PROCES KARNY.docx

Notatki te mogą stanowić jedynie formę powtórki. Nie są głównym źródłem wiedzy w przygotowaniu do egzaminu, albowiem jest nim podręcznik, autora wskazanego powyżej.

Mam nadzieję, że notatki pomogą Państwu w usystematyzowaniu wiedzy i lepszemu zrozumieniu przedmiotu.

Polecam analizować zawartość tego pliku od końca, ponieważ tam też znajdziecie Państwo nowelizacje o które Nasz podręcznik nie został jeszcze wzbogacony.

PS. Za nowelizacje dziękujemy.

Pozdrawiam i życzę spokojnych świąt.

Artur

DZIAŁ I

ZAGADNIENIA WSTĘPNE

POJĘCIE PROCESU KARNEGO

Proces prawny – przewidziany przez prawo zespół działań, które zmierzają do osiągnięcia oznaczonego skutku prawnego. Ze względu na kryterium przedmiotu procesu można wyodrębnić proces: karny, cywilny, administracyjny itp. Proces karny służy realizacji prawa karnego materialnego.

Proces karny – stanowi przewidziane prawem zachowanie organów państwowych i pozostałych uczestników, zmierzające do wykrycia i ustalenia czynu przestępnego i jego sprawcy oraz do wymierzenia mu kary lub zastosowania innych środków, albo w razie stwierdzenia braku przestępstwa, sprawstwa lub istnienia okoliczności wyłączających odpowiedzialność – do uniewinnienia oskarżonego.

-      proces karny jest obligatoryjną formą stwierdzenia winy określonej osoby z powodu popełnionego przestępstwa.

-      w toku procesu – jedynie sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości

                        Nazwa „proces karny” może być używana w dwojakim znaczeniu:

-                Proces konkretny – jako przewidziana prawem działalność określonych uczestników, odbywająca się w oznaczonym procesie o konkretne przestępstwo lub przeciwko oznaczonej osobie (osobom) o konkretne przestępstwo,

-                Proces w znaczeniu ogólnym (abstrakcyjnym) – działalność (jej model) przewidziana w obowiązujących przepisach, mająca na celu wykrycie i ustalenie czynu, jego sprawcy oraz wymierzenie kary lub zastosowanie innych środków (model normatywny, postulowany).

·       W formalnym ujęciu – model ten ogranicza się do przepisów określających jego bieg

·       W praktycznym ujęciu – bierze się pod uwagę przepisy prawne i czynniki mające wpływ na interpretację w procesie stosowania przepisów prawa procesowego (zwłaszcza wykładnię SN, TK)

R2

CEL PROCESU KARNEGO

                        Celem ogólnym procesu karnego jest rozstrzygnięcie o przedmiocie procesu.
Art. 2. KPK wskazuje, że jego przepisy mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby:

-                doprowadzić do wykrycia i pociągnięcia do odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa i aby osoba niewinna nie poniosła takiej odpowiedzialności

-                ujawniać okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa

-                trafnie stosować kary i środki karne przewidziane w prawie karnym materialnym (forma realizacji prawa karnego materialnego)

-                uwzględniać prawnie chronione interesy pokrzywdzonych – w razie jednoczesnego orzekania w procesie karnym w przedmiocie roszczeń cywilnych wynikających z popełnionego przestępstwa – osiąga się w ten sposób stan zadośćuczynienia za popełnione przestępstwo

-                zwalczać przestępczość i jej zapobiegać, umacniać poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego

-                tak ukształtować postępowanie karne, aby sprawca został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna – tej odpowiedzialności nie poniosła.

-                rozstrzygać sprawy w rozsądnym terminie

                        Cele cząstkowe – są zsynchronizowane z celem ogólnym, umożliwiają jego osiągnięcie.
Do celów cząstkowych procesu karnego należą np.:

-      cel postępowania przygotowawczego – określony w art. 297 KPK

-      cel postępowania odwoławczego – korekta wadliwych orzeczeń

PRZEDMIOT I PODSTAWA FAKTYCZNA PROCESU KARNEGO

1. PRZEDMIOT PROCESU

Przedmiot procesu karnego wg. L. Schaffa – to, co ma być dopiero w procesie ustalone i rozstrzygnięte. Przedmiotem procesu jest tu ta okoliczność lub przestępstwo (istniejące lub nieistniejące obiektywnie, na których byt powołuje się wersja oskarżenia.

Przedmiot procesu karnego wg. M. Cieślaka – sprowadza się zawsze do jakiejś kwestii prawnej, której rozstrzygnięcie lub inne załatwienie jest zadaniem tego postępowania

-                kwestię taką stanowią: odpowiedzialność karna i odpowiedzialność cywilna, jakie mogą obciążać osobę winną popełnienia przestępstwa

                        Zasadniczy przedmiot procesu karnego – kwestia odpowiedzialności prawnej określonej osoby ściganej za zarzucane jej przestępstwo. Ta kwestia nasuwa pytania: czy w ogóle popełniono przestępstwo, kto je popełnił, w jakiej postaci i jakie ma za to ponieść konsekwencje prawne.

                        Kwestia odpowiedzialności prawnej (wg. M.Cieślaka) wiąże się z procesową hipotezą tego czynu w postaci:

-      podejrzenia – określonego w postanowieniu o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia

-      zarzutu – w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów lub w akcie oskarżenia

-      lub przypisania – w wyroku

                        Toczący się proces ma dopiero udzielić na pytanie, czy hipoteza ta jest zasadna. Jednak sam czyn, ani jego procesowa hipoteza nie są przedmiotem procesu.

                        Przedmiot postępowania zostaje zwykle określony w akcie programowym danego postępowania (postanowienie o wszczęciu postępowania, postanowienie o postawieniu zarzutów, akt oskarżenia).

-                może on być modyfikowany w toku postępowania

                        W zakresie procesu adhezyjnego jego przedmiotem jest kwestia odpowiedzialności cywilnej oskarżonego. Można też mówić o ubocznych przedmiotach postępowania w odniesieniu do np. postępowań uzupełniających.

                        Niezmienność przedmiotu procesu – przedmiot procesu nie powinien ulegać zmianom w czasie biegu procesu. W postępowaniu przygotowawczym niezmienność przedmiotu procesu ma charakter względny, gdyż w razie potrzeby zarzucenia podejrzanemu popełnienia innego przestępstwa lub czynu w zmienionej istotnie postaci wydaje się nowe postanowienie o przedstawieniu zarzutów.

                        Niepodzielność przedmiotu procesu – oznacza, że niedopuszczalne jest orzeczenie o fragmentach tego samego przedmiotu w różnych procesach

2)         PODSTAWA FAKTYCZNA PROCESU

                        Kwestia odpowiedzialności określonej osoby za zarzucany jej czyn opiera się na dwóch podstawach

-                Podstawie faktycznej – którą stanowi stopień poinformowania organu procesowego o czynie przestępczym. Stanowi ona procesową hipotezę czynu zarzucanego oskarżonemu i jest ona w różny sposób określana w ustawie w zależności od etapu procesowego

·       Do wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu – wystarczające i konieczne jest istnienie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa (art. 303 KPK)

·       W śledztwie lub dochodzeniu konieczne jest - istnienie wystarczających danych, pozwalających na skierowanie postępowania przeciwko określonej osobie

·       Dla sporządzenia aktu oskarżenia – konieczne jest aby przeprowadzone postępowanie dostarczyło podstaw do jego wniesienia

·       w sprawach z oskarżenia prywatnego - (gdzie nie wymaga się postępowania przygotowawczego) uproszczony akt oskarżenia winien wskazywać osobę, zarzucany jej czyn oraz odpowiednie dowody

-                Podstawie prawnej – tj. kwalifikacji prawnej czynu

ISTOTA PROCESU

                        Istota procesu karnego należy do zagadnień spornych w literaturze. Dotychczasowy dorobek nauki wskazuje na różne teorie, m.in.:

-                teoria dopatrująca się istoty procesu karnego przede wszystkim w systemie gwarancji procesowych – jako reakcji na samowolę organów państwowych

-                teoria ujmująca istotę procesu karnego jako formy realizacji prawa karnego materialnego

-                teoria procesu jako stosunku prawnego (Oskar Bulow) – wg. jednych był to stosunek zachodzący między państwem (sędzią) a oskarżonym, wg innych także między stronami

-                teoria procesu jako sytuacji prawnej (Goldschmidt) – traktuje proces jako sytuację prawną osoby w stosunku do oczekiwanego wyroku.

                        Istotę procesu (w literaturze polskiej) da się określić za pomocą kilku, a nie jednej cechy. Najważniejszymi cechami wyrażającymi istotę procesu karnego jest to, że:

-                stanowi on prawnie uregulowaną działalność procesową organów procesowych i innych jego uczestników,

-                zmierzających do wydania rozstrzygnięcia w kwestii odpowiedzialności karnej określonej osoby

-                której to osobie zapewnia się prawo do obrony

-                a jednocześnie chroni się interesy pokrzywdzonego

-                aby końcowe rozstrzygnięcie odpowiadało dyrektywie prawdy i poczuciu sprawiedliwości

STRUKTURA PROCESU

Statyka procesu karnego – nauka o strukturze procesu. W ramach statyki można wyodrębnić przede wszystkim:

-                uczestników procesu (organy procesowe, strony, przedstawiciele procesowi, pomocnicy procesowi, rzecznicy interesów i osobowe źródła dowodowe)

Kinetyka procesu karnego – nauka o ruchu procesowym. Do kinetyki procesu karnego zalicza się:

-                fakty procesowe – w tym:

·                czynności procesowe – zachowania uczestników procesu – zwłaszcza oświadczenia przybierające postać oświadczeń woli lub oświadczeń wiedzy (np. zeznań świadków)

·                zdarzenia procesowe – występujące niezależnie od woli uczestników procesu (np. śmierć oskarżonego), a wywołujące skutek w prawie karnym procesowym

-                tok procesu karnego – który tworzą poszczególne fakty procesowe, rozgrywające się w czasie, stanowiące ogniwa biegu procesowego od jego zawiązania do zakończenia; można tu wyróżnić odcinki (od największych do najmniejszych)

·                stadia procesowe

·                fazy procesowe

·                podfazy procesowe

·                mniejsze etapy

-                przebieg procesu ujmowany jako nurt procesowy

·       postępowanie w kwestii odpowiedzialności karnej – ten nurt może obejmować jeden przedmiot procesowy lub kilka. Wyodrębnia się:

·     proces prosty – jeden czyn jednego oskarżonego

·     proces złożony – wieloprzedmiotowy lub wielopodmiotowy; złożoność może być:

·       przedmiotowa (łączność podmiotowa) – jednej osobie zarzuca się popełnienie kilku przestępstw

·       podmiotowa (łączność przedmiotowa) – kilku osobom zarzuca się udział w jednym czynie

·       podmiotowo-przedmiotowa (łączność podmiotowo-przedmiotowa) – proces toczy się przeciwko kilku osobom o kilka czynów

·       postępowanie w kwestii odpowiedzialności cywilnej (tylko w procesie adhezyjnym, lub gdy orzeka się o odszkodowaniu majątkowym wynikającym z popełnionego przestępstwa)

-                rodzaje postępowań:

·       postępowanie samoistne – ma samodzielny byt, jest tokiem, w którym przebiega postępowanie w zakresie odpowiedzialności karnej lub cywilnej

·       postępowanie pomocnicze – pełni rolę służebną w stosunku do postępowania samoistnego, pozwala na realizację celu postępowania samoistnego, np. postępowanie zabezpieczające, postępowanie ekstradycyjne

·       postępowanie właściwe

·       postępowanie incydentalne – służy do rozstrzygania kwestii bocznych pojawiających się w ramach postępowania właściwego, np. postępowanie w zakresie wyłączenia sędziego lub postępowanie w zakresie zastosowania środka zapobiegawczego

·       postępowanie pierwotne

...