ELEMENTY OCENY WSTEPNEJ.doc

ELEMENTY OCENY WSTEPNEJ

Temat : Oznaki życia

Oceniamy wydolność podstawowych funkcji życiowych z zakresu funkcjonowania układu nerwowego, oddechowego i krążenia.

1. Ocena stanu świadomości

Przytomność to całość procesów umożliwiających prawidłowe postrzeganie, analizowanie i uświadamianie sobie wydarzeń zachodzących w otoczeniu. Jest stanem organizmu, w którym występują związane z funkcjonowaniem pnia mózgu i kory mózgu reakcje na bodźce

Przytomność jest zewnętrznym wykładnikiem świadomości. Świadomość to stan psychiczny, w którym jednostka zdaje sobie sprawę ze zjawisk wewnętrznych, takich jak własne procesy myślowe, oraz zjawisk zachodzących w środowisku zewnętrznym i jest w stanie reagować na nie (somatycznie lub autonomicznie).- stan czuwania. Świadomość to dolność poszkodowanego do kontaktu z otoczeniem.

Nieprzytomny
— brak świadomości (nieprzytomność) to taki stan, w którym poszkodowany nie reaguje na bodźce zewnętrzne.
Przyczyny utraty świadomości są różne i można je podzielić na:
—pierwotne, które mają swoje źródło w centralnym układzie nerwowym,
— oraz wtórnie z nimi związane.
Mogą to być:

-urazy (np. głowy),

-wstrząs,

-choroby układu nerwowego (np. padaczka, udar mózgu),

-choroby metaboliczne np. cukrzyca,

- choroby związane z układem krążenia: nagle zatrzymanie krążenia, zawał mięśnia sercowego, omdlenie,

- choroby związane z układem oddechowym prowadzące do ostrej niewydolność oddechowej itp,

-substancje chemiczne (np. alkohol, leki oraz ukąszenia owadów),

-przyczyny środowiskowe (np. przegrzanie, oziębienie, utopienie, porażenie prądem).
Przytomność można utracić na różny okres czasu:
— na kilka minut —jak w omdleniu,
— kilka godzin —jak np. w urazach czaszkowo-mózgowych,
— wiele dni.
Aby ocenić jak głęboko poszkodowany jest nieprzytomny opracowano szereg skał. Najbardziej popularna jest skala Glasgow (Glasgow Coma Scale — GCS)
wprowadzona w 1974 roku.
Skala ta składa się z trzech etapów i ocenia u badanego:
— otwieranie oczu,
— reakcję słowną,
— odpowiedź ruchową

Po zsumowaniu przyznanych badanemu punktów, można ocenić jak głęboko jest nieprzytomny.
Minimalna ilość punktów to 3 i oznacza, że poszkodowany jest bardzo głęboko nieprzytomny. Maksymalna ilość punktów to 15 i oznacza, że poszkodowany jest w pełni świadomy. Jeśli ilość punktów wynosi 8 lub mniej to oznacza, że poszkodowany jest w śpiączce. Na podstawie przyznanych punktów można także ocenić ciężkość urazu głowy (uszkodzenie mózgu):
— -ciężki uraz głowy — 8, lub mniej punktów,
—- średni uraz głowy — 9—l 2 punktów,
— -niewielki uraz głowy — 13—15 punktów.
Należy zaznaczyć, że jednorazowa ocena nieprzytomnego przy użyciu skali Glasgow nie wystarcza. Badanie należy powtarzać oceniając progresję bądź regresję zmian, oraz po upływie określonego czasu, eliminując wpływ np. oziębienia czy trucizn.
W krajach anglosaskich bardzo popularna jest też skala AVPU:
A (alert) -poszkodowany czujny, uważny,

V (vocal) -poszkodowany reaguje na glos,

P (pain) -poszkodowany reaguje na ból,

U (unresponsive) -poszkodowany jest nieprzytomny, nie reaguje.

SKALA AVPU

Skutki utraty przytomności:
-leżący na wznak nieprzytomny może mieć niedrożne drogi oddechowe na skutek opadania nagłośni i języka ku tylnej ścianie gardła. Niezastosowanie odpowiednich rękoczynów udrażniających drogi oddechowe może doprowadzić do narastających zaburzeń wentylacji. zatrzymania oddechu i krążenia,

-leżący na wznak nieprzytomny może „zalać” się własną śliną bądź treścią żołądkową, dlatego jeśli to możliwe, przy zachowanym oddechu i krążenia oraz po wykluczeniu urazów, należy ułożyć go w pozycji bezpiecznej.

2. Ocena układu oddechowego

Obserwując oddech zwracamy uwagę na:

1.      częstość oddechu,

2.      jakość oddechu

3.      rytm oddechu

1.      Szybkość oddechu (częstość) wynosi:
u noworodka- 40 na minutę,
u dzieci- 20—25 na minutę,
u dorosłych- 16—20 na minutę
Mniej więcej jeden oddech (wdech i wydech) przypada na 4—5 uderzeń tętna.
W warunkach fizjologicznych na zmianę szybkości oddechu wpływa:
— wzmożony wysiłek fizyczny, ponieważ zwiększa się wtedy zapotrzebowanie na tlen w organizmie,
— wszelkie stany emocjonalne, które zwalniają lub przyspieszają oddech.
W warunkach patologicznych na przyspieszenie oddechu wpływają:
— stany gorączkowe — z powodu wzmożonego spalania,
— bóle w klatce piersiowej — ponieważ chory oddycha płytko, chcąc zmniejszyć ból,
— zmniejszona powierzchnia oddechowa płuc, w której chory wyrównuje szybkością oddechów brak odpowiedniej ilości tlenu,
— upośledzone krążenie —ponieważ tlen jest mniej sprawnie dostarczany tkankom, a dwutlenek węgla mniej sprawnie usuwany; brak tlenu chory stara się wyrównać przyspieszeniem oddechu,
— zmniejszona ilość hemoglobiny, która powoduje, że przy każdym oddechu hemoglobina dostarcza mniejszą ilość tlenu komórkom; organizm wyrównuje ten brak przyspieszonym oddechem.
Na zwolnienie oddechu wpływają:
-zwiększone ciśnienie śródczaszkowe — przez ucisk na ośrodek oddechowy,
-zatrucia wewnątrzpochodne (mocznica, śpiączka cukrzycowa) — gdyż upośledzają sprawność ośrodka oddechowego,
-zatrucia zewnątrzpochodne (opium, morfina) — przez swe szkodliwe działanie na ośrodek oddechowy.
Przyspieszenie oddechu powyżej 40 na minutę i zwolnienie poniżej 8 na minutę jest zawsze objawem niepokojącym, prowadzącym do niedotlenienia organizmu (hipoksja).

2. Jakość oddechu

-oddech regularny z unoszeniem klatki piersiowej,

-równomiernie głęboki,

-wykonywany bez wysiłku,

-wykonywany przez nos,

- bez szmerów,

-bez zapachu,

3. Rytm oddechu

Zaburzenia częstości i rytmu

Szybki powierzchowny oddech (tachypnone)
Szybki powierzchowny oddech ma wiele przyczyn, min. restrykcyjne choroby płuc. gorączkę, niedokrwistość, ból opłucnowy, uniesienie przepony
Szybki głęboki oddech (hyperpnoe)
Szybki głęboki oddech także ma wiele przyczyn, jak wysiłek, lęk, kwasica metaboliczna, np. ketoza cukrzycowa. U chorego w stanie śpiączki z szybkim, głębokim oddechem (dychawica) należy brać pod uwagę jako przyczynę: hipoksję i zawał mózgu, kwasicę metaboliczną (mocznica, ketoza cukrzycowa). hipoglikemie zaburzające ośrodkową regulację oddychania
Oddech powolny (bradypnoe)
Powolny oddech jest wywołany wzrostem ciśnienia śródczaszkowego, polekowym zahamowaniem ośrodków regulacji oddychania
Oddech Cheynego-Stokesa
Oddychanie nasila i spłyca się. Występują cyklicznie okresy głębokiego oddechu, które zmieniają się z okresami oddechu coraz płytszego i bezdechu. U dzieci i osób starszych taki tor oddychania może pojawić się podczas snu. Inne przyczyny: niewydolność krążenia, mocznica, toksyczna depresja nerwowych o...