcjonalne

D. postulował powiązanie badania faktów z ich wyjaśnieniem

wyjaśnienie czym innym niż rozumienie

fakty społeczne wyjaśniamy poprzez fakty społeczne, nie biologiczne ani klimatyczne, ani psychologiczne, ani też fizjologiczne

àwyjaśniać tylko na tej samej płaszczyźnie

Rozpatrywać jako rzeczy – tylko to, co jesteśmy w stanie zbadać

DZIEŁA

·         „Samobójstwo”

·         „O podziale pracy społecznej”

·         „Socjologia”

·         „Zasady metody socjologicznej”

·         „Elementarne formy życia religijnego”

„Samobójstwo”:

- analiza empiryczna

- korzystał z meldunków policyjnych, kronik, statystyk, księgi parafialne

WNIOSKI:

- więcej samobójstw jest wśród mężczyzn niż wśród kobiet – dzisiejsza socjologia to potwierdza

- częściej protestanci niż katolicy

- samotni niż żonaci

- bogaci niż biedni

Hipoteza średniego zasięgu:

Prawdopodobieństwo popełnienia samobójstwa jest większe, gdy jednostka nie jest zintegrowana z grupą

integracja

samobójstwa fatalistyczne – nie przypisują wartości życiu

M. Mauss – samobójstwo na rzecz społeczeństwa – altruistyczne wśród Eskimosów – gdy jest mało jedzenia w zimie starsi ludzie wychodzą na mróz, żeby zostało więcej jedzenia dla dzieci i wnuków

1846 – grupa osadników dowodzona przez George’a Donnera wyruszyła z Utah do Kalifornii, w górach w przełęczy Sierra Nevada utknęli – zjadali zwłoki zmarłych z zimna towarzyszy, żeby przeżyć

Donal Perty(???) – 1860 – podróżowali do Kanady i utknęli w górach w przełęczy, nie mieli dość zapasów i się zjadali

fakty społeczne – wierzenia, skłonności i praktyki grupy

przekonania aksjonormatywne – nakierowane na wartości i normy

wartość monogamia: norma małżeństwa tylko dwóch osób

- podzielane przez wszystkich członków

- jednostka nie może się wyrwać

- wywierają presję na jednostkę (przymus)

socjolog powinien się starać o obiektywizm

obiektywizm ≠ wolność od wartościowania – występuje głównie przy naukach przyrodniczych

rozpatrywać jako rzeczy społeczne

przyczyny wśród wcześniejszych faktów społecznych

wyjaśnienie – poszukiwanie bezpośrednich przyczyn, np. przyczyny deszczu

wyjaśnienie (Durkheim) ≠ rozumienie (Weber)

obiektywizm (Durkheim – pozbyć się ich) ≠  wolność od wartościowania (Weber – uświadomić)

holizm metodologiczny ≠ indywidualizm metodologiczny, koncentruje się na indywiduum

OPOZYCJE, ANTAGONIZMY, PRZECIWIEŃSTWA

opozycja jednostka-społeczeństwo

solidarność mechaniczna – solidarność organiczna

sacrum-profanum

D. był przekonany, że człowiek składa się przeciwności

kompleks homo duplex

człowiek jest istotą biologiczną, zaliczałby się do królestwa zwierząt, gdyby nie ta druga część (ciało i psychika według Durkheima są zwierzęce !!! )

społeczeństwo jest domeną kultury, religii, pozwala człowiekowi uczestniczyć w świecie wartości i pojęć

zwierzęta rządzone przez instynkty, czyli wewnętrznie,  a ludzie sterowani są zewnętrznie

sfery antagonistyczne – prowadzą ze sobą wojnę

człowiek wkraczając w życie religijne bierze na siebie drugą naturę

religia – społeczny kit, podstawa

podstawy religii – wytwarzają się w czasie rytuałów

ludzie w społeczeństwie funkcjonują inaczej niż jednostkowo

w idei bóstwa społeczeństwo czci samo siebie

è    solidarność mechaniczna – w małej społeczności każdy zna każdego, każdy człowiek jest elementem większego organizmu, ale każdy robi to samo

- po przekroczeniu pewnej ilości ludzi następuje dyferencjacja / zróżnicowanie funkcjonalne – ludzie pełnią dla siebie różne funkcje à SOLIDARNOŚĆ ORGANICZNA

WYKŁAD – 22 III 2011

paradygmat –

holistyczny (analiza społeczeństwa jako całości)

indywidualizm metodologiczny (skupienie uwagi na jednostce)

KAROL MARKS...