Postępowanie administracyjne
i
sądowoadministracyjne
Skrypt dla studentów administracjiWydziału Prawa Administracji i Ekonomii
Uniwersytetu Wrocławskiego
Opracowanie na podstawie:
Wykładów:
- prof. Jana Jędrośki
- dr Lidii Klat – Werteleckiej
Książki:
Barbara Adamiak, Janusz Borkowski
„Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne”, LexisNexis 2004
Stan prawny na wrzesień 2006.
Część 1
ZASADY OGÓLNEZasady ogólne postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego.
W postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez organy administracji publicznej na podstawie Kodeksu postępowania administracyjnego, Ordynacji podatkowej i przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji obowiązują zasady wywodzone z przepisów Konstytucji RP.
Zasadą o charakterze naczelnym jest
· Zasada demokratycznego państwa prawnego.
Jest ona traktowana jako źródło dwóch zasad:
- prawa do procesu
(jednostka może bronić swoich interesów prawnych w toku prawnie uregulowanej procedury)
- prawa do sądu
( zapewniającego kontrolę działania i bezczynności administracji publicznej)
· Zasada praworządności (stanowi o jednolitości podstaw prawnych działania całej administracji publicznej)
· Zasada proporcjonalności (służy ograniczeniu do niezbędnych granic uciążliwości ingerencji administracji w sferę praw jednostki)
· Zasada równości wobec prawa (nakłada obowiązek jednakowego traktowania wszystkich podmiotów znajdujących się w tej samej sytuacji.
· Prawo do sprawiedliwego, szybkiego, jawnego procesu
· Prawo do ochrony dóbr osobistych
· Prawo do wnoszenia petycji, skarg i wniosków
· Zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego
Z Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności wywodzi się prawa jednostki mające zastosowanie do postępowania przed organami administracji publicznej. Jest to 5 praw:
* Prawo do procesu przed organem i sporu przed sądem,
* do załatwienia sprawy w szybkim terminie
* do uzyskania informacji prawnej
* do obrony
* do czynnego udziału w postępwaniu.
ZASADY OGÓLNE
KODEKSU POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
Z.O. k.p.a. wywodzą się z art. 6-16 Kodeksu.
I. Zasady idei stosowania prawa
A. Pierwotne zasady
1. Praworządności działania organu
2. Prawdy obiektywnej
3. Uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu jednostki
4. Czynnego udziału stron w postępowaniu.
B. Pochodne zasady:
5. Pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa
6. Dwuinstancyjności postępowania
7. Trwałości decyzji administracyjnej
8. Sądowej kontroli decyzji administracyjnej
II. Zasady kultury administrowania i techniczno procesowe:
A. Zasady kultury administrowania:
9. Wpływu wychowawczego na obywateli
10. Przekonywania
11. Udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom
12. Ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron
B. Zasady techniczno – procesowe:
13. Szybkości i prostoty postępowania
14. Pisemności
Charakterystyka zasad ogólnych k.p.a.:
1. Zasada praworządności działania organu.
Oznacza, że w stosunkach zewnętrznych organ musi mieć dla swoich działań podstawę w przepisach prawa powszechnie obowiązującego.
Podstawą wydania decyzji nie mogą więc być akty prawa wewnętrznego.
2. Zasada prawdy obiektywnej.
Stanowi o odcięciu się od poglądu o dopuszczalności orzekania na podstawie prawdy formalnej (sądowej). Prawda obiektywna do której wykrycia zmierza się w postępowaniu ma służyć prawidłowemu załatwieniu sprawy.
3. Zasada uwzględniania w postępowaniu interesu społecznego i słuszn. int. jedn.
Znajduje swoje zobrazowanie w tezach wyroku NSA:
„Przy załatwianiu sprawy (…) należy zaspokoić interes jednostki, gdy nie pozostaje to w wyraźnej kolizji z wymaganiami interesu publicznego”.
4. Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu.
Oznacza, że organ ma obowiązek zapewnić stronie możliwość udziału we wszystkich czynnościach poszczególnych stadiów postępowania. Organ ma obowiązek zawiadamiania strony o czynnościach w których może ona brać udział i w których musi brać udział dla ich ważności i skuteczności procesowej.
Gdy strona bez własnej winy nie mogła uczestniczyć w postępowaniu, jest to ciężka wada o charakterze procesowym i stanowi podstawę wznowienia postępowania administracyjnego.
5. Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa.
Jest przestrzegana wtedy, gdy organ dba o zachowanie w toku postępowania zasady równości traktowania stron, wątpliwości rozstrzyga na korzyść uczestników postępowania, zachowuje stałość rozstrzygnięć, nie wykorzystuje zmian w prawie do zaskakiwania niespodziewanymi czynnościami.
6. Zasada dwuinstancyjności postępowania.
Wywodzi się z Konstytucji RP a jej istotą jest zapewnienie stronom prawa do dwukrotnego rozpoznania i załatwienia sprawy.
Strona ma prawo złożenia odwołania od każdej nieostatecznej decyzji adm. do organu wyższego stopnia a wyjątki mogą być ustanowione tylko w ustawie.
Organ odwoławczy nie tylko kontroluje czynności postępowania i rozstrzygnięcia w pierwszej instancji, lecz ma obowiązek ponownego wyjaśnienia sprawy na podstawie już zebranego materiału faktycznego i prawnego, ewentualnego usunięcia jego braków i uchybień oraz załatwienia sprawy co do jej istoty.
7. Zasada trwałości decyzji administracyjnej.
Odnosi się do decyzji administracyjnych ostatecznych, czyli takich od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji. Będą to więc decyzje wydane w pierwszej instancji i nie zaskarżone, wydane w postępowaniu jednoinstancyjnym oraz decyzje załatwiające sprawę co do istoty.
Nie jest to jednak zasada absolutna, nie może być bowiem przeszkód dla obalania decyzji niezgodnej z prawem. Służą temu tryby nadzwyczajne.
8. Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnych
Kontrola ta wykonywana jest przez sąd administracyjny.
Sąd administracyjny kontroluje działalność administracji publicznej pod względem zgodności z prawem i w takim też zakresie służy skarga na ostateczne decyzje administracyjne.
Sąd posiada kompetencje do obalenia niezgodnej z prawem decyzji administracyjnej i sformułowania oceny prawnej wiążącej organ przy ponownym rozpatrzeniu tej samej sprawy.
9. Zasada wpływu wychowawczego na obywateli.
Jest związana z kulturą administrowania a jej skutki są powiązane z kształtowaniem postaw wobec prawa obowiązującego.
10. Zasada przekonywania.
Polega na wydaniu takiej, tak uzasadnionej decyzji, będącej wynikiem tak przeprowadzonego procesu, która skłoni adresata do jej dobrowolnego wykonania.
Do takiego stanu dochodzi się w postępowaniu dowodowym realizowanym we współdziałaniu ze stronami, przez wyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, ważnych nie tylko w przekonaniu organu ale i stron.
11. Zasada udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom post.
Zasada ta chroni strony przed szkodami, jakie może wyrządzić nieznajomość prawa. Prawo do informacji, poza stronami uzyskali także inni uczestnicy postępowania.
Obowiązek informacyjny musi być wykonywany przez organ z urzędu, bez osobnych wniosków stron lub uczestników i rozciąga się on na wszystkie stadia postępowania.
Zaniechanie tego obowiązku ma znamiona naruszenia przepisów postępowania wpływającego na jego wynik.
Informacja faktyczna – np. ilość zezwoleń do wydania
Informacja prawna – np. przesłanki uzyskania uprawnienia, zezwolenia itd.
12. Zasada Ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron.
Odwołuje się do przepisów (art. 13 kpa) o załatwianiu niektórych spraw w drodze ugody między stronami i zatwierdzanej postanowieniem przez organ administracji publicznej.
Zażegnanie w drodze kompromisu, sporu o fakty przyczynia się do przyspieszenia biegu sprawy i ogranicza konieczność stosowania przymusu w celu wykonania decyzji.
13. Zasada szybkości i prostoty postępowania.
Wiąże się z szeregiem przepisów kpa wiążących organy terminami dokonywania czynności i załatwiania spraw.
Treścią obowiązku jest więc prowadzenie czynności postępowania administracyjnego z możliwie najniższym nakładem kosztów, eliminowaniem zbędnych działań procesowych oraz unikaniem sytuacji powodujących zwłokę.
14. Zasada pisemności.
Obowiązuje co do zasady zawsze, czasem w formie uproszczonej.
ZASADY OGÓLNE KPA
STOSOWANE ODPOWIEDNIO W POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM
W ADMINISTRACJI
Czynności egzekucyjne wykonywane są w celu wykonania z zastosowaniem przymusu państwowego obowiązków wynikających z decyzji lub postanowień organów administracji publicznej lub tez ustanowionych bezpośrednio w przepisach prawa.
Czynności te będą podejmowane na podstawie przepisów ustawy z dn. 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Nie wszystkie 14 zasad ogólnych kpa będą mogły być zastosowane w postępowaniu egzekucyjnym.
NIE STOSUJE SIĘ
- zasady ugodowego załatwiania spraw
- zasady trwałości decyzji adm. (bo organ egzekucyjny podejmuje tylko postanowienia)
- zasady sądowej kontroli decyzji adm. (z tego samego powodu)
STOSUJE SIĘ Z UWZGLĘDNIENIEM „ODPOWIEDNIOŚCI”:
- zasadę prawdy obiektywnej
- zasadę uwzględniania interesu społecznego i interesu jednostki
- zasadę czynnego udziału stron w podstępowaniu
- zasadę przekonywania
STOSUJE SIĘ BEZPOŚREDNIO:
- zasadę praworządności
- zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa
- zasadę wpływu wychowawczego na obywateli
- zasadę szybkości i prostoty postępowania.
- zasadę pisemności
POSTĘPOWANIA PODATKOWEGO
Zasady ogólne postępowania podatkowego zawarte są w art. 120-129 Ordynacji podatkowej.
Zasad ogólnych o.p. jest 11.
I. ZASADY IDEI STOSOWANIA PRAWA
1. Praworządności
3. Czynnego udziału stron w postępowaniu
4. Jawności postępowania dla jego stron
5. Budzenia zaufania do organów podatkowych
7. Trwałości ostatecznych decyzji podatkowych
II. ZASADY KULTURY ADMINISTROWANIA I TECHNICZNO PROCESOWE
A. Zasady kultury administrowania
8. Zas. przekonywania
9. Udzielania niezbędnej inf. prawnej w przedmiocie spr. Podatkowej
B. Zasady techniczno – procesowe
10. Zas. szybkości i prostoty postępowania
11. Pisemności
Tak więc w zasadach ogolnych postępowania podatkowego NIE uwzględniono:
- zasady uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli,
- zasady sądowej kontroli,
- zasady wpływu wychowawczego na obywateli
ZASADY PODTĘPOWANIA
SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO
Zasady postępowania sądowoadministracyjnego wywodzi się z ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Można wyróżnić następujące zasady:
1. Zasada równości stron i uczestników postępowania
2. Zasada dyspozycyjności (rozporządzalności)
3. Zasada kontradyktoryjności (sporności)
4. Zasada koncentracji (skupienia) materiału procesowego
5. Zasada kierownictwa sędziowskiego
6. Zasada swobodnej oceny dowodów
7. Zasada bezpośredniości
8. Zasada ustności
9. Zasada umiarkowanego formalizmu procesowego
10. Zasada prawdy materialnej
11. Zasada zwrotów kosztu postepowania
Stefanulek