M. Głowiński: Grupa literacka a model poezji
3 dziedziny analizy w obrębie socjologii życia literackiego:
- socjologia instytucji literackich;
- socjologia świadomości literackiej;
- socjologia funkcjonowania dzieł literackich w danej epoce.
- komunikacja literacka ujawnia związek między socjologią życia literackiego i socjologią dzieła;
- grupa literacka – rodzaj instytucji literackiej, jeden z elementów kontaktu między twórcami a publicznością literacką;
- stowarzyszenie literackie – ugrupowanie literatów o charakterze ekonomicznym, zawodowym, towarzyskim (cyganerie na przykład). Stawiają sobie zadania pozaliterackie;
- grupa literacka – zespół pisarzy, który stawia przed sobą wspólne cele literackie, dąży do zrealizowania wspólnych zamierzeń artystycznych i chce się przedstawić publiczności literackiej jako ugrupowanie, zajmujące na rynku literackim wspólną, jednolitą pozycję. Zespół, który tworzy wspólny plan działania literackiego. Czynniki towarzyskie nie mogą zająć pozycji dominującej. Pozycję dominującą mogą za to mieć – 1) sytuacja literacka w epoce formowania i 2) wykrystalizowanie grupy i program literacki. Ad 1) – jeśli członkowie wspólnie się próbują usytuować na literackim rynku. Ważniejszy niż nakazy jest wtedy zespół zakazów. Nie przedstawiają programów – tworzą się ze względu na układ zjawisk w danej sytuacji. To są grupy sytuacyjne. Przykład – Skamander. Ad. 2) 0 ważny jest zespół wskazań pozytywnych. Stosunek do czynników zewnętrznych jest ważny, o ile wyrazi się w programie. Ich czynnik spójności to sformułowany program i wyznaczona teoria. To grupy programowe. Przykład – awangarda (Peiper).
Skamander:
- grupa sytuacyjna – Skamander – powstaje w momencie przełomu literackiego (odzyskanie niepodległości, kryzys młodopolskiego rozumienia literatury, zainteresowanie problematyką cywilizacyjną);
- nie powstał jako grupa rewolucyjna;
- w momencie formowania podsumowywał dokonania twórców, ważna była ich przeszłość, a nie przyszłość;
- uformowanie Skamandra – spontaniczna realizacja wołania o nową postawę poety, który przestaje być wieszczem, a wyraża entuzjazm z przemian historycznych;
- poezja Skamandra – wmontowana w kontekst pozaliteracki („Wiadomości Literackie” propagują zerwanie z zaściankiem, nawiązanie do zachodnich wzorów obyczajowych);
- przełomowa rola poezji. Poezja – czynnik spajający grupę;
- swoistość poetyki – synkretyzm (są impresje, ulotna nastrojowość, ideał formy doskonałej, estetyzm, stylizacje romantyczne, publicystyczna retoryka, zintelektualizowana refleksyjność, brutalizm, ekspresjonizm, futuryzm);
- od tendencji modernistycznych różni ich codzienność tematyki, potoczny styl wchodzący do wiersza, bohater – człowiek w wielkomiejskich realiach, cywilizacja. Od awangardy – emocjonalizm, prostota i komunikatywność;
- grupa zajmuje historyka literatury jako konkret historyczny, model poezji, fakt świadomości literackiej, element komunikacji, narzędzie opis.
Katullus