1.    SCHARAKTERYZOWAĆ PRZEDMIOT, ZAKRES I FUNKCJE SOCJOLOGII PRACY.

SOCJOLOGIA-  jest jedną z nauk społecznych. Opisuje i wyjaśnia społeczne uwarunkowania i skutki społecznej działalności ludzi oraz stosunki społeczne miedzy zbiorowosciami i grupami społecznymi oraz wewnątrz nich:

-         konflikty

-         walkę

-         współpracę

-         współdziałanie

SOCJOLOGIA – nauka badająca początki i rozwój społeczeństw , procesy i zjawiska społeczne oraz prawa rządzące instytucjami społecznymi i społeczną działalnością  człowieka.(wykład)

SOCJOLOGIA PRACY( POJECIE )- jest jednym z działów socjologii, specyficznym, zajmującym się opisem i wyjaśnianiem zachowań społecznych ludzi w procesie pracy , podczas produkcji dóbr i usług.

SOCJOLOGIA PRACY ( PRZEDMIOT )-  w szerszym tego słowa znaczeniu , zwiera socjologie przemysłu i obejmuje takie zakresy badań jak:

a)    społeczne uwarunkowania , motywy i skutki pracy w ogóle

b)   zakład pracy jako system społeczny, tzn. system grup i stosunków społecznych

c)    konflikty społeczne i zjawiska dezorganizujące zakład pracy i ich przezwyciężanie

d)   zakład pracy jako złożona cześć  skaldowi życia ogólnospołecznego , będąca systemem na przykład społeczności lokalnej czy badanej branży.

SOCJOLOGIA PRACY – w węższym znaczeniu określana jest jako dział socjologii , który zajmuje się praca jako procesem społecznym , wpływem warunków społecznych na motywy , przebieg, intensywność i wyniki pracy społeczeństwa oraz badaniem skutków , jakie praca wywołuje w strukturze , działania oraz rozwoju szerszych i węższych zbiorowości.

SOCJ. PRAC.-  bada przede wszystkim zakład pracy jako miejsce, w którym procesowi pracy towarzysza rozmaite zjawiska społeczne.

ZATEM JEJ ZNAJOMOSC  i STOSOWANIE WYNIKOW JEJ BADAN może pozwolić na lepsze rozwiązywanie problemów związanych z gospodarka zasobami ludzkimi – ale nie tylko.

FUNKCJE SOCJOLOGII PRACY:

a)    poznawcza ( informacyjna )- prowadzenie badania aby poznać rzeczywistość, bada stan życia społecznego

b)   wychowawcza – stosunki miedzy grupami , co dzieje się w zakładzie , społeczeństwie , pokazywanie norm, informacje wpływają na nasze zachowania

c)    inżynierii społecznej- wpływanie na nasze działania ( np. strajk ) , działanie posłuszne wedle woli osoby , która stosuje odpowiednie działania

FUNKCJE BADAN SOCJOLOGII PRACY:

1)  poznawcza :

-         opisowa , jaki stan rzeczywistości, stan istniejący

-         wyjaśniająca, dlaczego mamy konflikty, dlaczego przyczyny, dlaczego produkcja spadla ( względy społeczne ) skutki konfliktów( negatywne i pozytywne)

2)   praktyczna ( badawcza ) :

-         diagnoza, jaki stan

-         prognostyczna, co będzie w przyszłości

-         socjotechniczna,  wpływanie na działania społeczne , podpowiadanie

-         humanistyczna ( wychowawcza )

2.    CZYM JEST PRACA W UJĘCIU SOCJOLOGICZNYM?

Używając określenia „ praca” , należy pamiętać , ze jest to nazwa wieloznaczna , używana w języku potocznym i w nauce w rożnych znaczeniach:

-         fizyki

-         biologii

-         prakseologii

-         ekonomii

PRACA W UJECIU SOCJOLOGII -  to każda celowa czynność społecznie użyteczna  lub społecznie doniosła, zapewniająca określona pozycje  w  społeczeństwie. Oznacza to, ze nie każda czynność jest praca w znaczeniu socjologicznym, chociażby pociągała za sobą znaczny wysiłek fizyczny. Pozycja społeczna to miejsce jakie każdy z nas zajmuje w strukturze społecznej.

SOCJOLOGOWIE analizują prace, zwracając uwagę na następujące momenty:

-         jako czynność społeczna – praca jest czynnością społeczna, tzn. jej przygotowanie ( ustalenie celów, środków i metod wykonywania) oraz jej tok realizacji, chociażby nawet dotyczyły skrajnie indywidualnych potrzeb jednostki , wywierają wpływ na dążenia, postawy interesy grup  do których jednostka należy.

-         Jako zaspokajanie potrzeb- jest prowadzona w celu ich zaspokajania ( biologicznych, ekonom., kulturalnych )lecz potrzeby te określane są przez strukturę i kulturę grup do których jednostka należy

-         Jako wyznaczona struktura grupy- zarówno środki realizacji celów pracy , jak i metody posługiwania się nimi , niezależnie od rodzaju potrzeb jakie maja zaspokoić , są wyznaczone przez strukturę i kulturę grup do których jednostka należy

-         Jako wymóg współpracy- niezbędna do realizacji  większości wykonywanych zadań jest współpraca wielu jednostek i grup rozproszonych w czasie i przestrzeni – planowa współpraca, koordynacja wysiłków i kierowania przebiegiem ich czynności.

3.    CZYM JEST METODA  A  CZYM NARZĘDZIE BADAWCZE, ORAZ JAKIE WYRÓŻNIA SIĘ ETAPY POSTĘPOWANIA BADAWCZEGO?

METODY BADAN:

Do najczęściej stosowanych metod badania socjologii pracy zaliczamy:

-         obserwacje

-         wywiad

-         ankietę

-         pomiar socjometryczny

-         testy

-         metody mieszane i pośrednie

ETAPY POSTEPOWANIA BADAWCZEGO:

Socjologia pracy opiera się na badaniach typu socjopsychologicznego. Badania tego typy są procesem złożonym, na który skalda się wiele czynności badawczych. NAJOGOLNIEJ MOŻNA WYROZNIC W NICH TAKIE ETAPY POSTEP. BADAWCZ.:

1.    POSTAWIENIE PROBLEMU BADAWCZEGO

Postawienie problemu , tzn. dokładne określenie tego, co badać, za pomocą jakich wskaźników je opisywać. Zasada organizująca postępowanie badawcze są cele i zadania zakładu pracy, któremu badania maja służyć.

2.    SFORMULOWANIE HIPOTEZ ( roboczych )

Związanych z przyjętym problemem, tzn. sformułowanie żądań , których prawdziwość chcemy zweryfikować lub żądań , w których chcemy uzyskać odpowiedz na pytanie o istniejące związki i zależności miedzy badanymi zjawiskami , wskazanie przewidywanego syst. Zależności i pytań.

3.    GROMADZENIE I OPRACOWYWANIE INFORMACJI

Określenie sposobu gromadzenia i opracowania interesujących informacji z punktu widzenia problemu badawczego i rozstrzygniecie przyjętych hipotez, czyli wybór metody i przygotowanie narzędzi badawczych.

DOKONCZ METODA A NARZEDZIE!!!!!!!!

4.    JAKIE WYRÓŻNIA SIĘ METODY BADAŃ W SOCJOLOGII PRACY? SCHARAKTERYZOWAĆ OBSERWACJE JAKO METODĘ BADŃ.

WYROZNIAMY METODY:

I      OBSERWACJE

II    WYWIAD

III   ANKIETE

IV   POMIAR SOCJOMETRYCZNY

V    TESTY

VI   MIESZANE I POSREDNIE

AD. I – OBSERWACJA- zalicza się  pozornie do metod powszechnie stosowanych , ponieważ większość z nas uważa, ze ma określoną wiedze o zakładzie pracy zdobyta w rezultacie codziennych obserwacji funkcjonowania rozmaitych firm. Z naukowego punktu widzenia, obserw. Takie są  jednak tylko postrzeganiem, które odróżniają  się od obserwacji jako metody badawczej. Postrzeganie polega bowiem na uchwyceniu zmysłami faktów jakby niechcący. Receptory człowieka działają bez względu na jego wole, a nawet wbrew woli, chłonąc wiele implulsow pochodzących z otaczającej rzeczywistości. Postrzeganie staje się obserwacja dopiero wtedy , gdy wpatrujemy się ,aby dać odpowiedz na z góry postawione pytanie.

OBSERWACJA JEST POSTRZEGANIEM CELOWYM, UKIERUNKOWANYM I ZAMIERZONYM ORAZ SYSTEMATYCZNIE PROWADZONYM.- w rezultacie jest to metoda bardzo żmudna, czaso - i pracochłonna.

5.    SCHARAKTERYZOWAĆ WYWIAD, ANKIETĘ I POMIAR SOCJOMETRYCZNY.

WYWIAD -  to metoda polegająca na przeprowadzeniu rozmowy z wybranym respondentem , w toku której próbuje się uzyskać jego odpowiedz na pewien zestaw pytań.

WYWIAD JEST JEDNA Z NAJBARDZIEJ ELASTYCZNYCH I WNIKLIWYCH METOD BADAWCZYCH , POZWALAJACYCH SZYBKO SIEGNAC W PRZESZLOSC I ODTWORZYC SUBIEKTYWNA STRONE ZYCIA LUDZKIEGO.

ZALETY:

-         daje możliwość obserwowania respondenta w jego reakcjach na zadane pytanie

-         pozwala określić motywy, potrzeby, aspiracje  pracowników

ANKIETA – jest swoista , sformalizowana, pisemna forma wywiadu . Od wywiadu ankietę rożni tylko to , ze odpowiedzi na postawione pytania sam badany rejestruje. Ankieta należy współcześnie do najczęściej używanych i nadużywanych technik badawczych.

ZALETY:

-         szybkie tempo gromadzenia danych

-         możliwość zebrania danych niedostępnych innymi technikami oraz zapewnienie anonimowości respondenta

WADY:

-         w każdej zbiorowości istnieje spory odsetek osób nie będących w stanie należycie wypełnić ankiety, przy czym im ankieta jest trudniejsza , tym odsetek ten wzrasta

WYWIAD I ANKIETA S.A. METODAMI POZWALAJACYMI NA ODZWIERCIEDLENIE OBIEKTYWNYCH  STANOW SPOLECZNYCH W SPOSÓB SUBIEKTYWNY.

POMIAR SOCJOMETRYCZNY- ( zwany również testem socjometrycznym ) jest metoda pozwalająca na stosunkowo szybki poznanie wzajemnych oddziaływań zachodzących miedzy poszczególnymi członkami załogi w małych grupach pracowniczych , na przykład brygadach, sekcjach. Technika szczególnie przydatna w polityce kadrowej , jeśli chcemy kształtować zespoły pracownicze, w których szczególna role odgrywają postawy współpracy i współdziałania. Pomiar socj. Pozwala określić:

-         zachowania i upodobania członków grupy

-         zdolność grupy do realizacji zadań

-         strukturę społeczna grupy

-         zmiany ilościowe w niej zachodzące

-         rysujące się w grupie podziały

-         przedstawia indywidualne pozycje poszczególnych członków grupy

-         ułatwia wskazanie przywódców oraz członków grupy nieakceptowanych

SAMO NARZEDZIE POMIARU SOCJOM. JEST STOSUNKOWO PROSTE – ZLOZONA I TRUDNA JEST NATOMIAST ANALIZA TESTOW SOCJOMETRYCZNYCH.

POMIAR SOCJOMETRYCZNY TO TECHNIKA POZWALAJACA NA STOSUNKOWO DOBRE POZNANIE  NIEKTÓRYCH POSTAW CZLONKOW ZALOGI , ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PRACY KADROWEJ.

6.    CZYM JEST I Z JAKICH ELEMENTÓW SKADA SIĘ SYSTEM SPOŁECZNY ZAKŁADU PRACY?

SYSTEM SPOLECZNY ZAKLADU PRACY TO UKLAD JEDNOSTEK I GRUP REALIZUJACYCH  ZA POMOCA OKRESLONYCH SRODKOW ISTOTNE CELE EKONOMICZNO- SPOLECZNE NA GRUNCIE MNIEJ LUB BARDZIEJ TRWALEGO LADU ORGANIZACYJNEGO , WZAJEMNYCH STOSUNKOW I ZASAD POSTEPOWANIA.

POSTAWOWE ELEMENTY SYST. SPOL. ZAKL. PRACY:

a)    cele i zadania ( gospodarcze i społeczne ) zakładu pracy

b)   ludzie i środki za pomocą których realizują te cele

c)    pozycje i cechy społeczno- zawodowe

d)   organizacja społeczna , która dynamizuje system spol. Zakl. Pracy wrz. z jego element.

e)    Właściwa sobie struktura wartości

f)      Zdolność adaptacyjna do środowiska

7.  JAKIE FUNKCJE REALIZUJE ZAKŁAD PRACY JAKO SYSTEM SPOŁECZNY?

KAŻDY SYST. SPOL. PELNI SWOISTE WLASNE  FUNKCJE , KTÓRE JEDNAK NIE MOGĄ PRZESZKADAZC W PELNIENIU FUNKCJI PRZEZ POSZCZEGOLNE JEGO ELEMENTY. MOŻNA WYROZNIC CO NAJMNIEJ 3 ZASADNICZE FUNKCJE SYST. SPOLECZNYCH :

a)    integracyjna – wyraża się w akceptacji określonych wartości w systemie które zbliżają ludzi do siebie, tworzą podsystemy powstawania instytucji, organizacji różnych zbiorowości społecznych.

b)   Inspiracyjna – podkreśla, że uznane przez ludzi wartości powodują skłonności do określonych sposobów myślenia, postaw i zachowań

c)    Zabezpieczająca – wiąże się z zapewnieniem istnienia i działania systemu społecznego, ochroną funkcjonujących w nim wartości

Jednym z przykładów systemu społecznego w którym wykonywane są różne działania ludzi jest zakład pracy, rozumiany jako wyodrębniona jednostka org., która zatrudnia pracowników i funkcjonuje na zasadach określających jej powstanie i działanie.

8.    CO SKŁADA SIĘ NA ORGANIZACJĘ FORMALNĄ I NIEFORMALNĄ ZAKŁADU PRACY?

Organizacja formalna to działanie załogi zachowania się poszczególnych pracowników wyznaczone przez normy prawne.

Organizacja społeczna sytemu społecznego zakładu pracy jest zespołem funkcjonujących w zakładzie stosunków społecznych między pracownikami, wynikających z podziały pracy, różnic zawodowych, demograficznych i psychospołecznych ludzi.

Organizacja formalna jest wyznaczona w dużej mierze przez odpowiednie przepisy, to – działanie załogi i zachowanie się poszczególnych pracowników wyznaczone przez odpowiednie normy prawne. Wyraża pewien idealny i schematyczny model zachowania pracowników. Obojętne są natomiast cechy osobowości pracowników, powiązania rodzinne, towarzyskie i wygląd zewnętrzny. Na organizację formalną składają się :

-         przepisy zewnętrzne – czyli przepisy prawne regulowane przez państwo, ustawy, konstytucja, także zarządzenie organów założycielskich. Normy te powinny być spójne i koherentne. Nierzadko wiele z tych przepisów jest chaotycznych i pogmatwanych i utrudniają sprawne funkcjonowanie zakładu pracy. Konieczne jest więc ciągłe ich porządkowanie.

-         Przepisy wewnętrzne – wydawane przez dyrekcję, samorząd załogi, radę nadzorczą. Zachowania pracowników regulują statut firmy, regulamin pracy, wewnętrzne przepisy bhp itp. Powinny być spójne i uporządkowane. Powinny jasno wyznaczać dopuszczalne i niedopuszczalne zachowania członków załogi. Zespół tych norm powinien wyznaczać wzór społeczny pracownika. Te normy mają często także charakter nieformalny – w postaci swoistego kodeksy postępowania pracowników.

Organizacja nieformalna – powstają na podstawie norm nieformalnych. Mimo że nie znajdują odzwierciedlenia w przepisach, często są niezwykle trwałe i istotnie wpływają na atmosferę pracy, na kształtowanie się stosunku pracowników do pracy, zadowolenie i wydajność. Na ich bazie powstają więzi koleżeństwa, sympatii, wspólnych zainteresowań i interesów. Skracają kanały komunikacji. Ich istnienie wynika z natury człowieka (osobowość, symatie, nawyki). Mają wpływ zarówno pozytywny – lepsza wydajność i rozwiązywanie problemów, ale także negatywny – mogą prowadzić do spadku wydajności, do zawiązywania się grup dbających o swoje interesy, a nawet klik i szajek przestępczych.

9.    CZYM JEST WZÓR SPOŁECZNO-ZAWODOWY I JAKIE SĄ JEGO RODZAJE?

WZOR SPOLECZNO-ZAWODOWY PRACOWNIKA OKRESLA ZESPOL NORM I WARTOSCI , KTÓRE POWINIEN WYKAZYWAC I  ZACHOWAN , KTÓRE POWINIEN REALIZOWAC CZLONEK ZALOGI DANEGO ZAKLADU PRACY.

MOŻNA WYRROZNIC NAST. WZORY SPOL-ZAWOD. PRACOWNIKA:

1)   WZOR PRZECIETNEGO CZLONKA ZALOGI- który określa minimum tych wartości jakie pracownik powinien posiadać i minimum tych działań które powinien lub może realizować w zakładzie. Członek załogi spełniający minimum wymogów stawianych mu przez wzór przeciętny nie zwraca na siebie uwagi ani dodatniej ani ujemnej.

2)   WZOR IDEALNIE POZYTYWNY CZLONKA ZALOGI- wyróżnia zespół norm określających właściwości jakie powinien posiadać i zachowań jakie powinien realizować pracownik jeśli chce uzyskać ocenę wyróżnianego członka załogi. Pracownik taki spotyka się z najwyższym uznaniem i stawiany jest za przykład innym pracownikom.

3)   WZOR NEGATYWNY PRACOWNIKA- obejmuje normy określające jakich właściwości  nie powinien posiadać i realizować członek zakładu pracy jeśli nie chce w świadomości społecznej pracowników być oceniany ujemnie i spotykać się z sankcjami negatywnymi.

WYSTEPUJACE W SPOLECZNOSCI  ZAKLADOWEJ WZORY STAWIAJA POSZCZEGOLNYM JEJ CZLONKOM OKRESLONE WYMAGANIA , KTÓRYCH  REALIZACJA PODDAWANA JEST KONTROLI  

WYPELNIENIE TYCH WYMAGAN PRZEZ PRACOWNIKOW wykonywanie działań wyznaczonych przez normy wzoru spol-zawod. Stawia ich w konkretnych rolach zawodowych , na przykład roli mistrza, inżyniera, rolnika ,dyrektora.

10.          SCHARAKTERYZOWAĆ ROLE I POZYCJE SPOŁECZNE W ZAKŁADZIE PRACY.

PRZEZ ROLE SPOLECZNA ROZUMIE SIĘ WZGLEDNIE STALY I WEWNETRZNIE SPOJNY SYSTEM ZACHOWAN PRZEBIEGAJACYCH WEDL. MNIEJ LUB WIECEJ WYRAZNIE USTALONEGO WZORU , KTÓRYCH GRUPA OCZEKUJE OD SWOICH CZLONKOW I KTÓRE ODPOWIADAJA OKRESLONEJ POZYCJI W STRUKTURZE SPOLECZNEJ.

ROLA ZAWODOWA ZATEM TO ZACHOWANIE PRACOWNIKOW WYNIKAJACE Z DZIALALNOSCI ZWIAZANEJ Z POZYCJA ZAJMOWANA W ZAKLADZIE PRACY I OBOWIAZKAMI Z TEGO WYNIKAJACYMI.

WEDL. F.J. ROETHLISBERGERA WYROZNIA SIĘ NASTEPUJACE ROLE W ZAKLADZIE PRACY:

1)   R. KIEROWNICZE- które dotyczą odpowiedzialności za sprawne działanie zakl. Pracy

2)   R. DOZORUJACE I KONTROLUJACE- wynikające z nadzoru nad poszczególnymi zespoł. Pracown.

3)   R. SPECJALISTOW – którzy wykonują prace koncepcyjna , przeprowadzają instruktaż fachowy oraz sprawują kontrole nad produkcja

4)   R. PRACOWNIKOW ADMINISTRACYJNYCH I POMOCNICZYCH- wykonujących prace pomocnicze i przygotowawcze

5)   R. PRACOWNIKOW PRODUKCYJNYCH – czyli robotników obsługujących urządzenia techniczne i wykonujących prace usługowe.

PELNIENIE ROLI ZAWODOWEJ WYNIKA MIEDZY INNYMI Z TEGO, ZE PRZEWAZNIE NIE OGRANICZA SIĘ ONA DO CZYNNOSCI O CHARAKTERZE RZECZOWO-TECHNICZNYM LECZ OBEJMUJE RÓWNIEŻ PEWNA SFERE SPOLECZNO-KULTUROWA- to znaczy ,ze pracownicy pełniący dany zawód , role zawodowa maja swoja etykę zawodowa, wspólne zainteresowania, obyczaje, a nieraz podobny styl życia.

JEDNAK ROLA ZAWODOWA aby stała się rzeczywista musi być przez pracownika świadomie podjęta. Wymaga ona od niego przestrzegania odpowiednich norm zachowania się. Musi być podparta procesem wdrażania pracownika w nowe dla niego systemy wartości i przeobrażeń, kształtujące jego stosunek do pracowników i zakładu pracy. Zespól wyspecjalizowanych , wzajemnie sobą powiązanych logicznie i dopełniających się ROL powinien tworzyć harmonijnie całość realizująca skutecznie ZAMIERZONY CEL.

POZYCJE SPOLECZNE WIAZA SIĘ Z ZAWSZE Z  PELNIENIEM OKRESLONEJ ROLI  PRZEZ PRACOWNIKA  I OKRESLAJA POZYCJE OZNACZAJACA UPRAWNIENIA PRACOWNIKA WYNIKAJACE Z ROLI.

W ZWIAZKU Z TYM Z HIERARCHIA ROL PRACOWNIKOW POWINNA BYĆ ZGODNA HIERARCHIA ICH POZYCJI – WŚRÓD TYCH POZYCJI MOŻNA WYMIENIC:

1)   POZYCJE PRZYPISANA – wyznaczona w środowisku pracy miejscem w hierarchicznym układzie stanowisk, z czym łączy się odpowiedni zakres władzy, praw, przywilejów i funkcji , tj. prestiżu zawodowego

2)   POZYCJE OSIAGNIETA – wynikająca z osobistego autorytetu jakim cieszy się dana osoba , jednostka zajmująca określone stanowisko.

USYTUOWANIE POZYCJI W SYSTEMIE SPOLECZNYM ZAKLADU PRACY ZALEŻY OD WIELU

OKOLICZNOSCI. KAZDA ZMIANA PROFILU PRODUKCJI , KAZDA ...