ZARZĄDZANIE PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE:
1. Definicja zarządzania wg.:
W.F.Taylor – Dokładne poznanie tego czego oczekuje się od ludzi, a następnie dopilnowanie, by wykonali to w najlepszy i najtańszy sposób.
R.Manteuffel – Zadaniem zarządzania jest zrobienie wszystkiego co jest możliwe, aby dopilnować do maksimum spełnienia celu jaki stoi przed przedsiębiorstwem. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy istnieje harmonia w posługiwaniu się środkami produkcji, technologią i czynnikiem pracy.
E.Lipiński – Decydujący kluczowy czynnik (produkcja, siła wytwórcza), który wyznacza sukces lub porażkę przedsiębiorstwa.
P.F.Drucker –„ Podejmowanie działań dla osiągnięcia celów.”
„Ostateczny test zarządzania to wydajność w biznesie.”
„Największa inowacja XX w.”
L.Gościński – Całość procesu zarządzania to wieloetapowy proces podejmowania decyzji.
J.Zieleniewski – Formułowanie celu działania, planowanie, organizowanie, pozyskiwanie i rozmieszczenie zasobów. Istotą zarządzania jest podejmowanie decyzji o wyborze celów i ich realizacja.
K.Koźmiński – Zarządzanie to swego rodzaju wędrówka przez chaos, której istotą jest panowanie nad różnorodnością i przekształcenia potencjalnego konfliktu we współpracę.”
lub
„Konstruowanie rzeczywistości z dostępnych zarządzającemu elementów”
2. Pojęcia :
Zarządzanie jest to celowe podejmowanie, przez odpowiednie osoby (kadrę), decyzji i
działań prowadzących – dzięki wykorzystaniu posiadanych zasobów – do osiągnięcia złożonych celów w sposób skuteczny i sprawny (racjonalny), lub celowe dysponowanie zasobami (np. Fundacje – nie mają jako takiego dochodu z produkcji czy sprzedaży).
Fundacje – nie mają jako takiego dochodu z produkcji czy sprzedaży).
3. Istota zarządzania:
Głównym aktorem procesu zarządzania jest Manager.
Zarządza się zasobami:
rzeczowymi;
ludzkimi (pracownicy i ich wiedza);
finansowymi;
technologią;
informacjami.
Zarządzanie jest działalnością kompleksową, którą rozłożyć można na elementy składowe w trzech wymiarach:
szczebla zarządzania;
obszar zarządzania;
funkcji.
Szczebel zarządzania:
I Poziom – kierownictwo naczelne (dyrektor, prezes);
II Poziom – kierownik wydziału, zakładu, filii itp.
III Poziom – kierownik sekcji, zmiany, mistrz.
Obszar zarządzania – określony obszar za który odpowiada manager np. dyrektor zakładu, szef kadr, kierownik sekcji, mistrz, itp.
Zarządzanie zasobami odbywa się poprzez funkcje zarządzania, które najczęściej określa się jako:
planowanie;
organizowanie;
współdziałanie z ludźmi (kierowanie ludźmi);
kontrolowanie.
Czynności między funkcyjne:
informowanie;
koordynowanie;
nadzorowanie.
Planowanie:
- celów
- metody realizowania celów
- wyników
- zasobów
- działan
Organizowanie:
- struktur
-zespołów
-czynności i działań
-współpracy
-przewodzenie
-motywowanie
-komunikowanie
-ocenianie
-reprezentowanie
Kontrolowanie
- określenia obszarów i kryteriów kontroli
- określenia standardów i procedur kontroli
wnioski, zalecenia i działania korygujące
4. Cechy zarządzania i wymiar czasu:
Cechy zarządzania wg. P.F.Drucker’a:
zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi.
jest głęboko osadzone w kulturze.
wymaga prostych i zrozumiałych wartości, celów działań i zadań.
powinno doprowadzić do tego, aby organizacja była zdolna do uczenia się, czyli adaptacji do zmieniających się warunków.
wymaga komunikowania się. (komunikacja zewnętrzna (ze światem) i wewnętrzna).
wymaga rozbudowania systemu wskaźników. (jakości, rentowności, wydajności, itp.)
musi być jednoznacznie zorientowana na podstawowy i najważniejszy rezultat jakim jest zadowolony klient.
Ducker zwraca uwagę na elementy takie jak:
- kulturę;
- kooperację;
- klienta.
Wymiar czasu wg. Druckera jest elementem procesu zarządzania gdyż:
- zarządzanie to dążenie do wykonania pożądanej przyszłości przy uwzględnieniu teraźniejszości i przeszłości,
- wywołuje skutki i zjawiska w miarę upływu czasu,
- w określonej epoce, której jest odbiciem.
5. Zarządzanie nauka czy sztuka ?
Zarządzanie bardziej przypomina sztukę, ale jednocześnie jest przedmiotem badań i zostało usystematyzowane w postaci wielu teorii.
Pracęmanagera można systematycznie analizować i klasyfikować według cech i aspektów zarządzania.
Przedmiotem działania zarządzania jest działanie praktyczne, a manager’owie przygotowują się zawodowo, czerpiąc swoją wiedze z dorobku różnych nauk i poprzez praktykę.
Wzrost praktycznego znaczenia zarządzania doprowadził do powstania badań naukowych z tego zakresu, a z tym usystematyzowania pojęć, terminów, reguł i zasad, które stanowią zasób wiedzy składający się na zarządzanie.
Wiedza ta ma częściowo charakter:
- wiedzy praktycznej starającej się objaśnić zachowania się organizacji i ludzi w realizacji założonych celów oraz w sytuacji problemowej wymagającej dopasowania się i podejmowania decyzji.
- wiedzy normatywnej stanowiącej zbiór praktycznych zaleceń (zasad, metod) dotyczących zarządzania organizacją i skutecznego komunikowania się z ludźmi.
Zarządzanie jest nauką empiryczną o interdyscyplinarnym charakterze wykorzystującą dorobek innych nauk takich jak: ekonomia, psychologia oraz wielu innch.
SZKOLY I KIERUNKI ZARZADZANIA:
Klasyczna szkoła zarządzania. (datuje się od drugiej połowy XIX wieku)
Człowiek jest traktowany instrumentalnie, na podstawie stereotypu człowieka ekonomicznego, biernego wykonawcy zadań, na którego można oddziałowywać za pomocą bodźców materialnych oraz kształtować (wpływać na) jego umiejętności.
Naukowe zarządzanie (przemysłowe) – zajmuje się poprawą osiąganych wyników i dotyczy głównie zarządzania pracownikami poprzez analizę warunków pracy, szkolenia pracowników i ich dobór, pomiar wyników wydajności pracy, itp.
Frederick Winslow Taylor (1856-1915) – w książce pt. “Zasady naukowego zarządzania” napisał, że sprawne zarządzanie wymaga między innymi:
naukowego opracowania każdego elementu na danym stanowisku
naukowego doboru pracowników (szkolenia) i przygotowania ich do wykonywania pracy
rozdziału planowania od wykonania i daleko idącego podziału pracy
kontroli wykonania przez zarządzającego
zróżnicowania bodźców finansowych odpowiednio do wydajności i pomiarów czasu
funkcjonalnej struktury organizacyjnej.
Inni przedstawiciele:
Henri Le Chateller (1850-1936) – opracował formułę cyklu zorganizowanego, składającego się z pięciu etapów.
wybór celu, który mamy osiągnąć
zbadanie środków i warunków potrzebnych do osiągnięcia tego celu
przygotowanie środków i warunków uznanych za potrzebne
wykonanie stosowne do przyjętego planu
kontrola otrzymanych wyników.
Karol Adamiecki (1866-1936) – opracował między innymi:
prawo harmonii – wiążące się z ograniczeniem strat czasu pracy w toku produkcji poprzez uzgadniania – składającego się z:
harmonii doboru – czyli im dokładniej się dobrane współpracujące ze sobą organy, tym lepszy jest skutek ekonomiczny
harmonii działania – przy współpracy poszczególnych organów otrzymuje się większą sprawność, gdyż czasy działania są ze sobą uzgodnione
harmonii duchowej – łączenie emocjonalne jednostek ludzkich współpracujących w jednym, zdrowym organizmie, jakim jest zakład wytwórczy
prawo przeciwdziałania (reguła przekory) – wprowadzenie zmian powinno odbywać się stopniowo, zgodnie z racjonalnymi procedurami prowadzącymi do zmniejszenia przeciwdziałań i kosztów, pamiętając o tym że: „każda zmiana budzi opór”
Administracyjne zarządzanie – dotyczy zarządzania całą organizacją, poszczególnymi jej działaniami i czynnościami
Henri Fayol (1841-1925) – twórca tego nurtu, który w swojej głównej pracy „Administracja przemysłowa i handlowa” z 1916r.
zarządzanie określił jako administrację, rozumianą jako uniwersalny zbiór funkcji (planowania, organizowania, rozkazywana, koordynowania i kontrolowania)
dowiódł, że zarządzanie jest wspólne dla różnych rodzajów działalności w biznesie, administracji państwowej, w instytucjach i w gospodarstwie domowym
działania składające się na zakres zarządzania, podzielił na sześć czynności:
techniczne, handlowe, finansowe, ochronne, rachunkowe i administracyjne (kierownicze)
oraz umiejętność - zarządzenie z ich wykonaniem
wyróżnił 14 zasad zarządzania, między innymi takie jak:
hierarchia uwzględniającą drogę służbową i komunikację
jednolitość kierownictwa – każdą grupą czynności w organizacji powinien nadzorować jeden kierownik
jedność rozkazodawstwa – pracownik powinien otrzymywać polecenia tylko od jednego kierownika
stabilizacja personelu – sprzyjająca planowaniu
Biurokratyczne zarządzanie – dotyczyło sposobu działania w ramach organizacji i wykonywania władzy organizacyjnej oraz zasad kierowania.
Max Weber (1862-1920) - w swojej pracy „Teoria organizacji społecznej i ekonomicznej”
wyróżnił idealne typy władzy organizacyjnej: charyzmatyczną, tradycjonalną, racjonalną
stworzył idealny typ biurokracji, który jest modelem sposobu wykonywania władzy charakteryzujący się:
formalny system zasad postępowania i procedur
bezosobowość stosunków organizacji
podział pracy
hierarchiczną strukturą organizacyjną
sformalizowanym systemem przyjmowania i awansowania pracowników
legalnym charakterem władzy kierowników
biurokracja zapewnia korzyści z racjonalizacji, a ułatwia to władza racjonalna, która jako jedyna może być stosowana efektywnie w organizacji, gdyż można ją zwiększać, wyszczuplać przekazywać, odbierać itp.
Szkoła behawioralna (powstała około lat 60) – bierze pod uwagę ludzi, ich zachowania i postawy oraz relacji między nimi i współdziałanie grupy (człowiek społeczny)
H Majo (1880-1949) – prowadzi tzw. Eksperyment w Hawtherne, który dotyczył warunków pracy, wydajności i wynagrodzenia grupy osób.
Wyniki wskazywały, że zachowanie pracowników kształtuje grupa, pracują dobrze, jeśli są zadowoleni z pracy i mają przeświadczenie, że kierownictwo dba o warunki pracy i poświęca im uwagę (emocjonalna reakcja łańcuchowa)
Nurt stosunków międzyludzkich
jednostka i grupa w organizacji oraz ich zachowania
przełożony w organizacji i jego zachowanie
integracja potrzeb pracownikowi z celami organizacji
Człowiek jest motywowany przez potrzeby, układające się w hierarchię i obejmujące bodźce finansowe i społeczną akceptację.
Przedstawiciele: E. Mayo, A. Maslow, D. McGregor.
Nurt potencjału ludzkiego (podejście organizacyjne) – rozpatruje zachowania organizacyjne, tj. zadowolenie z pracy, stres, motywację, przywództwo, dynamikę grupową, politykę organizacyjną, konflikty między ludzkie itp. W kontekście dostosowania struktur organizacyjnych do potrzeb ludzkich w celu samorealizacji w pracy.
Przedstawiciele: D. McGregor, R. Likert, C. Argyris
Szkoła ilościowa (matematyczna) – koncentruje się na opracowaniu modeli matematycznych, będących uproszczeniem organizacji i zachodzących tam procesów (modele, symulacja, scenariusze) służących do podejmowania decyzji.
Współczesne kierunki zarządzające
Podejście systemowe – traktuje organizację jako wyodrębnioną z otoczenia całość
składającą się z powiązanych (bezpośrednio lub pośrednio) ze sobą części (podsystemów)
będącą systemem otwartym, na którą wpływ ma otoczenie i zachodzące w nim zmiany
czerpiącą i wykorzystującą informację na podstawie współdziałania z otoczeniem, innymi systemami i podsystemami (sprzężenia i informacje zwrotne)
pozwalającą uzyskać efekty synergii – gdyż wynik współpracy działów organizacji jest wyższy niż suma ich działań cząstkowych (2+2>4)
zagrożoną wystąpieniem entropii – tj. chaotyczności i rozpadu systemy, gdy nie dostrzega się zagrożeń i otoczenia.
Podejście sytuacyjne – uwzględniające między innymi:
kierownicy znają organizację i otoczenie, dlatego też najlepiej potrafią określić jej dostosowanie do sytuacji i jej złożoność w zmieniającym się otoczeniu
zadaniem kierowników jest ustalenie najlepszej metody w danych warunkach z punktu widzenia zrealizowania celów organizacji.
dla określenia zmian wykorzystuje się różne zmienne sytuacyjne, przy czym najczęściej wielkość organizacji i stopień rutyny w technologii, niepewność środowiska i różnice indywidualne pracowników.
Najczęściej stosuje się podejście systemowe i sytuacyjne.
ORGANIZACJA I UWARUNKOWANIA JEJ DZIAŁANIA
Organizacja i system:
System – wyodrębniona część otaczające nas rzeczywistości, która mam wewnętrzną strukturę i relacje między poszczególnymi jej częściami (wyodrębnionymi wg określonego klucza).
Organizacja – jest systemem, w którym występuje kategoria celu, odznaczającym się przyczynianiem się części do powodzenia całości, a więc współdziałania do osiągnięcia globalnego celu
gr. organize – tworzenie harmonijnych i porządkowanych całości
Główne cechy systemu organizacji:
funkcja (cel)
zasoby wytwórcze (poziom, struktura, jakość)
otoczenie
kolejność postępowania
wejścia (ludzie, maszyny, zasoby wytwórcze)
wyjścia (produkty, informacje)
Wejście à transformacja à wyjście
Rodzaje organizacji
Ogólny podział organizacji:
organizacje gospodarcze (nazywane są przedsiębiorstwami)
organizacje niekomercyjne
organizacje administracyjne
organizacje społeczne
Zasoby organizacji i ich wpływ na jej funkcjonowanie:
Model działania organizacji:
W organizacji ważne są wszystkie zasoby czynników wytwórczych, ale szczególne znacznie mają zasoby ludzkie, ich jakość oraz zdolność do zmiany.
Racjonalizując wykorzystanie zasobów wytwórczych, trzeba stworzyć warunki do efektywnego i sprawnego ich działania.
Rola managera w zarządzaniu organizacją
Podstawą działalności organizacji jest manager (kierownik), który animuje jej działalność oraz podejmuje decyzje dot. zakresu działalności i jej intensywności.
Bycie managerem wymaga:
pracy z ludźmi i poprzez ludzi dla zrealizowania celów organizacji oraz wpływania na pracowników poprzez ich motywowanie, pobudzanie, inicjatywę, odpowiedzialność
ponoszenia ryzyka i niepewności dla osiągnięcia złożonego celu (celów) w oparciu o wizję, przedsięwzięcia i podporządkowania je sposobów i środków działania
śledzenia zmian i dostosowania się do sytuacji na rynku
wprowadzenia innowacji w metodach wytwarzania, organizacji pracy i zarządzania organizacją, a w następstwie tego w wielkości i strukturze produkcji (lub usługach)
tworzenia nowych wartości (produktów i usług) akceptowalnych przez rynek
Otoczenie organizacji
Otoczeniem nazywamy wszystko co jest poza organizacją i może na nią oddziaływać.
Osoby fizyczne i prawne, grupy społeczne i instytucje, które mają wpływ na działanie organizacji określone są mianem grupy interesów (strategicznych kibiców).
Rodzaje otoczenia
a) z punktu widzenia grup interesu zewnętrznego:
makrootoczenie (otoczenie ogólne) – tworzące warunku działania i funkcjonowania organizacji, głównie polityczne, ekonomiczne, społeczne, techniczne itp.
mikrootoczenie (otoczenie konkurencyjne, operacyjne), które tworzą konkretne organizacje lub grupy, które mogą wpływać na organizacje (dostawcy, odbiorcy, konkurenci itp.)
b) z punktu widzenia oddziaływania:
Otoczenie sterowalne na, które organizacja może wpływać (np. na popyt, konkurencję itp.)
Otoczenie niesterowalne na, które nie ma ona wpływu (np. na prawo, idealizowaną politykę gospodarczą)
c) z punktu widzenia jej charakteru:
stałe
zmienne
burzliwe
Podstawowe metody analizy:
makrootoczenie; analiza PEST, obejmuje czynniki
polityczne
ekonomiczne
społeczne
technologiczne
mikrootoczenie – model pięciu sił Portera uwzględnia:
rywalizację między istniejącymi organizacjami w branży
pozycję i siłę przetargową dostawców
pozycję i siłę przetargową odbiorców
zagrożenie ze strony nowych konkurentów
zagrożenia ze strony substytutów
ZARZĄDZANIE CELAMI I PLANOWANIE W ORGANIZACJI
Cele organizacji i zarządzanie przez cele
Cel – to, do czego się dąży i chce się osiągnąć. Cele charakteryzują się dwoma aspektami:
treściowy – to, co zostało wybrane lub zamierzone
ilościowy – poziom trudności, poziom aspiracji
...
Inusia88