Arystoteles(IVw.pn.e.)
Uczeń Platona, założyciel Likeionu (Liceum) zw. też Perypatem.
Jego dzieła dotyczyły wszystkich ówczesnych dziedzin wiedzy. Najbardziej znane to: Metafizyka, Etyka nikomachejska, Etyka Wielka, Etyka eudemejska, Polityka.
Podział nauk(filozofii)
1. N. teoretyczne poszukujące wiedzy dla niej samej:
Fizyka, matematyka ,filozofia pierwsza (zw. później metafizyką)
2. N. praktyczne poszukujące wiedzy dla osiągnięcia doskonałości
moralnej: etyka, polityka.
3. N. wytwórcze(poietyczne)- rozważają i uczą wytwarzać rzeczy
zewnętrzne: n.p. medycyna.
Logika (organon) nie wchodzi w skład nauk, jest dyscypliną przygotowawczą, dostarcza narzędzi do badań naukowych.
Metafizyka zajmuje się:-
a.- pierwszymi zasadami, ostatecznymi przyczynami,
b.- bytem jako takim,
c.-substancją,
d.-Bogiem.
Ad a.Wyróżnia 4 przyczyny: formalną, materialną, sprawczą, celową.
Ad b. Byt nie ma jednego znaczenia ale zakłada odniesienie do czegoś
jednego czyli do substancji(bytu samoistnego).
Ad c. Substancja to rzecz jednostkowa; substancje zmysłowe składają
się z materii i formy.
Forma to działanie (actus), materia to potencja.
Ad.d.Nieporuszony Poruszyciel, któremu przyroda zawdzięcza ruch.
Jest to czysty duch kierujący się ku sobie samemu, myśl myśląca
samą siebie.
Poznanie
Początkiem poznania jest doświadczenie zmysłowe, celem – wiedza rozumowa( wyrażona w pojęciach i sądach). Arystoteles połączył racjonalizm z genetycznym empiryzem.
SOKRATES (470 - 399p.n.e.)
Sam nie pisał, znamy go z dialogów Platona, wspomnień Ksenofonta, komedii Arystofanesa („Chmury”) i informacji uczniów tzw. sokratyków mniejszych oraz świadectw Arystotelesa.
Tematem jego rozważań jest człowiek, jego natura, a tej szukać należy w duszy. Celem duszy jest cnota (arete).
Cnota jest wiedzą. (pogląd taki nazywamy intelektualizmem etycznym)
„ Jest to jedno i to samo wiedzieć, co jest sprawiedliwe i być sprawiedliwym”.
Przeciwieństwem cnoty - wiedzy jest zło - niewiedza (ignorancja).
Sofiści, poeci, zwyczajni ludzie rozumieli cnotę jako coś opartego na obyczaju, zaś Sokrates opierał ją na poznaniu, na podstawach i uzasadnieniach rozumowych.
Do problematyki etycznej wprowadził następujące pojęcia: panowanie nad sobą utożsamiając je z wolnością, samowystarczalność (autarkia).
Sokrates nie uprawiał czynnej polityki, ale wg Platona „ był jedynym <prawdziwym politykiem>, jakiego miała Grecja”. „Dobrym politykiem jest ten, który podejmuje troskę o dusze ludzi”.
Metoda dialogiczna (metoda pytań i odpowiedzi).
Punktem wyjścia jest stwierdzenie własnej niewiedzy. W metodzie sokratejskiej są 2 składniki: elenktyczny i maieutyczny.
Elenktyka czyli zbijanie polegała na doprowadzeniu do absurdu: fałszywą tezę rozmówcy Sokrates przyjmował poważnie (przywdziewał maskę niewiedzy – ironia Sokratesa) i pytaniami doprowadzał go do sprzeczności z tym, co na początku głosił. Celem zbijania było oczyszczenie umysłu rozmówcy i demaskowanie jego pozornej wiedzy.
Maieutyka (sztuka położnicza)pomagała oczyszczonej i „brzemiennej” prawdą duszy urodzić prawdę.
W 399 p.n.e. oskarżono Sokratesa o nieuznawanie bogów publicznych
i demoralizację młodzieży i skazano na śmierć.
ARYSTOTELES
„Filozofię spraw ludzkich” stanowią etyka i polityka. Ta ostatnia zajmuje się państwem.
„ Państwo to nie przypadkowa zbieranina ludzi, ale wspólnota zdolna do samowystarczalności życia.”(Polityka, ks.VII )
Geneza państwa:
państwo należy do tworów natury. Poprzedza je rodzina i gmina wiejska. I chociaż państwo chronologicznie jest ostatnie, to ontolo- gicznie jest pierwsze, ponieważ jest całością, a całość wyprzedza części.
„Człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie, taki zaś, który z natury, a nie przez przypadek żyje poza państwem, jest albo nadludzką istotą albo nędznikiem”
Cel państwa:
„celem państwa jest zatem szczęśliwe życie, a reszta to środki do tego celu wiodące. Państwo jest zaś wspólnotą rodów i miejscowości dla doskonałego i samowystarczalnego bytowania. … Trzeba tedy przyjąć, że wspólnota państwowa ma na celu nie współżycie, lecz piękne uczynki”(Polityka ,ks.III )
Obywatel: ten, kto ma prawo udziału w sądach i zgromadzeniach ludowych, które ustanawiają prawa i rządzą państwem.
Ustroje:
Prawidłowe Nieprawidłowe
monarchia tyrania
arystokracja oligarchia
politeja (rządy obywateli) demokracja
Politeja: „mieszanina oligarchii i demokracji”. Ma zalety tych dwóch form, nie mając ich braków. Z oligarchii przejmuje wybór jako zasadę obsady urzędów, z demokracji zaś to, że nie uzależnia dostępu do urzędów od cenzusu majątkowego.
Najlepszy ustrój:
„Jasną też jest rzeczą, że również i wspólnota państwowa, która na średnim stanie się opiera, jest najlepsza, i że takie państwa mogą posiadać dobry ustrój, w których istnieje liczny stan średni, silniejszy bezwzględnie od obu pozostałych (biednych i bogatych - ZG) lub jeśli nie, to chociaż od jednego z nich” (Polityka,ks.IV)
Projekt idealnego państwa:
Dobre czyli szczęśliwe państwo powinno mieć mieszkańców w sam raz (nie za dużo i nie za mało), terytorium trudne do zdobycia, łatwe do obrony, dobrze położone w stosunku do morza i lądu. Idealny obywatel to akurat Grek, który jest twórczy i odważny w przeciwieństwie do Europejczyka (odważnego i mało bystrego) i Azjaty (bystrego i nie odważnego). Prawdziwy obywatel będzie zajmował się wojną, rządzeniem i kultem, w następującej kolejności: najpierw będzie wojownikiem, potem radnym i na końcu kapłanem. Państwo jest szczęśliwe wtedy, gdy obywatel jest cnotliwy. Ogromne znaczenie ma więc wychowanie.
Wychowanie
Same prawa nie wystarczą, trzeba też wychowywać obywateli odpowiednio do danego ustroju. Państwo musi zająć się jednakowym dla wszystkich wychowaniem. Należy wychowywać najpierw przez przyzwyczajenie, potem przez rozumowanie; ciało najpierw, potem umysł.
1
FOTOMEN