altruizm wyk 7.doc

Strona4

Poznawcze uwarunkowanie altruizmu: rola norm poza-Ja

Wykład VII

Przejawy regulacyjnej roli norm

Ø                   Obserwacja czyjegoś zachowania jako czynnik aktualizujący normę

•                      Badanie Macaulay (1970): częstość ofiarowywanych datków na głodujące dzieci w Biafrze w trzech warunkach: 

Wzrost zachowań prospołecznych w sytuacji zetknięcia się z „wzorem” zarówno pozytywnym jak i negatywnym. Obserwacja zachowania a aktualizacja normy. 

Przejawy regulacyjnej roli normy wzajemności

Ø                   Otrzymanie coca-coli zobowiązuje a aktualizacja normy wzajemności

•                      Badanie Regana (1968): oglądanie i ocena serii zdjęć w parach w przerwie 3 warunki: ”partner” przynosi coca-colę (1) eksperymentator przynosi coca-colę (2) warunki kontrolne (3) zmienna zależna: prośba partnera o zakup losów loterii fantowej 

Pomaganie rezultat aktywizacji normy wzajemności: bezpośrednio (1 war) ale także reguluje zachowanie wobec innych ludzi których zachowanie nie skłania do rewanżu (war.2) we wszystkich angażowali się. Norma ma szerszy zasięg 

Regulacyjna rola normy odpowiedzialności

-          nakazuje pomagać osobom potrzebującym ponieważ są zależne

-          uniwersalny charakter normy 

Badanie: 1  osoba badana odpowiedzialna za wielkość zarobków partnera

Warunki: mniejsza vs większa odpowiedzialność  (w 20% 50% 80% - odpowiedzialna)

Wyniki: wzrost odpowiedzialności – większy wysiłek

Badanie 2 : naciskanie guzika wyłączającego prąd uderzający partnera popełniającego błąd

Warunki: kontrolne- naciskanie guzika – nie wyłącza prądu – mierzy czas reakcji w stresie

Wyniki: osoby odpowiedzialne- (warunki eksperymentalne) szybciej reagowali  

Przejawy regulacyjnej roli norm

Ø                   Rozwój poznawczy generuje złożoność mechanizmów poznawczych:

•                      badania Turiel (1973): ocena zachowań osób popełniających różne wykroczenia (kradzież, kłamstwo, oszustwo) przez dzieci w wieku 10 – 16 lat zaobserwowano znaczący spadek wraz z wiekiem negatywności ocen innych za popełniane wykroczenia

Interpretacja : posiadanie wzorców poznawczych  - standardów umożliwia ocenę, w miarę rozwoju wzrasta złożoność systemu standardów co sprawia, że ocena zachowania wykracza poza proste przyłożenie wzorca do sytuacji i obejmuje bardziej złożone procesy analizy:

Regulacyjna rola norm c.d.

Ø                   Wpływ stopnia: akceptacji normy, wrażliwości na jej naruszenie oraz  jej przestrzegania na dostrzeganie jej naruszania

Ø                   Badanie: prezentacja obrazków zawierających elementy czy sytuacje niezgodności ze standardami (serie obrazków dotyczące kwestii moralnych oraz niezgodności formalne) zmienna zależna - ilość wskazanych elementów; zmienna niezależna  - stopień „nastawienia moralnego” (suma wskaźników w zakresie akceptacji normy, wrażliwości na jej naruszenie oraz jej przestrzegania)

(Maj, 1976, Zieliński, 1979).

Istnieje związek pomiędzy zachowaniem moralnym a wrażliwością systemu poznawczego na naruszenie standardów różnego rodzaju. 

Normy poza-Ja: dotyczące świata

•                      Czy system normatywny reguluje zachowanie tylko wtedy gdy jest powiązany z Ja? (teza Schwartza).

Alternatywa:

System normatywny  może działać jako regulator autonomiczny. Jego wpływ zależny od stopnia rozwoju (złożoności, spójności i stopnia rozbudowania reprezentacji poznawczych innych obiektów).

•                      Reprezentacje poznawcze – treści dotyczące stanu normalnego i idealnego.

•                      Mechanizm – zachowanie altruistyczne kontrolowane przez oczekiwanie poprawy sytuacji innego.

•                      Poprawa sytuacji innego może mieć immanentną wartość gratyfikacyjną (bez względu na Ja) 

Normy poza-Ja- koncepcje

Ø      Koncepcja Piageta – rozwój moralny dokonuje się w konfrontacji własnych punktów widzenia z wymaganiami innych;

-  system normatywny rezultat koordynacji różnych dążeń jednostek;

-  różne postaci egzystencji norm: symboliczne opanowanie, podporządkowanie autorytetowi, powiązanie z poczuciem własnej wartości, autonomiczny system normatywny;

-          zdolność do decentracji różnicowania Ja- INNI

Ø      Koncepcja rozwoju moralnego Kohlberg (1984) 3 stadia:

- Prekonwencjonalne - przestrzeganie narzuconych norm w obawie przed karą lub w celu otrzymania nagrody

– konwencjonalne - sztywne przestrzeganie zasad obowiązujących w danej społeczności oraz znajomością tych praw

– postkonwencjonalne –  wyjście poza obowiązujące w danej społeczności konwencje i uznanie, że obowiązujące reguły opierają się na zasadzie umowy społecznej

Normy poza-Ja- koncepcje

Kolhberg  - przyjęcie uniwersalnych zasad etycznych - osoba stawia uznawane przez siebie zasady etyczne (uwzględniające dobro innych) ponad konwencjami obowiązującymi w społeczności – i jeśli przestrzeganie zasad stoi w sprzeczności z prawem, jednostka staje po stronie zasad.

Ø      Taksonomia Shwedera (2002) - postuluje min. etykę autonomii. Odnosi się do wymiaru dobra – krzywdy innych osób. Moralne jest zachowanie na rzecz dobra innych osób, czy zmniejszania ich krzywdy, niemoralne a prowadzenie do krzywdy innej osoby. Uniwersalny charakter a może dotyczyć każdego człowieka, który osiągnie określony poziom rozwoju poznawczego, a tym samym moralnego. Reguły postępowania moralnego zmieniają się uniezależniając wybory od Ja obiektywna krzywda innego, uniwersalność zasad a kryterium postępowania.

Ø      Koncepcja empatii Hoffmana

Ø      Koncepcja altruizmu - empatii Batsona

Regulacyjna rola norm poza-JA: model Horsteina

§                     Mechanizm: uświadomienie sobie niezaspokojonego dążenia innej osoby aktywizuje napięcie promocyjne ukierunkowane na to by partner mógł osiągnąć cel.

§                     Warunki wystąpienia napięcia promocyjnego:

- cel partnera jest pozytywnie wartościowany przez podmiot-

- spostrzeganie partnera w kategoriach relacji promocyjnej tj. MY

- spostrzegane podobieństwo - podstawowy warunek dla wystąpienia takiej relacji

Badanie: zmienna niezależna - zgubione koperty z 2 dolarami + ankieta zawierająca  w spreparowane odpowiedzi (manipulowano podobieństwem poglądów do mieszkańców tej dzielnicy w zakresie ważnych i błahych kwestii)

Wyniki: im większe podobieństwo w zakresie błahych poglądów tym większa ilość odesłanych kopert. W zakresie poglądów ważnych: częstość odsyłania skokowa: pełne podobieństwo sprzyja odsyłaniu.   

Regulacyjna rola norm poza-ja – koncepcja Lernera

§                     Centralne znaczenie normy sprawiedliwości – wiary w świat sprawiedliwy:

- wymiar adaptacyjny i funkcjonalny takiego przekonania – przewidywalność i możliwość planowania

- reakcja na dostrzeżenie niesprawiedliwości:

  a/ podjęcie działań przywracających status quo

  b/ opuszczenie sytuacji

  c/ reinterpretacja

Badania: ekspozycja badania a kobieta odbiera szoki elektryczne za popełniane błędy. Zmienna niezależna: warunki: 1- badanie z przeszłości 2- badanie aktualne 3-możliwość głosowania za przeniesieniem kobiety do innych warunków że – w wyniku głosowania będzie otrzymywać nagrody za poprawne reakcje części nie przekazano żadnych informacji 4 –brak możliwości wpływu: informacja że badanie zakończone 5- rozpocznie się II tura,6 –eksperyment zakończony kobieta zgłosiła się sama wiedząc na czym on polega. Zm. zależna: sądy o osobie

Wyniki : najprzychylniejsze oceny – w warunkach możliwości wpływu i nagroda; taśma;  badanie się zakończyło; eksperyment będzie kontynuowany; najniżej – gdy informacja, że osoba sama zgłosiła się na badanie wiedząc o jego charakterze.

Podsumowanie

•                      Dwie kategorie norm mogą pełnić funkcje regulacyjne: normy dotyczące JA vs. poza-JA

•                      Odmienne mechanizmy regulacyjne: regulacyjna rola samooceny vs dysonans poznawczy wywołany niezgodnością obserwowanego stanu innego z normą określającą jego stan normalny

•                      Dysonans nie dotyczy Ja ale obiektu poza-ja

•                      Regulacyjne znaczenie norm dotyczących świata ujawnia się w odniesieniu do „wszystkich” (bez względu na wzajemność) oraz poza modelowaniem

•                      Poziom rozwoju poznawczego – jednym z wyznaczników rozwoju systemu norm poza-Ja   

Bibliografia do wykładu VI i VII

•                     Szuster A.(2005). W poszukiwaniu źródeł i uwarunkowań ludzkiego altruizmu. Warszawa: Wyd. Instytutu Psychologii PAN s. 45 – 49.

•                     Schwartz S. (1976). Aktywizacja osobistych standardów normatywnych a zachowania prospołeczne. Studia Psychologiczne, 15,

•                     Doliński D. (1993). Orientacja defensywna. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN s.56 - 59.