Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (najważniejsze)
ZWAśYWSZY, Ŝe uznanie przyrodzonej godności oraz rownych i niezbywalnych praw wszystkich
członkow wspolnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju świata,
ZWAśYWSZY, Ŝe nieposzanowanie i nieprzestrzeganie praw człowieka doprowadziło do aktow
barbarzyństwa, ktore wstrząsnęły sumieniem ludzkości, i Ŝe ogłoszono uroczyście jako
najwznioślejszy cel ludzkości dąŜenie do zbudowania takiego świata, w ktorym ludzie korzystać
będą z wolności słowa i przekonań oraz z wolności od strachu i nędzy,
ZWAśYWSZY, Ŝe konieczne jest popieranie rozwoju przyjaznych stosunkow między narodami,
ZWAśYWSZY, Ŝe Narody Zjednoczone przywrociły swą wiarę w podstawowe prawa człowieka,
godność i wartość jednostki oraz w rownouprawnienie męŜczyzn i kobiet, oraz wyraziły swe
zdecydowanie popierania postępu społecznego i poprawy warunkow Ŝycia w większej wolności,
ZWAśYWSZY, Ŝe Państwa Członkowskie podjęły się we wspołpracy z Organizacją Narodow
Zjednoczonych zapewnić powszechne poszanowanie i przestrzeganie praw człowieka
i podstawowych wolności,
ZWAśYWSZY, Ŝe jednakowe rozumienie tych praw i wolności ma olbrzymie znaczenie dla ich
pełnej realizacji,
PRZETO ZGROMADZENIE OGÓLNE ogłasza uroczyście niniejszą
Powszechną Deklarację Praw Człowieka
jako wspolny najwyŜszy cel wszystkich ludow i wszystkich narodow, aby wszyscy ludzie
i wszystkie organy społeczeństwa mając stale w pamięci niniejszą Deklarację - dąŜyły w drodze
nauczania i wychowywania do rozwijania poszanowania tych praw i wolności i aby zapewniły za
pomocą postępowych środkow o zasięgu krajowym i międzynarodowym powszechne i skuteczne
uznanie i stosowanie tej Deklaracji zarowno wśrod Państw Członkowskich, jak i wśrod narodow
zamieszkujących obszary podległe ich władzy.
Artykuł 1
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i rowni pod względem swej godności i swych praw. Są oni
obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.
Artykuł 2
KaŜdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności zawarte w niniejszej Deklaracji bez względu
na jakiekolwiek roŜnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądow politycznych i innych,
narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiegokolwiek innego stanu.
Nie wolno ponadto czynić Ŝadnej roŜnicy w zaleŜności od sytuacji politycznej, prawnej lub
międzynarodowej kraju lub obszaru, do ktorego dana osoba przynaleŜy, bez względu na to, czy
dany kraj lub obszar jest niepodległy, czy teŜ podlega systemowi powiernictwa, nie rządzi się
samodzielnie lub jest w jakikolwiek sposob ograniczony w swej niepodległości.
Artykuł 3
KaŜdy człowiek ma prawo do Ŝycia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby.
Artykuł 4
Nie wolno nikogo czynić niewolnikiem ani nakładać na nikogo słuŜebności; niewolnictwo i handel
niewolnikami są zakazane we wszystkich swych postaciach.
Artykuł 5
Nie wolno nikogo torturować ani karać lub traktować w sposob okrutny, nieludzki lub poniŜający.
Artykuł 6
KaŜdy człowiek ma prawo do uznawania wszędzie jego osobowości prawnej.
Artykuł 7
Wszyscy są rowni wobec prawa i mają prawo, bez jakiejkolwiek roŜnicy, do jednakowej ochrony
prawnej. Wszyscy mają prawo do jednakowej ochrony przed jakąkolwiek dyskryminacją, będącą
pogwałceniem niniejszej Deklaracji, i przed jakimkolwiek naraŜeniem na taką dyskryminację.
Artykuł 8
KaŜdy człowiek ma prawo do skutecznego odwoływania się do kompetentnych sądow krajowych
przeciw czynom stanowiącym pogwałcenie podstawowych praw przyznanych mu przez konstytucję
lub przez prawo.
Artykuł 9
Nikogo nie wolno samowolnie aresztować, zatrzymać lub wygnać z kraju.
Artykuł 10
KaŜdy człowiek ma na warunkach całkowitej rowności prawo, aby przy rozstrzyganiu o jego
prawach i zobowiązaniach lub o zasadności wysuwanego przeciw niemu oskarŜenia o popełnienie
przestępstwa być słuchanym sprawiedliwie i publicznie przez niezaleŜny i bezstronny sąd.
Artykuł 11
1. KaŜdy człowiek oskarŜony o popełnienie przestępstwa ma prawo, aby uznawano go za
niewinnego dopoty, dopoki nie udowodni mu się winy zgodnie z prawem podczas
publicznego procesu, w ktorym zapewniono mu wszystkie konieczne środki obrony.
2. Nikt nie moŜe być skazany za przestępstwo z powodu działania lub zaniechania nie
stanowiącego w chwili jego dokonania przestępstwa według prawa krajowego lub
międzynarodowego. Nie wolno takŜe wymierzać kary wyŜszej niŜ ta, ktora była
przewidziana w chwili popełnienia przestępstwa.
Artykuł 12
Nie wolno ingerować samowolnie w czyjekolwiek Ŝycie prywatne, rodzinne, domowe, ani w jego
korespondencję, ani teŜ uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu. KaŜdy człowiek ma prawo do ochrony prawnej przeciwko takiej ingerencji lub uwłaczaniu.
Artykuł 13
1. KaŜdy człowiek ma prawo swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania
w granicach kaŜdego Państwa.
2. KaŜdy człowiek ma prawo opuścić jakikolwiek kraj, włączając w to swoj własny, i powrocić
do swego kraju.
Artykuł 14
1. KaŜdy człowiek ma prawo ubiegać się o azyl i korzystać z niego w innym kraju w razie
prześladowania.
2. Nie moŜna powoływać się na to prawo w przypadku ścigania wszczętego rzeczywiście
z powodu popełnienia przestępstwa pospolitego lub czynu sprzecznego z celami i zasadami
Organizacji Narodow Zjednoczonych.
Artykuł 15
1. KaŜdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa.
2. Nie wolno nikogo pozbawiać samowolnie obywatelstwa ani nikomu odmawiać prawa do
zmiany obywatelstwa.
Artykuł 16
1. MęŜczyźni i kobiety bez względu na jakiekolwiek roŜnice rasy, narodowości lub wyznania
mają prawo po osiągnięciu pełnoletności do zawarcia małŜeństwa i załoŜenia rodziny. Mają
oni rowne prawa w odniesieniu do zawierania małŜeństwa, podczas jego trwania i po jego
ustaniu.
2. MałŜeństwo moŜe być zawarte jedynie za swobodnie wyraŜoną pełną zgodą przyszłych
małŜonkow.
3. Rodzina jest naturalną i podstawową komorką społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze
strony społeczeństwa i Państwa.
Artykuł 17
1. KaŜdy człowiek, zarowno sam jak i wespoł z innymi, ma prawo do posiadania własności.
2. Nie wolno nikogo samowolnie pozbawiać jego własności.
Artykuł 18
KaŜdy człowiek ma prawo wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje swobodę
zmiany wyznania lub wiary oraz swobodę głoszenia swego wyznania lub wiary bądź indywidualnie,
bądź wespoł z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie
kultu i przestrzeganie obyczajow.
Artykuł 19
KaŜdy człowiek ma prawo wolności opinii i wyraŜania jej; prawo to obejmuje swobodę posiadania
niezaleŜnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądow
wszelkimi środkami, bez względu na granice.
Artykuł 20
1. KaŜdy człowiek ma prawo spokojnego zgromadzania i stowarzyszania się.
2. Nikogo nie moŜna zmuszać do naleŜenia do jakiegoś stowarzyszenia.
Artykuł 21
1. KaŜdy człowiek ma prawo do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem bezpośrednio lub
poprzez swobodnie wybranych przedstawicieli.
2. KaŜdy człowiek ma prawo rownego dostępu do słuŜby publicznej w swym kraju.
3. Wola ludu jest podstawą władzy rządu; wola ta wyraŜa się w przeprowadzanych okresowo
rzetelnych wyborach, opartych na zasadzie powszechności, rowności i tajności, lub na innej
rownorzędnej procedurze, zapewniającej wolność wyborow.
Artykuł 22
KaŜdy człowiek ma jako członek społeczeństwa prawo do ubezpieczeń społecznych; ma rownieŜ
prawo do urzeczywistniania - poprzez wysiłek narodowy i wspołpracę międzynarodową oraz
zgodnie z organizacją i zasobami kaŜdego Państwa - swych praw gospodarczych, społecznych
i kulturalnych, niezbędnych dla jego godności i swobodnego rozwoju jego osobowości.
Artykuł 23
1. KaŜdy człowiek ma prawo do pracy, do swobodnego wyboru pracy, do odpowiednich
i zadowalających warunkow pracy oraz do ochrony przed bezrobociem.
2. KaŜdy człowiek, bez względu na jakiekolwiek roŜnice, ma prawo do rownej płacy za rowną
pracę.
3. KaŜdy pracujący ma prawo do odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia,
zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej
i uzupełnianego w razie potrzeby innymi środkami pomocy społecznej.
4. KaŜdy czlowiek ma prawo do tworzenia związkow zawodowych i do przystępowania do
związkow zawodowych dla ochrony swych interesow.
Artykuł 24
KaŜdy człowiek ma prawo do urlopu i wypoczynku, włączając w to rozsądne ograniczenie godzin
pracy i okresowe płatne urlopy.
Artykuł 25
1. KaŜdy człowiek ma prawo do stopy Ŝyciowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt jego i jego
rodziny, włączając w to wyŜywienie, odzieŜ, mieszkanie, opiekę lekarską i konieczne
świadczenia socjalne, oraz prawo do ubezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby,
niezdolności do pracy, wdowieństwa, starości lub utraty środkow do Ŝycia w inny sposob od
niego niezaleŜny.
2. Matka i dziecko mają prawo do specjalnej opieki i pomocy. Wszystkie dzieci, zarowno
małŜeńskie jak i pozamałŜeńskie, korzystają z jednakowej ochrony społecznej.
Artykuł 26
1. KaŜdy człowiek ma prawo do nauki. Nauka jest bezpłatna, przynajmniej na stopniu
podstawowym. Nauka podstawowa jest obowiązkowa. Oświata techniczna i zawodowa jest
powszechnie dostępna, a studia wyŜsze są dostępne dla wszystkich na zasadzie rowności
w zaleŜności od zalet osobistych.
2. Celem nauczania jest pełny rozwoj osobowości ludzkiej i ugruntowanie poszanowania praw
człowieka i podstawowych wolności. Krzewi ono zrozumienie, tolerancję i przyjaźń między
wszystkimi narodami, grupami rasowymi lub religijnymi; popiera działalność Organizacji
Narodow Zjednoczonych zmierzającą do utrzymania pokoju.
3. Rodzice mają prawo pierwszeństwa w wvborze nauczania, ktore ma być dane ich dzieciom.
Artykuł 27
1. KaŜdy człowiek ma prawo do swobodnego uczestniczenia w Ŝyciu kulturalnym
społeczeństwa, do korzystania ze sztuki, do uczestniczenia w postępie nauki i korzystania
z jego dobrodziejstw.
2. KaŜdy człowiek ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyści wynikających
z jakiejkolwiek jego działalności naukowej, literackiej lub artystycznej.
Artykuł 28
KaŜdy człowiek ma prawo do takiego porządku społecznego i międzynarodowego, w ktorym
prawa i wolności zawarte w niniejszej Deklaracji byłyby w pełni realizowane.
Artykuł 29
1. KaŜdy człowiek ma obowiązki wobec społeczeństwa, bez ktorego niemoŜliwy jest swobodny
i pełny rozwoj jego osobowości.
2. W korzystaniu ze swych praw i wolności kaŜdy człowiek podlega jedynie takim
ograniczeniom, ktore są ustalone przez prawo wyłącznie w celu zapewnienia odpowiedniego
uznania i poszanowania praw i wolności innych i w celu uczynienia zadość słusznym
wymogom moralności, porządku publicznego i powszechnego dobrobytu demokratycznego
...
ancian