podlewski- word.doc

Obrażenia kończyn

•          Obrażenia kończyn w żadnym wypadku nie powinny odwracać naszej uwagi od obrażeń zagrażających życiu chorego; ok łatwo zauważyć przy pierwszym kontakcie z chorym ale rzadko stanowią one zagrożenie dla życia; należy pamiętać, że pierwszeństwo przed unieruchomieniem złamań mają: drożność dróg oddechowych, prawidłowa wentylacja, utrzymanie objętości krwi krążącej i prawidłowe leczenie wstrząsu; ryzyko wystąpienia wstrząsu krwotocznego towarzyszy niewielkiej liczbie obrażeń mięśniowo-szkieletowych;

•          Z krwawieniem tak znacznym, że może ono spowodować wstrząs, związane są jedynie towarzyszące złamaniom obrażenia tętnic oraz złamania miednicy czy kości udowych; do najczęstszych powikłań złamań i zwichnięć zalicza się obrażenia nerwów i naczyń zaopatrujących rękę lub stopę; dlatego tak ważne jest badanie czucia i krążenia dystalnie od miejsca złamania (PMS: puls, funkcja motoryczna i sensoryczna);

Ok. - złamania

•          Złamania dzieli się na otwarte (powikłane) gdy fragment kostny wystaje przez ranę lub przebił skórę, ale nie wystaje z rany i zamknięte (proste) bez komunikacji szpary złamania ze środowiskiem zewnętrznym; złamane fragmenty kostne są bardzo ostre i stanowią zagrożenie dla tkanek miękkich okolicy złamania; nerwy i tętnice często biegną w pobliżu kości po zgięciowej stronie stawów lub tuż pod skórą i w związku z tym stosunkowo często ulegają obrażeniom;

•          Uraz pęczka naczyniowo-nerwowego może wynikać z jego uszkodzenia przez fragmenty kostne albo z ucisku przez obrzęknięte tkanki lub krwiak; złamania zamknięte mogą być tak samo groźne jak otwarte, bowiem uszkodzone tkanki miękkie często obficie krwawią; każde przerwanie ciągłości skóry w okolicy złamania trzeba traktować jako wrota zakażenia; zamknięte złamanie jednej kości udowej może powodować utratę nawet litra krwi; złamanie obu kości udowych może więc być przyczyną krwotoku zagrażającego życiu chorego;

•          Złamanie miednicy może spowodować krwawienie do jamy otrzewnej lub do przestrzeni zaotrzewnowej; miednica zwykle ulega złamaniu w kilku miejscach; każde z tych miejsc może być przyczyną utraty do 500 ml krwi; odłamy kostne złamanej  miednicy mogą uszkodzić pęcherz moczowy lub duże naczynia miednicy; może to powodować śmiertelny krwotok do jamy brzusznej; należy pamiętać, że wielomiejscowe złamania mogą być przyczyną zagrażającego życiu krwotoku bez zewnętrznej utraty krwi;

•          W przypadku złamania otwartego chory jest dodatkowo narażony na zakażenie i na utratę krwi na zewnątrz; jeśli wystające fragmenty kostne podczas nastawiania złamania do pozycji osiowej wciągnie się z powrotem pod skórę, do rany wprowadza się zainfekowane zmiażdżone tkanki i zanieczyszczenia; może to wywołać zakażenie, które uniemożliwi prawidłowe gojenie złamania, a nawet może prowadzić do powikłań septycznych, ze zgonem włącznie;

ok. - zwichnięcia

•          Zwichnięcia są bardzo bolesne; zwykle łatwo je rozpoznać, ponieważ powodują widoczne zmiany prawidłowych obrysów stawów; zwichnięcia dużych stawów, choć nie stanowią zagrożenia życia, wymagają natychmiastowego leczenia z powodu zagrażających obrażeń naczyniowo-nerwowych; na podstawie badania przedmiotowego nie można stwierdzić, czy zwichnięciu towarzyszy złamanie , czy nie;

•          Bardzo ważne jest badanie PMS(puls, funkcja motoryczna i sensoryczna) dystalnie od zwichniętego dużego stawu; zwykle unieruchamia się zwichniętą kończynę w pozycji, w jakiej się ją zastało; od tej zasady istnieje jednak kilka wyjątków; generalnie rzecz ujmując, w celu nastawienia zwichniętej kończyny można zastosować jedynie delikatny wyciąg; nie wolno stosować siły większej niż 5 kg; w większości przypadków najlepiej unieruchomić kończynę za pomocą poduszek i zapewnić szybki transport do SOR-u;

ok. - amputacje

•          Są to obrażenia okaleczające i niekiedy stanowiące zagrożenie dla życia chorego; mogą być źródłem masywnego krwawienia, ale najczęściej krwawienie daje się kontrolować poprzez zastosowanie ucisku na kikut; sam kikut owija się jałowym, wilgotnym opatrunkiem uciskowym z równomiernie rozłożonym naciskiem; jeżeli nie udaje się powstrzymać krwawienia uciskiem, można użyć opaski uciskowej, należy jednak tego unikać;

•          Należy dołożyć wszelkich starań, aby znaleźć amputowaną część kończyny i przywieźć ją do szpitala; ten często zaniedbywany element postępowania jest bardzo istotny, bowiem amputowane części ciała mogą posłużyć jako materiał do przeszczepów; amputowana część może być także replantowana, przy zaistnieniu wskazań do wykonania tej procedury; amputowane części ciała umieszcza się plastikowej torebce a tę ostatnią w większym worku wypełnionym wodą z lodem;

•          Nie wolno dopuścić do bezpośredniego kontaktu amputowanej części z lodem; bezwzględnie nie stosować suchego lodu; ochłodzenie amputowanej części zwalnia procesy metaboliczne i przedłuża jej żywotność z 4-6-ciu do 18-tu godzin; amputowane części ciała należy zabrać ze sobą również wtedy, gdy replantacja wydaje się niemożliwa;

ok. – otwarte rany

•          Ranę należy przykryć jałowym opatrunkiem i zabandażować; większe zanieczyszczenia, takie jak liście czy gruz, usuwa się z rany, mniejsze zmywa się roztworem soli fizjologicznej; krwawienie niemal zawsze udaje się opanować za pomocą opatrunku uciskowego lub unieruchomienia pneumatycznego; opaski uciskowej praktycznie nie stosuje się w celu zatrzymania krwawienia, z wyjątkiem amputacji; jeśli to konieczne, można zastosować mankiet ciśnieniomierza lub ucisk na tętnicę proksymalnie od rany;

ok. – obrażenia nerwowo-naczyniowe

•          Nerwy i naczynia zwykle biegną razem, umiejscawiając się po stronie zgięciowej dużych stawów; mogą ulec równoczesnemu uszkodzeniu a do zaburzeń krążenia i (lub) czucia może dojść na skutek przerwania ich ciągłości, zakrzepu (stłuczenie ściany naczynia) lub ucisku przez odłamy kostne albo krwiaki; ciała obce lub odłamy kostne mogą uciskać delikatne struktury tkankowe i powodować zaburzenia ich czynności (np.nerwy); należy badać PMS przed każdą manipulacją kończyną i po takiej manipulacji;

ok. – skręcenia i ciała obce

•          Nie można odróżnić skręcenia od innych tego typu obrażeń w warunkach przedszpitalnych; na miejscu wypadku należy je traktować jak złamania;

•          Nie należy usuwać ciał obcych – unieruchamia się je dużą ilością gazy, tak by utrzymać tkwiący w ranie przedmiot w miarę nieruchomo i tak przetransportować chorego do SOR-u; skóra stanowi punkt obrotu ciała obcego a każdy ruch jego zewnętrznej części przenosi się, zwykle nasilony do wnętrza kończyny;

•          tam koniec ostrego przedmiotu może uszkadzać tkanki miękkie; wyjątek od tej reguły stanowi policzek, bowiem w tym przypadku można zastosować ucisk od wewnątrz jamy ustnej na krwawiące miejsce;

ok. – zespół przedziałów powięziowych kończyny

•          Tkanka mięśniowa kończyn otoczona jest twardymi, nierozciągliwymi błonami tworzącymi zamknięte przestrzenie; uraz (taki jak: zmiażdżenie, złamanie zamknięte lub otwarte, utrzymujący się ucisk) tych okolic (najczęściej przedramienia lub podudzia) może powodować krwawienie i obrzęk we wnętrzu tych zamkniętych przestrzeni; wraz z narastaniem obrzęku ciśnienie przenosi się na naczynia i nerwy i może narastać do wartości powodujących zaburzenia przepływu krwi; może dojść także do zaburzeń funkcji nerwów;

•          Powikłania w/w zwykle rozwijają się w ciągu kilku godzin; późne objawy zespołu przedziałów powięziowych określa się w piśmiennictwie traumatologicznym jako pięć P: pain-ból, pallor-bladość, pulslessnes-brak tętna, paresthesia-zaburzenia czucia i paralysis-porażenie ruchowe; do wczesnych objawów zespołu należą: ból i zaburzenia czucia; należy przewidywać możliwość wystąpienia zespołu zanim wystąpią późne objawy;

ok. – ocena miejsca zdarzenia i wywiad

•          Niezmiernie ważne jest zebranie wywiadu, bowiem ewidentny mechanizm urazu i stan kończyny po pierwszym kontakcie z chorym mogą dostarczyć istotnych informacji na temat stopnia ciężkości obrażeń; jeśli w skład zespołu ratowniczego wchodzi wystarczająca liczba osób, jedna z nich może zbierać wywiad a druga prowadzi wstępne badanie BTLS; jeśli nie ma wystarczającej liczby ratowników, nie należy zbierać dokładnego wywiadu, zanim nie oceni się stanu dróg oddechowych, oddechu i krążenia;

•          Jeśli chory jest przytomny, należy uzupełnić wywiad po zakończeniu badania wstępnego; obrażeniom stóp spowodowanym skokami i upadkami z wysokości często towarzyszą obrażenia kręgosłupa lędźwiowego (jeśli poszkodowany ląduje na nogach); uraz kolana, do którego doszło u osoby siedzącej, może współistnieć z obrażeniami biodra; obrażenia biodra mogą również rzutować ból w okolicę kolana, dlatego biodro i kolano należy oceniać łącznie;

•          w wyniku upadku na nadgarstek uszkodzeniu ulec może staw łokciowy, dlatego badając nadgarstek należy zwrócić uwagę na ten staw; to samo dotyczy okolicy kostek i bliższego odcinka kości strzałkowej; w przypadku obrażeń okolicy barkowej należy dokładnie poszukiwać objawów obrażeń szyi i klatki piersiowej; złamaniom miednicy zwykle towarzyszy duża utrata krwi, dlatego w takich przypadkach należy liczyć się z prawdopodobieństwem wystąpienia wstrząsu hypowolemicznego i rozpocząć jego leczenie;

ok. – badanie poszkodowanego

•          Podczas badania wstępnego BTLS należy zaopatrzyć większe krwotoki z ran kończyn i skoncentrować uwagę na złamaniach miednicy i dużych kości kończyn;

•          Podczas badania szczegółowego należy szybko zbadać każdą kończynę, poszukując zniekształceń, stłuczeń, ran przenikających a także ciał obcych, oparzeń, tkliwości, laceracji i obrzęków; obmacywaniem poszukuje się niestabilności stawów i kości oraz trzeszczeń spowdowanych tarciem odłamów kostnych o siebie;

•          Kolejno należy zbadać stawy: zakres ruchów i bolesność a następnie zbadać i zanotować obecność tętna oraz czucia a także możliwość poruszania dystalnymi częściami kończyn (PMS); podczas oceny tętna miejsce badania można oznaczyć długopisem – ułatwi to późniejszą identyfikację punktu, w którym jest najlepiej wyczuwalne;

•          Trzeszczenia i wyczuwalne przesuwanie się fragmentów kostnych są dowodem na złamanie kości; po ich stwierdzeniu należy niezwłocznie unieruchomić kończynę w celu uniknięcia dalszych uszkodzeń tkanek miękkich; w czasie badania miednicy, obmacywanie w poszukiwaniu trzeszczeń należy prowadzić bardzo delikatnie; stwierdzenie trzeszczenia oznacza, że fragmenty kostne ocierają się o siebie, a to z kolei oznacza, że następują dodatkowe szkody w tkankach miękkich;

ok. - postępowanie

•          Prawidłowe zaopatrywanie złamań i zwichnięć zmniejsza dolegliwości bólowe, późniejsze kalectwo pourazowe i ryzyko wystąpienia powikłań; leczenie przedszpitalne polega głównie na prawidłowym unieruchomieniu złamanej lub zwichniętej części ciała;

•          Cel unieruchamiania złamań: unieruchomienie ma na celu zapobieżenie poruszaniu się odłamów kostnych; zakończenia nerwowe  odpowiedzialne za ból złamanej kończyny znajdują się w okostnej; ich drażnienie przez fragmenty kostne powoduje silny ból;

•          Unieruchomienie złamania lub zwichnięcia nie tylko zmniejsza dolegliwości bólowe, zapobiega także dalszemu uszkadzaniu mięśni, nerwów i naczyń krwionośnych;

•          Kiedy należy stosować unieruchomienie – nie ma reguły, która określałaby prawidłową sekwencję postępowania u każdego chorego z obrażeniami ciała; generalnie u chorego w ciężkim stanie najlepiej unieruchomić przed transportem tylko kręgosłup; w przypadku chorego podlegającego kategorii „załaduj i jedź” wystarczające jest de-

•          -likatne, ale dokładne unieruchomienie na sztywnych noszach ortopedycznych; nie oznacza to, że należy rezygnować z rozpoznawania i zaopatrywania złamań kończyn, ale ich zaopatrywanie powinno się odbywać w drodze do szpitala; nigdy nie należy poświęcać cennego czasu na unieruchomienie w celu zapobieżenia kalectwu, jeśli ten czas może mieć wpływ na przeżycie chorego; jeśli stan chorego jest stabilny złamania unieruchamia się przed przeniesieniem chorego do środka transportu;

ok. – zasady unieruchamiania

•          1)uwidocznić uszkodzoną kończynę; odzież należy przeciąć i zdjąć a nie zsuwać; wyjątek stanowi izolowane uszkodzenie, które nie utrudnia utrzymania unieruchomienia podczas rozbierania poszkodowanego;

•          2)przed podjęciem jakichkolwiek działań sprawdzić obecność tętna i czucie na dystalnych częściach kończyny; w miarę możliwości należy sprawdzić obecność ruchów obwodowej części kończyny; miejsce badania tętna oznaczyć;

•          3)jeśli kończyna jest ustawiona kątowo i nie....

•          ....wyczuwa się tętna na obwodzie, zastosować należy delikatny wyciąg, probując ją wyprostować; siła ciągnąca nie powinna przekraczać 5,0 kg; jeśli napotyka się opór, unieruchomić należy kończynę w pozycji kątowej (w jakiej się ją zastało); podczas próby nastawienia kończyny do pozycji osiowej należy postępować bardzo delikatnie;

•          4)na otwarte rany przed unieruchomieniem należy założyć jałowy opatrunek; szynę unieruchamiającą zakłada się po stronie przeciwnej do rany, aby uniknąć ryzyka martwicy skóry spowodowanej uciskiem;

•          5)szyna powinna unieruchamiać dwa stawy sąsiadujące ze złamaniem;

•          6)należy obficie wyłożyć szynę watą; jest to szczególnie ważne, jeśli współistnieją obrażenia skóry lub stwierdza się ucisk odłamów kostnych od wewnątrz na nieuszkodzoną skórę;

•          7)nie należy podejmować prób umieszczenia z powrotem pod skórą wystających fragmentów kostnych; jeśli odłam kostny schowa się pod skórę podczas stosowania wyciągu nie należy zwiększać jego siły; oczywiście nie wolno starać się wyciągać odłamu ponownie na zewnątrz; należy powiadomić lekarza w SOR, że kości znajdowały się na zewnątrz; odłamy kostne przed założeniem szyny pneumatycznej należy dokładnie obłożyć opatrunkiem; gojenie złamania przebiega lepiej jeśli zachowa się wilgotność tkanki kostnej;

•          8)w przypadku zagrożenia życia złamania należy stabilizować podczas transportu; u chorego w stanie stabilnym wszystkie złamania trzeba unieruchomić przed przeniesieniem do karetki;

•          9)w przypadku wątpliwości należy unieruchomić kończynę;

ok. – rodzaje unieruchomień

•          Szyna sztywna – szyny są wykonane z różnych materiałów, takich jak twardy plastik, metal czy drewno; do szyn twardych zalicza się także szyny próżniowe, usztywniające się w wyniku wypompowania z nich powietrza; szyny sztywne należy dokładnie wyściełać watą; powinny one unieruchamiać dwa sąsiadujące ze złamaniem stawy;

•          Unieruchomienia miękkie – do tej kategorii zalicza się szyny powietrzne, poduszki, temblaki itp. Szyny powietrzne wykorzystuje się do unieruchamiania złamań podudzi i przedramienia; spodnie przeciwwstrząsowe doskonale nadają się do stosowania jako miękka szyna unieruchamiająca(pompuje się ją do ciśnienia usztywniającego); zaletą szyn powietrznych jest ucisk jaki wywierają na kończynę – ma on działanie hemostatyczne; wadę stanowi zwiększanie się ciśnienia wewnątrz szyny przy....

•          ....wzroście temperatury powietrza lub wzroście wysokości bezwzględnej; wadą szyn powietrznych jest uniemożliwienie badania tętna na kończynie; szyny często przywierają do skóry i powodują ból podczas zdejmowania; szynę powietrzną pompuje się ustami, pompką ręczną lub nożną(nie wolno tego robić sprężonym powietrzem) aż do ciśnienia, które gwarantuje skuteczne unieruchomienie, ale umożliwia łatwe uciśnięcie szyny opuszką palca; należy często sprawdzać, czy szyna nie staje się zbyt twarda lub zbyt miękka(może przepuszczać powietrze);

•          Należy pamiętać, że jeśli szynę zakłada się przy niskiej temperaturze zewnętrznej a następnie przenosi chorego do nagrzanej karetki, ciśnienie w szynie wzrośnie po nagrzaniu się znajdującego się w niej powietrza; w transporcie lotniczym należy pamiętać, że jeśli szynę zakłada się na ziemi to podczas lotu ciśnienie w niej wzrasta; jeśli podczas lotu upuści się powietrza to po wylądowaniu będzie ono zbyt niskie;

•          Poduszki z powodzeniem można stosować do unieruchomienia złamań kostek goleni i stopy, pomocne są one także (wraz z temblakiem) do unieruchomienia zwichniętego barku; temblaka używa się do unieruchomienia kończyny w przypadku złamania obojczyka, barku, ramienia, łokcia i czasami przedramienia;ścianę klatki piersiowej traktuje się jak twarde podłoże i względem niej unieruchamia kończynę;

•          Szyna wyciągowa – jest to urządzenie do unieruchomień kości udowej; utrzymuje złamaną kość nieruchomo poprzez przyłożenie siły ciągnącej do kostek uszkodzonej kończyny i opierając się o kość kulszową i pachwinę; taka stała siła ciągnąca zapobiega skurczowi bardzo silnych mięśni uda; jeśli nie stosuje się wyciągu, ból narasta, bowiem odłamy kostne trą o siebie podczas skurczu mięśni; trakcja zapobiega także ruchom odłamów, które mogłyby uszkodzić nerw, tętnicę lub żyłę udową;

•          Istnieje wiele różnych typów szyn wyciągowych wykorzystywanych do stabilizacji kończyny dolnej, w każdym przypadku należy jednak dokładnie wyłożyć je watą i zakładać ostrożnie, by nie wywierać zbyt dużego nacisku na tkanki miękkie miednicy; ostrożnie należy też zakładać część kostkową, aby nie spowodować zaburzeń ukrwienia stopy;

ok. – zastosowanie szyn wyciągowych

•          Szyny wyciągowe przeznaczone są do stosowania w złamaniach kości udowej; ne należy ich stosować w złamaniach biodra, kolana ani goleni; zastosowanie silnego wyciągu w złamaniach lub zwichnięciach stawu kolanowego może doprowadzić do przerwania naczyń podkolanowych; nie można zakładać szyny wyciągowej w przypadku podejrzenia złamania miednicy, bowiem grozi to dalszymi przemieszczeniami odłamów kostnych, które mogą kaleczyć leżące w ich pobliżu tkanki miękkie (sploty żylne);

•          Szynę wyciągową podpiera się na tylnej części miednicy(kości kulszowej) lub w okolicy pachwinowej a następnie zakłada się kostkową część szyny; siłę rozciągającą przykłada się pomiędzy częścią proksymalną i dystalną szyny, aż do osiągnięcia osiowego ustawienia kończyny i jej bezpiecznej stabilizacji; część miedniczną należy zakładać z dużą ostrożnością, aby unknąć uszkodzenia narządów płciowych; podobnie, zakładając część kostkową, należy uważać, aby nie spowodować zaburzeń krążenia w obrębie stopy;

•          W celu uniknięcia zbędnych ruchów szynę wyciągową zakłada się dopiero po ułożeniu chorego na desce ortopedycznej; jeśli koniec szyny sięga poza nosze, należy pamiętać o ostrożnym manewrowaniu nimi i uważać przy zamykaniu drzwi karetki; zawsze trzeba sprawdzić tętno na uszkodzonej kończynie; w tym celu przed założeniem wyciągu kostkowego trzeba zdjąć choremu but; szynę powinno zakładać dwóch ratowników; jeden z nich utrzymuje stale delikatny ręczny wyciąg za kostki chorego....

•          ....a drugi zakłada szynę; w sytuacji typu „załaduj i jedź” szynę zakłada się dopiero w karetce; można ją także założyć w czasie oczekiwania na przyjazd karetki;

•          Zakładanie szyny Hare`a (jest to nowoczesna odmiana szyny Thomasa):

•          1)ułożyć chorego na noszach,

•          2)podtrzymać uszkodzoną kończynę rekami, utrzymując delikatny ręczny wyciąg (w tym samym czasie drugi ratownik przecina ubranie, zdejmuje but  skarpetkę w celu zbadania tętna i czucia na stopie),

•          3)ustawić odpowiednią długość szyny, używając zdrowej kończyny jako wzorca,

•          4)ułożyć szynę pod uszkodzoną kończyną(koł-...

•          ....kołnierz szyny układa się na dole a krótszą część szyny po wewnętrznej stronie kończyny; następnie podsuwa się delikatnie kołnierz pod biodro i opiera o guz kulszowy),

•          5)założyć dwie taśmy mocujące powyżej kolana i dwie poniżej niego,

•          6)założyć podpórkę pietową,

•          7)założyć górny pasek,

•          8)założyć wyłożoną watą część kostkową,

•          9)cały czas utrzymywać delikatny ręczny wyciąg,

•          10)przymocować część kostkową do kołowrotka wyciągowego za pomocą haka,

•          11)obracając koło zapadkowe zastosować odpowiednią siłę wyciągu,

•          12zwolnić wyciąg ręczny i ponownie zbadać tętno oraz czucie na kończynie,

•          13)zapiąć na rzepy pasy mocujące,

•          14)w celu zwolnienia wyciągu należy pociągnąć na zewnątrz dźwignię zapadni a następnie powoli przekręcić;

ok. – przykłady obrażeń układu szkieletowego

•          Kość udowa ulega złamaniom zarówno w obrębie jej trzonu jak i w obrębie nasady bliższej; znacznie rzadziej występują złamania nasady dystalnej; wokół kości udowej znajduje się dużo tkanki mięśniowej i co za tym idzie złamaniom tym może towarzyszyć znaczne krwawienie do tkanek uda; obustronne złamanie uda może prowadzić do utraty 50% krwi krążącej;

Urazy kręgosłupa

Urazy kręgosłupa i rdzenia kręgowego

•          Uszkodzenia rdzenia kręgowego są dewastującym wynikiem współczesnych urazów, stanowiących zagrożenie życia; jeśli chory z uszkodzeniem rdzenia kręgowego przeżyje jego utrzymanie do końca życia będzie kosztować średnio ponad 1,5 mln dolarów; postępowanie z chorymi z obrażeniami ciała wymaga dużej ostrożności, ponieważ w czasie wypadku mogło dojść do uszkodzeń kręgosłupa; unieruchomienie kręgosłupa szyjnego nie jest pozbawione możliwych powikłań; ratownik musi dokładnie...

•          ....ocenić mechanizm urazu i stan chorego, aby prawidłowo i bezpiecznie go

    unieruchomić;

   Anatomia kręgosłupa – kręgosłup jest strukturą kostną podobną do rury, złożoną 33 kręgów, stanowi podporę dla ciała w pozycji stojącej, umożliwia ruchy kończyn i ochrania delikatną strukturę rdzenia kręgowego;33 kręgi ułożone są jeden nad drugim, tworzą linię w kształcie litery S nazywane są zgodnie z położeniem: 7 kręgów szyjnych (C), 12 piersiowych (T),

•          ....5 lędźwiowych (L) i pozostałe, połączone ze sobą, stanowiące równocześnie tylną część miednicy (kość krzyżowa i ogonowa); kręgi są numerowane w każdej części kręgosłupa od głowy do miednicy (trzeci od głowy krąg szyjny oznaczamy jako C3 a szósty jako C6); kręgi piersiowe oznacza się jako T1 do T12; każdy z nich połączony jest z jedną z dwunastu par żeber; kręgi lędźwiowe oznacza się od L1 do L5;

•          Kręgi są od siebie oddzielone włóknistymi krążkami, które mają tłumić wstrząsy; ułożenie kręgów utrzymywane jest dzięki silnym więzadłom międzykręgowym oraz mięśniom, które biegną wzdłuż kręgosłupa od głowy do miednicy; u osoby dorosłej wygięcie w kształcie litery S jest najwyraźniejsze w odcinku C5-C6 i T12-L1 w związku z czym okolice te są najbardziej narażone na uszkodzenia urazowe;

•          Rdzeń kręgowy stanowi przedłużenie pnia mózgu i rozciąga się aż do poziomu pierwszego kręgu lędźwiowego; ma średnicę 10-13 mm i jest zawieszony w środku kanału kręgowego; zanurzony jest w płynie mózgowo-rdzeniowym; płyn i elastyczność rdzenia stanowią jego ochronę przed obrażeniami; rdzeń kręgowy składa się z pęczków dróg nerwowych, podobnie jak sznurek składa się z włókien bawełnianych, ułożonych w określony sposób; biegnąc w dół kanału kręgowego, rdzeń oddaje pary korzeni nerwowych

•          Korzenie nerwowe opuszczają kanał kręgowy na wysokości każdego z kręgów i leżą obok krążków międzykręgowych i bocznych części kręgów, co sprawia że są podatne na obrażenia; przez korzenie nerwowe biegną impulsy czuciowe z obwodu do rdzenia kręgowego i dalej do mózgu, przewodzą one także impulsy z mózgu do poszczególnych mięśni, powodując ich ruch; rdzeń kręgowy stanowi również centrum integracji autonomicz...