Agatha Christie
Wielka Czwórka
przełożyła Jolanta Bartosik
Tytuł oryginału angielskiego: .The Big Four”
Znam ludzi, którzy lubią przeprawę przez kanał La Manche: siedzą rozparci w fotelach na pokładzie, czekają aż statek przybije do brzegu i dopiero wówczas pakują się bez pośpiechu, by w końcu zejść na ląd. Mnie się to nigdy nie udaje. Ledwie wejdę na pokład, już mam wrażenie, że na ten krótki czas nie warto się tu rozgaszczać. Bez końca przekładam walizki z miejsca na miejsce; jeśli nawet zejdę na dół, do baru, zjadani coś na chybcika w obawie, że statek niepostrzeżenie przybije do brzegu. Możliwe, że zwyczaju tego nabrałem w czasie wojny: kiedy wracałem do kraju na krótki urlop, za wszelką cenę chciałem mieć miejsce przy samym wyjściu, żeby jak najszybciej zejść na ląd i nie stracić ani chwili z krótkich kilku dni przepustki.
Było czerwcowe przedpołudnie. Stałem przy balustradzie, przyglądając się białym skałom Dover i pasażerom, którzy spokojnie siedzieli na krzesłach, nie okazując zainteresowania coraz bliższym ojczystym brzegiem. Oni byli w innej sytuacji niż ja. Większość z nich prawdopodobnie spędziła w Paryżu dwa dni wolne od pracy, podczas gdy ja przez półtora roku nie ruszałem się z rancza w Argentynie. Powodziło mi się dość dobrze. Oboje z żoną polubiliśmy nieskrępowane, leniwe życie w Ameryce Południowej, a jednak patrząc na zbliżający się brzeg rodzinnej wyspy czułem ściskanie w gardle.
Przed dwoma dniami wylądowałem we Francji, załatwiłem swoje sprawy i wreszcie mogłem wyruszyć do Londynu, by spędzić tam kilka najbliższych miesięcy. Miałem zamiar odwiedzić wszystkich przyjaciół. Najbardziej cieszyłem się na spotkanie z tym najbliższym — niewysokim mężczyzną o jajowatej głowie i zielonych oczach: Herkulesem Poirot! Mój przyjazd będzie dla niego wielką niespodzianką. W ostatnim liście, wysłanym jeszcze z Argentyny, nie wspominałem o planowanej podróży. Zresztą na wyjazd zdecydowałem się nagle, z powodu pewnych trudności w interesach. Z rozbawieniem wyobrażałem sobie, jak mój przyjaciel ucieszy się i zdziwi na mój widok.
Wiedziałem, że powinienem zastać go w domu. Minęły już czasy, kiedy — prowadząc różne sprawy — jeździł po całej Anglii. Teraz jest sławny i pracuje nad wyjaśnieniem kilku tajemnic jednocześnie. Coraz bardziej przypomina „detektywa–konsultanta”, na wzór lekarzy z Harley Street. Poirot zresztą zawsze szydził z popularnych wyobrażeń o śledczym, często zmieniającym przebrania i skrupulatnie mierzącym każdy odcisk buta.
— Nie, mój przyjacielu — mawiał. — Zostawimy to Diraudowi i jego kolegom. Herkules Poirot ma swoje metody: porządek, metoda i małe szare komórki. Nie ruszając się z wygodnego fotela widzimy rzeczy, które umknęły uwagi innych. Nie wyciągamy pochopnych wniosków jak Japp.
Nie; nie muszę się obawiać, że nie zastanę Herkulesa Poirot w domu.
Zaraz po przyjeździe do Londynu zostawiłem bagaż w hotelu ł szybko udałem się pod dobrze mi znany adres. Odżyły we mnie radosne wspomnienia. Przywitałem się z właścicielką mieszkania, które kiedyś wynajmowałem, i — przeskakując po dwa schodki — pobiegłem pod drzwi Poi— rota. Zapukałem.
— Proszę! — zawołał znajomy głos.
Wszedłem. Poirot trzymał w ręce małą walizkę. Na mój widok upuścił ją z łoskotem.
— Mon ami Hastings! — zawołał. — Mon ami Hastings!
Podbiegł z wyciągniętymi rękami i zamknął mnie w mocnym uścisku. Nasza rozmowa była chaotyczna i pozbawiona logiki: wykrzykniki, niecierpliwe pytania, nie dokończone odpowiedzi, pozdrowienia od mojej żony, wyjaśnienia dotyczące mojej podróży — wszystko naraz.
— Zdaje się, że ktoś już zajął pokoje, które kiedyś wynajmowałem — powiedziałem, gdy trochę się uspokoiliśmy. — Chętnie zamieszkałbym z tobą.
Wyraz twarzy Poirota uległ nagłej zmianie.
— Mon Dieu!, toż to chance èpouvantable*[1]. Rozejrzyj się po pokoju, przyjacielu.
Dopiero teraz spojrzałem wokół siebie. Przy ścianie stał olbrzymi staroświecki kufer. Obok niego ustawiono według wielkości kilka walizek. Bez trudu domyśliłem się, co to znaczy.
— Wyjeżdżasz?
— Tak.
— Dokąd?
— Do Ameryki Południowej.
— Co?
— Właśnie tak! Niewiarygodny zbieg okoliczności. Jadę do Rio. Codziennie sobie powtarzam: Nie, nie napiszę o tym w liście… Ach, drogi Hastings zrobi na mój widok wielkie oczy.
— Kiedy wyjeżdżasz? Poirot spojrzał na zegarek.
— Za godzinę.
— Zawsze mówiłeś, że nic nie jest w stanie zmusić cię do długiej podróży morskiej.
Poirot zamknął oczy i zadrżał.
— Nawet mi o tym nie wspominaj, przyjacielu. Mój lekarz zapewnia, że od tego się nie umiera… Tylko jeden raz. Rozumiesz? Ja przenigdy nie wrócę.
Popchnął mnie w kierunku krzesła.
— Usiądź! Opowiem ci, jak do tego doszło. Czy wiesz, kto jest najbogatszym człowiekiem na świecie? Kto jest bogatszy od Rockefellera? Abe Ryland.
— Amerykański król mydła?
— Tak. Skontaktował się ze mną jego sekretarz. W jednej z wielkich firm w Rio przeprowadzono podejrzane machinacje na wielką skalę. Poproszono mnie o zbadanie tej afery na miejscu. Odmówiłem. Powiedziałem, że jeśli poznam wszystkie fakty, nie ruszając się z miejsca przedstawię swoją opinię w tej sprawie. Sekretarz wyznał, że nie jest w stanie zaspokoić mojej ciekawości. Wszystkie fakty zostaną mi przedstawione dopiero w Rio. Sprawa powinna była się na tym zakończyć. Stawianie warunków Herkulesowi Poirot uważam za impertynencję. Jednakże zaoferowana mi zaplata była tak niewiarygodnie wysoka, że pierwszy raz w życiu skusiły mnie pieniądze. Obiecano mi prawdziwą fortunę! Poza tym, spodziewałem się spotkać w Ameryce Południowej ciebie, mój przyjacielu! Przez ostatnie półtora roku czułem się bardzo samotny. Pomyślałem sobie: czemu nie? Nieustanne rozwiązywanie problemów zaczęło mnie już męczyć. Zdobyłem wielką sławę. Dzięki zarobionym pieniądzom będę mógł osiąść gdzieś w pobliżu najlepszego przyjaciela.
Wzruszyły mnie te słowa, świadczące o oddaniu Poirota.
— Zgodziłem się więc przyjąć postawione warunki — mówił dalej Poirot. — Za godzinę muszę wyjść z domu, żeby zdążyć na pociąg, który zawiezie mnie do portu. Drobna złośliwość losu, prawda? Muszę się jednak przyznać, Hastings, że gdyby nie pieniądze, pewnie nie zdecydowałbym się na tę podróż, gdyż ostatnio zacząłem śledztwo w pewnej sprawie. Powiedz mi, o czym myśli przeciętny człowiek, kiedy słyszy określenie „Wielka Czwórka”?
— Zdaje mi się, że Wielka Czwórka wzięła początek na konferencji wersalskiej; jest też słynna wielka czwórka świata filmowego. Jest jeszcze kilka mniej znanych organizacji, noszących tę nazwę.
— Rozumiem — powiedział Poirot, zamyślony. — Ja jednak spotkałem się z tym terminem w okolicznościach nie pasujących do tego, o czym mówiłeś. Zdaje się, że Wielką Czwórką nazwano międzynarodowy gang przestępczy czy coś w tym rodzaju. Ale…
— Co? — spytałem, ponieważ Poirot zawahał się.
— Moim zdaniem, to jest coś bardzo poważnego. No, my tu gadu, gadu, a ja muszę dokończyć pakowania. Czas ucieka.
— Nie jedź — poprosiłem. — Przełóż rezerwację i popłyniemy jednym statkiem.
Poirot wstał i spojrzał na mnie z wyrzutem.
— Ach, ty nic nie rozumiesz! Dałem słowo, pojmujesz? Słowo Herkulesa Poirot! Teraz nic nie jest w stanie mnie powstrzymać; chyba, że w grę wchodziłoby czyjeś życie lub śmierć.
— Nie sądzę, by coś takiego miało się zdarzyć. Chyba że pięć przed dwunastą otworzą się drzwi i wejdzie tu nieoczekiwany gość.
Powiedziałem to ze śmiechem, ale chwilę później obaj z Poirotem zamarliśmy bez ruchu. Z pokoju położonego w głębi mieszkania dobiegł nas dziwny hałas.
— Co to? — spytałem przestraszony.
— Ma foi? — zawołał Poirot. — Zdaje się, że mamy w sypialni niespodziewanego gościa.
— Jak to możliwe? Jedyne drzwi wejściowe do twojego mieszkania znajdują się w rym pokoju!
— Masz doskonałą pamięć, Hastings. Teraz wyciągnij z tego faktu wnioski.
— Okno! Czyżby włamywacz? Niełatwo się tu wspiąć; to raczej niemożliwe.
Wstałem i ruszyłem w stronę drzwi sypialni, ale stanąłem słysząc, że z drugiej strony ktoś naciska klamkę.
Drzwi otworzyły się powoli. Stał w nich mężczyzna od stóp do głów pokryty kurzem i błotem. Twarz miał wymizerowaną. Przez chwilę patrzył na nas bez słowa, potem zachwiał się i upadł na podłogę. Połrot podbiegł do niego, ukląkł i powiedział do mnie:
— Brandy… Szybko!
Nalałem brandy i podałem przyjacielowi. Udało mu się wlać trochę alkoholu do ust nieznajomego. Przenieśliśmy go na kanapę. Po kilku minutach otworzył oczy i potoczył wokół nieprzytomnym spojrzeniem.
— Czego pan chce? — spytał Poirot.
Mężczyzna rozchylił wargi i dziwnym, bezbarwnym głosem powiedział:
— Pan Herkules Poirot, Farraway Street czternaście.
— Tak, tak, to ja.
Obcy chyba nie zrozumiał. Powtórzył tym samym tonem:
Poirot zadał mu jeszcze kilka pytań. Mężczyzna nie odpowiadał, tylko co jakiś czas powtarzał to samo zdanie. Poirot dał mi znak, żebym zadzwonił po lekarza.
— Wezwij doktora Ridgewaya.
Na szczęście doktor był w domu. Jako że mieszkał na sąsiedniej ulicy, kilka minut później był już u nas.
— Co się stało?
Poirot powiedział o tajemniczej wizycie. Lekarz zbadał nieznajomego, nieświadomego, co się z nim dzieje.
— Hm! — chrząknął wreszcie. — Dziwny przypadek.
— Zapalenie mózgu? — spytałem. Doktor parsknął ze złością.
— Zapalenie mózgu! Zapalenie mózgu! Coś takiego w ogóle nie istnieje. Nowomodny wymysł! Nie. Ten człowiek przeżył jakiś wstrząs. Jest całkowicie pochłonięty jedną myślą: musi znaleźć pana Herkulesa Poirot z Farraway Street 14. Powtarza te słowa mechanicznie.
— Afazja? — spytałem z nadzieją.
Tym razem doktor okazał nieco mniejsze niezadowolenie. Nic nie powiedział, tylko dał nieznajomemu mężczyźnie kartkę i ołówek.
— Zobaczymy, co z tym zrobi — wyjaśnił.
Nieznajomy przez chwilę nic nie robił. Potem zaczął gorączkowo pisać, ale nagle przestał. Kartka i ołówek upadły na podłogę. Lekarz podniósł je, spojrzał na kartkę i pokręcił głową.
— Nic tu nie ma. Tylko cyfra 4 powtórzona kilkanaście razy, za każdym razem większa. Pewnie chciał zapisać numer domu: czternaście. Ciekawy przypadek. Bardzo ciekawy. Czy może go pan zatrzymać do wieczora? Teraz muszę iść do szpitala, ale wieczorem przyjdę i zajmę się nim.
Wyjaśniłem, że Poirot wyjeżdża, a ja obiecałem towarzyszyć mu do Southampton.
— Nie szkodzi. Możecie zostawić go samego. Nic mu się nie stanie. Jest skrajnie wyczerpany. Prawdopodobnie przez kilka godzin będzie spał. Proszę porozmawiać z gospodynią i poprosić, żeby zaglądała do niego co jakiś czas.
Po tych słowach doktor Ridgeway wyszedł. Poirot dokończył pakowania, co chwila spoglądając na zegarek.
— Czas nieubłaganie pędzi naprzód. Chodźmy, Hastings. Nie będziesz się tu nudził. To niezwykła tajemnica. Nieznajomy mężczyzna. Kim jest? Ach, sopristi! Oddałbym dwa lata życia, żeby tylko odpłynąć jutro, a nie dzisiaj. Jest w tym coś ciekawego… niezwykle interesującego. Jednak wszystko wymaga czasu. Minie wiele dni, a może nawet miesięcy, zanim ten mężczyzna będzie w stanie powiedzieć, po co do nas przyszedł.
— Zrobię, co będę mógł — zapewniłem przyjaciela. — Spróbuję cię zastąpić.
— Oczywiście.
W głosie Poirota słychać było niepewność. Wziąłem do ręki kartkę, zapisaną przez nieznajomego.
— Gdybym chciał napisać książkę — powiedziałem — uwzględniłbym twoje najnowsze zainteresowania i dał jej tytuł „Tajemnica Wielkiej Czwórki”.
Mówiąc to, pokazałem palcem powtarzającą się na kartce cyfrę 4.
Nagle podskoczyłem ze strachu. Nasz chory gość doszedł do siebie, usiadł i powiedział całkiem wyraźnie:
— Li Chang Yen.
Wyglądał jak człowiek wybity ze snu. Poirot gestem nakazał mi milczenie. Nieznajomy mówił głosem czystym, wysokim; miałem wrażenie, że cytuje słowa jakiegoś wykładu bądź raportu.
— Li Chang Yen jest mózgiem Wielkiej Czwórki. Wszystko kontroluje i wprawia w ruch. Z tego powodu nazwałem go Numerem Pierwszym. Numer Drugi rzadko wymieniany jest z nazwiska. Podpisuje się literą S przeciętą dwoma liniami, czyli znakiem dolara. Czasem używa też dwóch kresek i gwiazdy. Można się domyślać, że jest obywatelem Stanów Zjednoczonych i wywodzi się z zamożnych, wpływowych kręgów. Nie ma żadnych wątpliwości co do tego, iż Numer Trzeci jest kobietą narodowości francuskiej. Możliwe, że jest jedną z kusicielek półświatka, ale nie wiemy o niej nic pewnego. Numer Czwarty…
Głos mu zadrżał i nieznajomy umilkł. Poirot pochylił się nad nim.
— Tak? — spytał niecierpliwie. — Co z Numerem Czwartym?
Na twarzy nieznajomego widać było coraz większe przerażenie.
— Niszczyciel — szepnął i głośno wciągnął powietrze. Próbował się zerwać, ale stracił przytomność.
— Mon Dieu! — szepnął Poirot. — Jednak miałem rację.
— Sądzisz…
— Zanieś go do mojego pokoju — przerwał mi. — Nie mam ani minuty do stracenia. Muszę zdążyć na pociąg, chociaż ucieszyłbym się, gdybym się spóźnił. Och, gdybym miał powód, żeby się spóźnić! Ale dałem słowo. Chodźmy, Hastings!
Zostawiliśmy tajemniczego gościa pod opieką pani Pearson, a sami pojechaliśmy na stację. Do pociągu wsiedliśmy w ostatniej chwili. Poirot na zmianę to milczał, to znów szybko mówił. Wyglądał przez okno i sprawiał wrażenie sennego. Nie słyszał, co do niego mówię. Potem nagle ożywiał się, wydawał mi rozmaite polecenia i wymuszał obietnicę, że codziennie będę wysyłał depesze.
Kiedy minęliśmy Woking, na dłuższą chwilę zapadła cisza. Pociąg nie zatrzymywał się nigdzie aż do Southampton. Teraz jednak nieoczekiwanie stanął na sygnale.
— Ach! Sacré mille tonnerres!*[2] — zawołał nagle Poirot. — Byłem imbecylem! Widzę to wyraźnie! Wszyscy święci zatrzymali ten pociąg! Wyskakuj, Hastings! No, wyskakuj, mówię!
W jednej chwili otworzył drzwi i zeskoczył na ziemię.
— Rzuć walizki i skacz!
Zrobiłem, co mi kazał. Zdążyłem w ostatniej chwili. Ledwie dotknąłem stopami ziemi, pociąg ruszył.
— A teraz — powiedziałem zdenerwowany — może zechcesz mi wyjaśnić, co to ma znaczyć!
— To znaczy, przyjacielu, że dostrzegłem światło.
— To wielce pouczające — stwierdziłem z przekąsem.
— To powinno ci wiele wyjaśnić — odparł Poirot. — Obawiam się jednak, że nic nie rozumiesz. Jeśli weźmiesz dwie walizki, ja zabiorę resztę.
Na szczęście, pociąg zatrzymał się niedaleko stacji. Nie musieliśmy długo maszerować, ponieważ wkrótce dotarliśmy do warsztatu, gdzie udało nam się wynająć samochód. Nie minęło pół godziny, a my w zawrotnym tempie pędziliśmy do Londynu. Dopiero wtedy Poirot zdecydował się zaspokoić moją ciekawość.
— Nie rozumiesz? Przed chwilą ja też nie rozumiałem, ale miejsce i metodę wybrano z wielką znajomością rzeczy. Bali się mnie.
— Kto taki?
— Czwórka geniuszy, która połączyła swe siły, żeby działać niezgodnie z prawem. Chińczyk, Amerykanin, Francuzka i jeszcze ktoś… Proś Boga, żebyśmy zdążyli na czas, Hastings.
— Boisz się, że nasz gość jest w niebezpieczeństwie?
— Jestem tego pewien.
Pani Pearson przywitała nas w drzwiach. Zdziwiła się bardzo na widok Poirota, on jednak przerwał potok jej słów i spytał o gościa. To, co usłyszeliśmy, uspokoiło nas. Nikt nie wchodził do mieszkania, a tajemniczy mężczyzna nie ruszał się z miejsca.
Nieco spokojniejsi weszliśmy na górę. Poirot poszedł prosto do sypialni. Chwilę później zawołał mnie dziwnie nalegającym tonem.
— Hastings, on nie żyje — powiedział.
Mężczyzna leżał tam, gdzie go zostawiliśmy, ale był martwy. Pobiegłem wezwać lekarza. Wiedziałem, że Ridgeway jeszcze nie wrócił, ale bez trudu znalazłem innego doktora i przyprowadziłem go na górę.
— Tak, rzeczywiście nie żyje. Biedak. Próbował pan zaprzyjaźnić się z jakimś włóczęgą?
— Można tak powiedzieć — zgodził się Poirot. — Co było przyczyną śmierci?
— Trudno powiedzieć. Możliwe, że miał wylew. Czy jest tu gaz?
— Nie; tylko prąd.
— Okna są otwarte. Powiedziałbym, że jest martwy od dwóch godzin. Zawiadomi pan policję?
Lekarz zrobił, co do niego należało, i wyszedł. Poirot zatelefonował w kilka miejsc. Na koniec, ku mojemu zdziwieniu, zadzwonił do swojego dobrego znajomego, inspektora Jappa, i zaprosił go do siebie.
Ledwie Poirot odłożył słuchawkę, przyszła pani Pearson. Oczy miała ze zdziwienia wielkie jak spodeczki.
— Przyszedł jakiś człowiek z zakładu dla obłąkanych, z Hanwell. Słyszał pan coś podobnego? Czy mam go wpuścić?
Gestem wyraziliśmy zgodę. Po chwili do pokoju wszedł wysoki, tęgi mężczyzna w mundurze.
— Dzień dobry panom — przywitał się wesoło. — Mam powody podejrzewać, że przebywa tu jeden z moich ptaszków. Uciekł nam wczoraj w nocy.
— Był tutaj — wyjaśnił spokojnie Poirot.
— Czyżby znowu uciekł? — spytał z troską dozorca.
— Nie żyje.
Mężczyzna nie wyglądał na zmartwionego; miałem nawet wrażenie, że jest zadowolony.
— Coś podobnego! Chociaż, tak jest chyba najlepiej.
— Czy on był niebezpieczny?
— Chce pan wiedzieć, czy mógłby zabić człowieka? Nie. Był zupełnie nieszkodliwy. Cierpiał na manię prześladowczą. Zamknęli go, bo wszędzie dopatrywał się działalności tajnych chińskich stowarzyszeń. Nasi pacjenci nie potrafią wymyślić nic oryginalnego.
Zadrżałem.
— Jak długo przebywał w zakładzie? — spytał Poirot.
— Od dwóch lat.
— Rozumiem. Czy nikomu nie przyszło do głowy, że ten człowiek może być normalny?
Dozorca zaśmiał się.
— Gdyby był normalny, nie zamykaliby go w zakładzie dla psychicznie chorych. Oni wszyscy twierdzą, że są zdrowi.
Grzesmen