1. Socjologia, funkcje socjologii, teorie, socjologia szczegółowa, ogólna, potoczna, naukowa, przedmiot socjologii, socjologia a inne nauki, zakres badań.
Socjologia – Twórca socjologii A. Comt’e. Jest to nauka o społeczeństwie ale dokładnie przedmiotem jej zainteresowań są zjawiska i procesy prowadzące do powstania różnych form życia zbiorowego ludzi i struktury tych zbiorowości, zjawiska i pracy zachodzącej w tych zbiorowościach, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości, zmianę i przekształcenia w nich zachodzące.
Przede wszystkim socjologowie muszą dokonać jakiegoś podziału i klasyfikacji ogółu zjawisk i procesów zachodzących w życiu społecznym, żeby na tej podstawie dokonać systematyzacji swoich badań i konstrukcji teoretycznych. Wyróżniamy we współczesnej socjologii następujące działy badań i zakresy teorii ogólnych:
a. działy badające instytucje społeczne takie, jak: rodzina, instytucje wychowawcze, instytucje polityczne, instytucje naukowe itp. Oraz wszelkie inne instytucje występujące w różnych grupach i społeczeństwach.
b. Działy badające różne typy zbiorowości i grup ludzkich takich, jak różnego rodzaju małe grupy i kręgi społeczne, zbiorowości terytorialne, jak wieś, miasto i inne, kategorie zawodowe, warstwy i klasy społeczne oraz kasty, grupy celowe i organizacje tworzone dla realizacji określonych zadań
c. Działy badań nad procesami społecznymi takie, jak: procesy dezorganizacji społecznej alkoholizm, przestępczość), procesy migracji i ruchliwości społecznej, zjawiska i procesy wynikające z masowego przekazywania treści kulturalnych i informacji przez prasę, radio, telewizje, konflikty zachodzące w społeczeństwie na tle rasowym, etnicznym, politycznym
Socjologia potoczna – jest oparta na zdrowym rozsądku, na uogólnianiu codziennych doświadczeń w sposób często emocjonalny, niesystematyczny i niezweryfikowany.
Socjologia naukowa –opiera się na systematycznych badaniach, na posługiwaniu się ustalonym aparatem pojęciowym, na sprawdzaniu hipotez i twierdzeń.
Socjologia szczegółowa – jej zadaniem jest systematyczny opis poszczególnych dziedzin i wyjaśnianie zachodzących w nich zjawisk.
Zdaniem socjologii ogólnej jest tworzenie teorii wszelkich konfliktów występujących w społeczeństwach ludzkich. Tak więc socjologia ogólna, na podstawie materiałów, uogólnień prawidłowości ustalonych w badaniach szczegółowych, chce tworzyć teorie obejmujące zespoły zjawisk występujące w społeczeństwie. Jej zadaniem jest także ustalanie pojęć.
Teorie Socjologii
Teoria struktur społecznych (teoria grup społecznych, teoria społeczna) stara się uogólnić wyniki badań nad różnymi typami i formami zbiorowego życia ludzi i ustalić jego ogólne prawa. Studiuje ona elementy składowe grup i zbiorowości wszelkiego rodzaju, zasady ich budowy, wzajemnego podporządkowania elementów składających się na zbiorowości i siły wyznaczające ich funkcjonowanie. Bada spójność wewnętrzną grup, siły wyznaczające tę spójność oraz siły i czynniki wywołujące ich rozkład.
Teoria zmian – uogólnia wyniki badań nad zjawiskami i procesami przemian zachodzących w różnych grupach i zbiorowościach. Punktem jej wyjścia są opisy przebiegu procesów i zmian w ich natężeniu.
Obie te teorie ogólne dostarczają aparatu pojęciowego.
Socjologia a inne nauki.
Na pierwszym miejscu trzeba tu wyróżnić psychologie, a wśród jej działów zwłaszcza psychologię społeczną. Ja pograniczu socjologii i psychologii rozwinęły się dwie teorie majsce duże znaczenie dla socjologii. Są to teoria zachowania się jednostek w sytuacjach społecznych i teoria zachowania się całych zbiorowości w różnych sytuacjach.
Tym co odróżnia socjologie od innych nauk społecznych, jest charakterystyczne tylko dla niej poszukiwanie praw zjawisk zachodzących miedzy ludźmi badanie struktur. Socjologie interesuje to co jest specyficzne społeczne, tzn. wynikające z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, obojętne czy są to oddziaływania spontaniczne, niezależne od woli i intencji jednostek, czy tez celowe i zamierzone.
2. Wieź społeczna,
Więź społeczna to ogól tych stosunków, połączeń i zależności łączących ludzi w trwałe zbiorowości.
Rola i znaczenie więzi w powstawaniu i funkcjonowaniu społeczeństwa ????????????
Więź społeczna jako zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną trwania i rozwoju. Każda zbiorowość jeżeli ma trwać, istnieć i rozwijać się musi posiadać więź powodująca jej wewnętrzną spójność zapewniającą zaspokajanie potrzeb indywidualnych i zbiorowych. Lojalność członków wobec całości, przeciwstawianie się innym zbiorowością lub współprace z innymi, słowem, każda zbiorowość musi być wewnętrznie zorganizowana i uporządkowana.
3. Kontrola społeczna, mechanizmy kontrolne, instytucje
Sankcje są jednym z elementów kontroli społecznej. Każda grupa każda zbiorowość społeczna rozwija szereg miar, sugestii sposobów przekonywania, nakazów i zakazów, system perswazji i nacisku, aż do przymusu fizycznego włącznie, system sposobów wyrażania uznania, wyróżniania nagród, dzięki któremu doprowadza zachowania jednostek i podgrup do zgodności z przyjętymi normami, do respektowania kryteriów wartości, słowem przy pomocy kształtuje konformizm członków. System ten nazywamy systemem kontroli społecznej.
Tak więc w zespole środków kontroli społecznej musimy wyróżnić dwa rodzaje mechanizmów:
1. psychospołeczne- polegają na internalizacji norm i wartości, tak że jednostka odczuwa posłuszeństwo wobec nich jako wewnętrzny moralny przymus.
2. materialno-społeczne- polegają na przymusie zewnętrznym, stosowanym przez instytucje.
Na pograniczu między mechanizmami psychospołecznymi a materialno-społecznymi kontroli znajdują się zwyczaje i obyczaje.
Zwyczaje- to ustalony sposób zachowania się w określonych sytuacjach, który nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się z negatywnymi reakcjami otoczenia.
Obyczaj- jest to ustalony sposób postępowania, z którym grupa wiąże już pewne oceny moralne i którego naruszenie wywołuje sankcje negatywne. Naruszenie obyczajów nie jest karane przez prawo. Lecz przez opinie i przez sankcje moralne.
Sankcje- ogólnie można zdefiniować jako reakcje grupy na zachowania się członków w sytuacjach społecznie ważnych. Sankcje dzielimy na dwa rodzaje: negatywne (kary)i pozytywne (nagrody)
Sankcje mogą być:
Formalne- są reakcjami instytucji sformalizowanych takich jak milicja, sądy, cenzura itp.
Nieformalne- są reakcjami opinii publicznej, kręgów koleżeńskich, sąsiedzkich, grup rówieśników itp.
Prawne- czyli system kar i nagród przewidzianych przez przepisy prawne.
Etyczne- to system kar i nagród za zachowania kwalifikowane jako niemoralne lub moralne.
Satyryczne- system drwin ośmieszeń, lekceważenia okazywanego człowiekowi, którego zachowania są kwalifikowane jako niepoważne, śmieszne komiczne.
Jeżeli jednostki lub podgrupy nie pozwalają się ustawić na właściwych torach postępowania, te mechanizmy materialno-społeczne zmierzają do ich usunięcia z grupy. Mechanizm kontroli, a raczej mechanizm materialno-społeczne polegają na stałym kombinowaniu sankcji prawnych, etycznych, satyrycznych, religijnych.
Instytucje
Instytucje- są zespołami urządzeń, w których wybrani członkowie grup otrzymują uprawnienia do wykonywania czynności określonych publicznie i impersonalnie, dla zaspokojenia potrzeb jednostkowych i grupowych i dla regulowania zachowań innych członków grupy.
Każda instytucja posiada swój cel tzn. zakres spraw, które powinna załatwiać. Dalej w każdej instytucji określone są czynności, dopuszczalne dla załatwienia tych spraw i określonych jest zakres tych czynności. Ustalone są również role społeczne ludzi wykonujących te czynności, warunki, cechy konieczne, do wykonywania tych ról. Wreszcie instytucje dysponują sankcjami zarówno w stosunku fo osób wykonujących czynności zinstytucjonalizowane.
Instytucje można podzielić przede wszystkim na:
Formalne
Nieformalne
Ze względu na merytoryczny charakter czynności spełnianych przez instytucje. Wiec wyróżniamy:
a. Instytucje ekonomiczne
b. Instytucje polityczne
c. Instytucje wychowawcze i kulturalne
d. Instytucje społeczne
e. Instytucje religijne
Instytucje stanowią podstawowy układ więzi społecznej, trwały, zmaterializowany, wokół którego skupiają się wszystkie pozostałe elementy więzi.
Grupy społeczne
a. typy i formy zbiorowości, pary, kręgi społeczne
b. typy stosunków zawodowych miedzy, dwójkami, parami
Kręgi społeczne – nazywamy niewielkie zbiorowości, oparte na stycznościach o słabej więzi instytucjonalnej, nie posiadające wyraźnej zasady odrębności. Kręgi złożone są z niewielkiej liczby osób, nie posiadają stałego ośrodka skupienia stanowiącego ich własność, stad elementami składowymi są tylko osoby, a elementy materialne, trwałe symbole i wartości prawne nie występują.. Skład członków jest płynny, ponieważ nie ma wyraźnej zasady odrębności, nie ma więc także sformalizowanego członkostwa.
Wyróżniamy trzy rodzaje kręgów:
a. Krąg stycznościowy nie ma żadnej sformalizowanej organizacji jednakże, zawsze wśród jego członków jest ktoś cieszący się największym autorytetem, kierujący rozmowami i dyskusjami, nadający im kierunek i formułujący ostateczne wnioski.
b. Krąg koleżeński powstaje w miejscu pracy, w szkole, w ramach innych grup, społeczności lokalnych, gdy pewna ilość osób utrzymuje miedzy sobą częste kontakty, ich wzajemne oddziaływania są częstsze, spotykają się dla wspólnego spotkania a nie okazyjnie.
c. Kręgi przyjacielskie skupiające pary przyjaciół, na zasadzie, że przyjaciele moich przyjaciół są także moimi przyjaciółmi. Miedzy parami przyjaciół zachodzą trwałe stosunki społeczne, jednakże krąg nie posiada trwałej więzi opartej na instytucjach., ani wyraźnej zasady odrębności, wynikającej z wyraźnie określonych zadań i celów.
Kręgi można powiedzieć skrótową są zbiorowościami ludzi dyskutujących. Każdy krąg ma zawsze w swoim centrum wybitniejsza indywidualność, krąg skupia się wokół takiej wybitnej osobowości, spełniającej role przywódcy. Który w sposób mniej lub więcej wyraźny podsumowuje wyniki dyskusji, formułuje opinie, jego punkt widzenia waży najwięcej w dyskusjach.
Pary i dwójki
Więź istniejąca między para lub dwójką powstaje na gruncie styczności osobistych lub rzeczowych. Pary i dwójki sprowadzają się do jednego stosunku społecznego i tym różni się ona od trójek, gdzie musi już istnieć bardziej złożona organizacja porządkująca kilka możliwych stosunków. Wpływ par lub dwójek na postępowanie jednostek może być potężny, zależnie od typu stosunków.
Pary i dwójki można podzielić na kilka typów :
1. Pary połączone więzią stosunków seksualnych
2. pary paczone więzią pokrewieństwa
3. pary lub dwójki przyjaciół
4. pary połączone stosunkiem pomocy
5. pary połączone stosunkiem wychowawczym
6. pary połączone stosunkiem zwierzchnictwa
7. pary połączone zależnościami przelotnymi
Grupy
Aby zostać członkiem grupy trzeba choć częściowo zinternalizować jej wartości, trzeba się zidentyfikować z jej zbiorowymi dążeniami uznać jej cele za własne.
Każda grupa stawia swoim członkom rożne wymagania. Każda grupa określa wzór fizyczny członka tzn. jego wygląd zewnętrzny wzór moralny czyli zespół cech moralnych, jakie człowiek powinien przejawiać w swoi postępowaniu, funkcje członka czyli zakres czynności wykonywanych dla utrzymania ciągłości życia grupy. W grupach o dużej spójności wewnętrznej i o dużej dyscyplinie wzór moralny i funkcje członka są ściśle określone i surowo egzekwowane. Siła grupy zależy bowiem nie tylko od wymagań stawianych członkom, ale także od sprawności w wykonywaniu aktywności członków dla ogólnego celu. Grupa różni się tym od kręgów i społeczności że jej skład jest ustalony i wiadomo kto do niej należy. Skład grupy zmienia się w czasie. Członkowie grupy zmieniają się z różnych powodów. Lecz mimo tych zmian grupa zachowuje swoją identyczność i trwa jako ta sama całość. Ta ciągłość zapewniona jest dzięki trwałości podstaw materialnych, trwałości jej symboli, trwałością wzoru fizycznego i moralnego, trwałością wartości i ideologii, jednak zasada odrębności jest tu szczególnie ważna. Zasada odrębności jest zespołem idealnych określeń i warunków, jakim powinien odpowiadać członek danej grupy, z jednej strony, a z drugiej wyraża ona kryteria przyjmowania do grup, i usuwania z niej.
Następnym elementem składowy grupy są jej ośrodki skupienia-są podstawą trwałości grupy w czasie, lecz nie jest to ich jedyna funkcja. Są one centrami skupiającymi aktywność grupy jako całości. Pozbawienie grupy jej ośrodków skupienia powoduje rozproszenie grupy, uniemożliwia styczność, przerywa stosunki i powoduje zanik instytucji i organizacji wewnętrzne.
Następny element składowy grupy to jej zadania. Zadania grupy to ustalone i świadome zdefiniowane stany rzeczy i zjawiska, które grupa jako całość chce osiągnąć lub wywołać. Zadania są zawsze określone intencjonalnie, określone statutem lub inną formą porozumienia między członkami i zaakceptowane przez nich. Realizacja zadań grupy wywołuje zjawisko nazwane skrótowo wola zbiorową grupy- to po prostu suma czy synteza dążeń członków do realizowania zadań. Wola zbiorowa prowadzi do solidarności grupy. Solidarność polega na poczuciu wspólności.
Struktura grupy
Skład grupy- to członkowie i ich cechy osobiste lub społeczne.
Struktura grupy- to układ wszystkich elementów, nie tylko członków, i zasada ich wzajemnego przyporządkowania..
Grupa- to całość ułożona w system według określonej zasady przyporządkowującej jej elementy składowe w taki sposób, aby mogła jako całość wykonywać swoje zadanie, aby członkowie mogli wykonywać funkcje im wyznaczone, aby grupa jako całość mogła trwać i rozwijać się.
W grupach większych w pełni rozwiniętych rozróżniamy makrostrukturę i mikrostrukturę:
Mikrostruktura: to ułożenie jednostek, ich ról i stosunków w całość mniej lub więcej zharmonizowaną. O mikrostrukturze mówimy przede wszystkim w grupach małych, liczących zazwyczaj kilku lub kilkunastu członków. Jest więc układem pozycji społecznych członków.
Makrostruktura – czyli przyporządkowanie tych wielkich elementów składowych tzw. warstw, klas
Rodzaje grup
Kryteria podziału grup społecznych
...
wnozcik2007