Barbara Weigl 2004- psychologia rozwojowa.doc

Barbara Weigl 2004/2005, wykłady „Psychologia rozwoju i osobowości"

Wykład l i II

Psychologiczna charakterystyka rozwoju osobowości i zadań rozwojowych na różnych etapach życia. Kryzysy psychospołeczne w koncepcji E.H. Eriksona

Literatura:

•     Erikson E.H. (2000) Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań, Rebis

•     Erikson E.H. (2002) Dopełniony cykl życia. Poznań, Rebis

•     Szczukiewicz P. (1998) Rozwój psychospołeczny a tożsamość. Lublin, UMCS

Erik H. Erikson (1902 -1994). Autor teorii rozwoju „ja" i teorii kryzysów psychospołecznych. Piąty po Freudzie, Piagecie, Bandurze i Skinnerze autor, najczęściej cytowany w światowych podręcznikach psychologicznych.

FAZY l KRYZYSY ŻYCIA. ZADANIA ROZWOJOWE

I. NIEMOWLĘCTWO       (od O do 1/2 lat)

•              przywiązanie do matki (opiekunów), „wewnętrzna pewność" obecności matki

•              przejawy inteligencji czuciowo-ruchowej

•              uczenie się pobierania pokarmów stałych

•              uczenie się chodzenia

•              początki mówienia

•              opanowanie podstawowej kontroli nad własnym ciałem

•              wytworzenie przed refleksyjnej, spontanicznej ufności wobec ludzi, świata i siebie

podstawowy czynnik społeczny : MATKA kryzys psychospołeczny:

BAZOWA UFNOŚĆ VS BRAK UFNOŚCI

główna „cnota": NADZIEJA, ZDOLNOŚĆ WIARY (opozycja: wycofanie)

JESTEM NADZIEJĄ JAKĄ MAM l DAJĘ"

II. WCZESNE DZIECIŃSTWO (od 2 do 3/4 lat)

•              uczenie się różnic związanych z płcią

•              pojawienie się wstydu

•              uczenie się różnicowania dobra i zła

•              wstępna koordynacja przeciwstawnych aktywności (wypuszczanie/zatrzymywanie)

•              początki samokontroli, zdolność mówienia „tak" i „nie"

•              fantazjowanie i zabawa

•              opanowanie języka do opisu najbliższej społecznej i fizycznej rzeczywistości

•              początki kształtowania się pojęć

•              określanie świata jako: ja, ty, moje, mnie

•              początki „walki" o samodzielność, początki sądzenia i decydowania

podstawowy czynnik społeczny : RODZICE (imitacja)

kryzys psychospołeczny:

AUTONOMIA VS WSTYD l WĄTPLIWOŚĆ!

Barbara Weigl 2004/2005, wykłady „Psychologia rozwoju i osobowości"

główna „cnota": WOLA (opozycja: przymus lub impulsywność)

.JESTEM TYM CO WYRAŻA MOJA WOLNA WOLA"

III. Wiek zabaw (od 4 do 6 lat)

•              identyfikacja z własną płcią

•              uczenie się zabawy grupowej, wczesny rozwój moralny, uczenie się reguł

•              uczenie się „bycia z rówieśnikami" bez dorosłych

•              nabywanie sprawności fizycznych niezbędnych w codziennym życiu

•              uogólniona ciekawość, „agresywność", eksperymentowanie

•              kształtowanie się fundamentalnych  sprawności  motorycznych   i  intelektualnych  uwikłanych  w
              pisanie, czytanie, liczenie

•              ukształtowanie orientacji na cele, etos działania

podstawowy czynnik społeczny : dorośli i rówieśnicy z najbliższego otoczenia (identyfikacja) kryzys psychospołeczny: INICJATYWA VS POCZUCIE WINY

główna „cnota": PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ (opozycja: bierność, wycofanie)

"JESTEM TYM KOGO UMIEM SOBIE WYOBRAZIĆ JAKO SIEBIE"

IV. Wiek szkolny (6/7 do 12 lat)

•              uczenie się społecznej roli związanej z płcią

•              rozwijanie się postaw społecznych wobec szkoły

•              rozwijanie się systemu porównań wobec innych ludzi (dorosłych i rówieśników)

•              uczenie się kooperacji i rywalizacji

•              kształtowanie się postaw wobec samego siebie; rozwój samooceny

•              rozwijanie się pojęć sumienia, pojęć moralnych i skali wartości

•              osiąganie względnej niezależności osobistej

podstawowy czynnik społeczny : nauczyciele i rówieśnicy (edukacja)

kryzys psychospołeczny:

PRODUKTYWNOŚĆ (ADEKWATNOŚĆ) VS POCZUCIE NIŻSZOŚĆ!

główna  „cnota":   KOMPETENCJA,   UMIEJĘTNOŚĆ   ROZSĄDNEGO   PODEJMOWANIA  DECYZJI (opozycja: inercja, konserwatyzm)

JESTEM TYM CO MOGĘ SIĘ NAUCZYĆ WPRAWIAĆ W DZIAŁANIE"

V. WCZESNA ADOLESCENCJA (od 13 do 17 lat)

•              kształtowanie się myślenia abstrakcyjnego

•              zaakceptowanie zmian zachodzących we własnym ciele

•              próby emocjonalnej niezależności od rodziców i innych dorosłych

•              zachwianie   wewnętrznej    równowagi   postępowania   (odnowienie   się    kryzysów   wszystkich
              poprzednich faz)                                                                                                            ...     .    ...   ...._,

•              kształtowanie się systemu wartości i systemu etycznego jako przewodników dla zachowania

•              rozwój fantazji, marzeń, kształtowanie się ideologii

•              nawiązywanie nowych, bardziej dojrzałych relacji z rówieśnikami tej samej i przeciwnej płci

•              dążenie do wpływu społecznego

Barbara Weigl 2004/2005, wykłady „Psychologia rozwoju i osobowości"

•    poszukiwanie stosownych dla siebie grup towarzyskich i społecznych

•   podejmowanie decyzji dotyczących przyszłego zawodu i typu kształcenia

podstawowy czynnik społeczny : rówieśnicy (nacisk grupowy)

kryzys psychospołeczny:

TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA VS ALIENACJA

główna „cnota": WIERNOŚĆ (opozycja: przekonanie o szkodliwości „innych", uprzedzenia)

JESTEM MOJĄ GRUPĄ"

V-1. PÓŹNA ADOLESCENCJA (OD 18 DO 22 LAT)

•              dążenie do emocjonalnej i życiowej niezależności od rodziców

•              podjęcie studiów lub rozpoczęcie pracy zawodowej

•              „zaloty", poszukiwanie partnera

•              ugruntowanie tożsamości dotyczącej roli seksualnej

•              osiągnięcie  uwewnętrznionej,  własnej   moralności   poczucie  unikalności   i  odrębności  od
              otoczenia

•              poczucie ciągłości własnego „JA" mimo upływu czasu i zmian

•              poczucie wewnętrznej spójności

•              osiągniecie odpowiedzi na pytanie KIM JESTEM i KIM MOGĘ BYĆ

podstawowy czynnik społeczny : społeczeństwo (eksperymentowanie z różnymi rolami)

kryzys psychospołeczny:

TOŻSAMOŚĆ INDYWIDUALNA VS DYFUZJA RÓL (zagubienie, rozproszenie, zamęt)

główna „cnota": WIERNOŚĆ SOBIE (opozycja: tożsamość negatywna, odrzucenie roli)

JESTEM SO8Ą"

VI. WCZESNA DOROSŁOŚĆ (23 - 34 LATA)

•     uczenie się przystosowania do harmonijnego życia z partnerem małżeńskim

•     uczenie się nowej roli - rodzica

•     uczenie się odpowiedzialności za dzieci i rodzinę i umiejętności zaspakajania ich indywidualnych potrzeb

•    zdolność odczuwania takich stanów jak: więź psychiczna, zespolenie fizyczne, wspólnota -nawet jeśli wymagają znacznych poświęceń i kompromisów

•     zdolność do miłości bez poczucia utraty własnej tożsamości

•     realizacja drogi zawodowej i społecznej

•     ukształtowanie się indywidualnego „stylu życia"              . ......._._

podstawowy czynnik społeczny : rodzina (JA zmienia się w MY, wzajemność) kryzys psychospołeczny:

INTYMNOŚĆ VS IZOLACJA

główna „cnota": MIŁOŚĆ (opozycja: samotność)

JESTEŚMY TYM KOGO KOCHAMY"

Barbara Weigl 2004/2005, wykłady „Psychologia rozwoju i osobowości"

VII. ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ (od 35 do 60 lat)

•     traktowanie siebie jako OSOBY w relacjach t. partnerem

•    towarzyszenie dorastającym dzieciom w stawaniu się szczęśliwymi dorosłymi

•     przystosowanie się do swych starzejących się rodziców, podjęcie opieki nad starszym pokoleniem

•     prowadzenie domu

•     dążenie do (i podtrzymywanie) satysfakcjonującego wykonywania swojego zajęcia, produktywność

•     uzyskiwanie stabilności ekonomicznej

•     osiągnięcie „doroślej" odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej

•     transmisja wartości, tradycji, kultury młodszemu pokoleniu

•     tworzenie instytucji związanych z humanistycznymi wartościami: edukacyjnych, medycznych, społecznych

•     działalność twórcza

•     rozwijanie różnych form spędzania wolnego czasu

•     przystosowanie się i zaakceptowanie fizycznych zmian organizmu

podstawowy czynnik społeczny : domownicy, współpracownicy, społeczność kryzys psychospołeczny: GENERATYWNOŚĆ VS STAGNACJA

główna „cnota": TROSKA (opozycja: odrzucenie)

JESTEM TYM KOMU ZAPEWNIAM OPIEKĘ, JESTEŚMY TYM CO PRZEKAZUJEMY INNYM"

VIII. PÓŹNA DOROSŁOŚĆ (powyżej 61 roku życia)

•     przystosowanie się do wycofania z pracy zawodowej i zredukowanych dochodów

•     ustalanie się jasnej przynależności do swojej grupy wiekowej

•     przyjmowanie i adaptowanie się do nowych ról społecznych w sposób elastyczny; ukierunkowanie energii na nowe role

•     ustalanie satysfakcjonującego porządku życia uwzględniającego zmniejszoną wydolność organizmu

•     przystosowanie się do słabnących sił fizycznych i pogarszającego się stanu zdrowia

•     przystosowanie się do śmierci partnera małżeńskiego i do problemu własnej śmierci. Kształtowanie poglądu dotyczącego śmierci

•     doświadczenia przekraczające czas i miejsce

•     poczucie wspólnoty ze światem i człowieczeństwem

•     akceptacja losu jakim jest, ustalanie „bilansu życiowego"

główny czynnik społeczny: ludzkość, pokolenie (introspekcja - życie wewnętrzne)

kryzys psychospołeczny:

INTEGRACJA VS DESPERACJA l ROZPACZ

główna „cnota": MĄDROŚĆ (opozycja: zgorzknienie)

Barbara Weid 2004/2005. wykłady ..Psychologia rozwoju i osobo\\ości"

WYKŁAD III

Wyjaśnianie zmian zachodzących w toku życia jednostki

LITERATURA:

•     Brzezińska A. (2000). Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar

•     Bee H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka

Trzy podstawowe kategorie zmian zachodzących wraz z wiekiem:

•    Zmiany uniwersalne - zależne od wieku i występujące u każdego przedstawiciela gatunku homo sapiens;

•    Zmiany wspólne - dla rozwijających się razem członków pewnej grupy, która może stanowić albo określona kultura, albo pewne pokolenie należące do danej kultury;

•    Zmiany indywidualne - wywołane czynnikami oddziałującymi tylko na danąjednostkę.

Zmiany uniwersalne zależne od wieku - zachodzą w każdym z nas i zależą od naszego wieku. Wyróżnić można, co najmniej trzy czynniki wywołujące te zmiany:

•    Zmiany uwarunkowane biologicznie - zmiany zachodzące zgodnie ze wskazaniami zegara biologicznego.

•     Doświadczenia wspólne - „zegar społeczny" sprawia, że życie większości ludzi układa się we wspólne dla wszystkich sekwencje zmian

•     Wspólne zmiany wewnętrzne wynikają ze sposobu, w jaki reagujemy na naciski rozwojowe wywierane przez wskazania zegara biologicznego i społecznego

Wspólne efekty kulturowe i pokoleniowe

W obrębie każdej kultury istnieje wiele uniwersalnych i powiązanych z wiekiem standardów i wzorców, ale nie są one identyczne dla wszystkich społeczeństw.

Należy wystrzegać się założenia, że wzorce rozwojowe występujące w naszej kulturze odno...