Komórka nerwowa:
NEURONY- są komórkami zdolnymi do otrzymywania informacji i przekazywania jej innym neuronom.
BŁONA NEURONU- błona cytoplazmatyczna, która oddziela wnętrze komórki od środowiska pozakomórkowego. Składa się z dwuwarstwy lipidowej. Mogą przechodzić przez nią niewielkie związki chemiczne nieposiadające ładunku takie jak woda, tlen, CO2.
NEURON RUCHOWY- pobudzany jest przez inne neurony, a następnie sam przekazuje informacje do swojego ciała komórkowego, zlokalizowanego w rdzeniu kręgowym, do mięśni lub gruczołów.
NEURON CZUCIOWY- ma wyspecjalizowane zakończenie do odbioru informacji ze skóry.
DENDRYTY- są rozgałęzionymi się wypustkami, które zwężają się ku końcowi. Ich powierzchnia pokryta jest receptorami synaptycznymi, które odbierają informacje z innych neuronów. Niektóre posiadają kolce dendrytyczne które zwiększają pole powierzchni dostępnych dla synaps.
CIAŁO KOMÓRKOWE- czyli soma, zawiera jądro, rybosomy, mitochondria.
AKSON- jest cienkim włóknem o stałej średnicy w większości wypadków dłuższym od dendrytów. Pokryty jest materiałem izolacyjnym nazywanym osłonką mielinową, która posiada przerwy- węzły RANVIERA. Przewodzi informacje do innych neuronów.
AKSON AFERENTNY- wstępujący, przewodzi informacje do danej struktury.
AKSON EFERENTNY- zstępujący, przewodzi informacje od danej struktury.
INTERNEURONY- są to komórki wewnętrzne dla danej struktury jeśli zarówno dendryty jak i aksony zawierają w jej wnętrzu.
GLEJ- nie przesyła informacji na długie dystanse, choć wymienia substancje chemiczne z przyległymi komórkami nerwowymi. Ok. 10krotnie mniejsza od neuronu.
ASTROCYTY- pewien tym komórek glejowych, kształtem przypominający gwiazdę. Owija się wokół zakończeń synaptycznych kilku neuronów, powiązanych funkcjonalnie.
MIKROGLEJ- składa się z niewielkich komórek, które usuwają materiał odpadowy, a także wirusy, grzyby i inne mikroorganizmy. Działają jak element układu odpornościowego.
OLIGODENDROCYTY, KOMÓRKI SCHWANNA- to specjalny rodzaj komórek glejowych, które tworzą osłonkę mielinową u kręgowców.
GLEJ PROMIENISTY- kieruje migracją neuronów, a także ich dendrytów i aksonów podczas rozwoju zarodkowego.
BARIERA KREW-MÓZG- mechanizm który sprawia, że większość substancji chemicznych nie może przedostać się do jego wnętrza. Powstaje dzięki odpowiedniemu uporządkowaniu komórek śródbłonka kapilar mózgowych.
TRANSPORT AKTYWNY- proces, w którym specjalne białka korzystając z energii, przepompowują molekuły z krwi do tkanki mózgowej.
GRADIENT ELEKTRYCZNY- różnice ładunku elektrycznego między wnętrzem a zewnętrzem komórki.
POLARYZACJA- różnica ładunku elektrycznego
POTENCJAŁ SPOCZYNKOWY-różnica potencjału w nieaktywnym neuronie, wnętrze neuronu naładowane ujemnie względem zewnętrza.
POMPA SODOWO-POTASOWA- kompleks białkowy, który wypompowuje trzy jony sodu na zewnątrz, wciągając dwa jony potasu do wewnątrz.
GRADIENT STĘŻEŃ-różnica w rozmieszczeniu jonów pomiędzy wnętrzem a zewnętrzem błony.
SELEKTYWNA PRZEPUSZCZALNOŚĆ BŁONY- niektóre cząsteczki mogą przechodzić przez nią łatwiej niż inne.
HIPERPOLARYZACJA- zwiększona polaryzacja
DEPOLARYZACJA- zmniejszanie polaryzacji w kierunku zera.
POTENCJAŁ CZYNNOŚCIOWY-błyskawiczna depolaryzacja, po której następuje niewielkie odwrócenie typowej polaryzacji.
NAPIĘCIOZALEŻNE KANAŁY JONOWE- kanały, których napięcie zależy od różnicy potencjału po obu stronach błony.
WSZYSTKO ALBO NIC- amplituda oraz szybkość potencjału czynnościowego jest niezależna od bodźca, który go wywołał
OKRES REFRAKCJI- podczas niego komórka nie jest podatna na generowanie potencjałów czynnościowych.
OKRES REFRACJI WZGLĘDNEJ-kanały sodowe powracają do swojego zwykłego stanu, ale kanały potasowe pozostają otwarte. Ponieważ potas ma całkowitą swobodę przepływu, potrzeba bodźca silniejszego niż zwykle aby wywołać potencjał czynnościowy.
OKRES REFRAKCJI BEZWZGLĘDNEJ- kanały sodowe są silnie pozamykane więc błona nie może wygenerować potencjału czynnościowego, bez względu na siłę stymulacji.
WZGÓREK AKSONALNY-zgrubienie, gdzie akson opuszcza ciało komórki.
ROZCHODZENIE SIĘ POTENCJAŁU CZYNNOŚCIOWEGO- przemieszczenie potencjału czynnościowego wzdłuż aksonu.
OSŁONKA MIELINOWA- materiał izolacyjny złożony z tłuszczów i białek.
AKSON ZMIELINIZXOWANY- akson pokryty osłonką mielinową.
PRZEWODZENIE SKOKOWE-przeskakiwanie potencjału czynnościowego od węzła do węzła.
NEURONY LOKALNE- neurony które posiadają tylko krótkie dendryty i równie krótkie bądź wcale aksony, wymieniają informacje tylko z najbliższymi sąsiadami.
POTENCJAŁ POSTSYNAPTYCZNY- mają zmienną siłę i nie podlegają zasadzie wszystko albo nic. Generują je neurony lokalne.
EGZOCYTOZA- proces w którym neuron uwalnia neuroprzekaźnik do szczeliny synaptycznej, szczeliny leżącej pomiędzy neuronem presynaptycznym i postsynaptycznym.
DZIAŁANIE JONOTROPOWE- neuroprzekaźnik przyłącza się do receptora błonowego co skutkuje prawie natychmiastowym otwarciem kanału dla pewnego typu jonów.
EFEKT METABOTROPOWY- polega na zainicjowaniu sekwencji reakcji metabolicznych, które są wolniejsze, lecz działają dłużej niż mechanizmy jonotropowe.
WTÓRNY PRZEKAŹNIK- przenosi informacje w strukturach wewnątrzkomórkowych.
NEUROMODULATORY- same nie powodują pobudzenia ani hamowania komórki postsynaptycznej, lecz raczej zwiększają bądź też zmniejszają wydzielanie innego neuroprzekaźnika lub też zmieniają wrażliwość komórki postsynaptycznej.
ACETYLOCHOLINESTERAZA- enzym, który rozkłada acetylocholinę po aktywowaniu receptora.
WYCHWYT ZWROTNY- proces w którym neuron presynaptyczny wychwytuje większość z neuroprzekaźników w stanie nienaruszonym i wykorzystuje je powtórnie.
TRANSPORTERY- białka błonowe dzięki którym odbywa się wychwyt zwrotny.
COMT- enzymy, które przekształcają zarówno katecholaminy jak i serotoninę w związki nieaktywne.
ANTAGONISTA- substancja blokująca działanie neuroprzekaźnika.
AGONISTA- substancja naśladująca bądź też wzmagająca działanie neuroprzekaźnika.
SKUTECZNOŚĆ SUBSTANCJI- tendencja substancji do aktywacji receptora.
Metody badawcze mózgu:
TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA TK- polega na prześwietlaniu głowy promieniami rentgenowskimi. Promienie przenikają przez głowę, a następnie są rejestrowane przez detektory umieszczone po przeciwnej stronie skanera. Tomograf komputerowy wykonuje powolny obrót o 180 stopni ciągle naświetlając tkankę, na podstawie uzyskanych 180 pomiarów komputer rekonstruuje obrazy.
WYŁĄCZANIE GENÓW- za pomocą oddziaływań biochemicznych wywołuje się mutację genu odpowiedzialnego za prawidłowe działanie określonego typu komórek, neuroprzekaźników lub receptorów.
MIEJSCOWY PRZEPŁYW MÓZGOWY KRWI- osobie badanej wstrzykuje się radioaktywną, ale chemicznie obojętną substancję, a po jej rozpuszczeniu we krwi za pomocą skanera PET określa się jej rozmieszczenie w mózgu.
Budowa układu nerwowego
OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY- składa się z mózgowia oraz rdzenia kręgowego.
OBWODOWY UKŁAD NEROWOWY-obejmuje nerwy występujące poza rdzeniem kręgowym i mózgiem, w jego skład wchodzą dwie części: SOMATYCZNY układ nerwowy obejmujący , które przekazują informacje z narządów zmysłów do OUN i z OUN do gruczołów i mięśni; oraz AUTONOMICZNY układ nerwowy sterujący pracą narządów wewnętrznych.
RDZEŃ KRĘGOWY- to część OUN znajdująca się wewnątrz kręgosłupa, łączy się on z narządami zmysłów i mięśniami położonymi poniżej poziomu głowy.
PRAWO BELLA-MAGENDIEGO- wchodzące do rdzenia korzenie tylne albo grzbietowe przewodzą informacje czuciowe, natomiast wychodzące z rdzenia korzenie przednie albo brzuszne- informacje ruchowe biegnące do mięśni i gruczołów.
ZWOJE RDZENIOWE GRZBIETOWE- skupiska ciał komórek neuronów poza rdzeniem kręgowym.
ISTOTA SZARA- składa się z gęsto upakowanych ciał komórek i dendrytów, znajduje się w części środkowej rdzenia.
ISTOTA BIAŁA- składa się głównie ze zmielinizowanych aksonów i znajduje się w części zewnętrznej rdzenia.
WSPÓŁCZULNY UKŁAN NERWOWY- sieć neuronów, których zadaniem jest przygotowanie narządów wewnętrznych do wydatkowania energii.
PRZYWSPÓŁCZULNY UKŁAD NERWOWY- steruje wegetatywną, nie związaną z reagowaniem na zagrożenie aktywnością narządów wewnętrznych.
TYŁOMÓZGOWIE- część tylna mózgowia, składa się z rdzenia przedłużonego, mostu i móżdżku.
PIEŃ MÓZGU- tworzą go rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie, oraz niektóre centralnie położone struktury przodomózgowia.
RDZEŃ PRZEDŁUŻONY- położony w obrębie czaszki , znajduje się tuż ponad rdzeniem kręgowym, kontroluje oddychanie, tętno, wymioty, ślinienie, kaszel, kichanie.
NERWY CZASZKOWE- przewodzą sygnały czuciowe z obszaru głowy i sterują mięśniami głowy, niektóre z nich zawierają włókna przywspółczulne docierające do narządów wewnętrznych.
MOST- leży do przodu i brzusznie w stosunku do rdzenia przedłużonego, zawiera jądra kilku nerwów czaszkowych. Tutaj włókna nerwowe się krzyżują: lewa półkula steruje prawą częścią ciała.
TWÓR SIATKOWATY- ma odgałęzienia wstępujące i zstępujące. Część zstępująca należy do grupy struktur mózgowych sterujących ośrodkami ruchowymi w rdzeniu kręgowym. Część wstępująca unerwia rozległe fragmenty kory mózgowej, selektywnie zwiększając pobudzenie i uwagę w wybranym obszarze.
GRUPA JĄDER SZWU- unerwia rozległe obszary przodomózgowia.
MÓŻDŻEK- dużych rozmiarów struktura tyłomózgowia charakteryzująca się gęstym i głębokim pofałdowaniem, odpowiada za sterowanie ruchem, utrzymaniem równowagi.
ŚRÓDMÓZGOWIE- znajduje się w centralnej części mózgowia, jego wierzchnia część to POKRYWA, dwa wybrzuszenia po obu stronach to WZGÓRKI DOLNE I GÓRNE. Pod pokrywą znajduje się NAKRYWKA pośrednia część śródmózgowia, ważnym elementem jest też ISTOTA CZARNA stanowiąca początek drogi nerwowej wydzielającej dopaminę, jej zanik powoduje chorobę Parkinsona.
PRZODOMÓZGOWIE- leżąca najbardziej do przodu i najbardziej wyróżniająca się część mózgowia u ssaków. Jej zewnętrzną część tworzy kora mózgowa. Pod nią znajduje się wzgórze.
UKŁAD LIMBICZNY- grupa połączonych ze sobą struktur, tworzy cos w rodzaju obrzeża dookoła pnia mózgu.
WZGÓRZE- struktura położona w samym środku przodomózgowia.
PODWZGÓRZE- niewielka struktura znajdująca się w podstawie mózgowia , brzusznie w stosunku do wzgórza. Posiada rozległe połączenia z przodomózgowiem i śródmózgowiem. Wpływa na wydzielanie hormonów przez przysadkę.
PRZYSADKA MÓZGOWA- gruczoł dokrewny (wytwarzający hormony) połączony z dolną częścią podwzgórza za pomocą szypułki.
JĄDRA POSTAWY-grupa struktur podkorowych położonych bocznie w stosunku do wzgórza, składająca się z trzech głównych elementów: jądra ogonistego, skorupy oraz gałki bladej.
JĄDRO PODSTAWNE- znajduje się na powierzchni brzusznej przodomózgowia, jest to szereg skupisk istoty szarej, które otrzymuje impulsy nerwowe z podwzgórza i jąder podstawy, a jego wydzielające acetylocholine aksony docierają do rozległych obszarów kory mózgowej.
HIPOKAMP- duża struktura leżaca pomiędzy wzgórzem a korą mózgową, w części tylniej przodomózgowia.
PŁYN MÓZGOWO-RDZENIOWY- przejrzysta ciecz o składzie podobnym do osocza krwi.
OPONY MÓZGOWE- błony, które otaczają mózgowie i rdzeń kręgowy.
KORA MÓZGOWA- warstwa komórek która leży na zewnętrznej powierzchni półkul mózgowych i która tworzy istotę szarą.
SPOIDŁO WIELKIE i SPOIDŁO PRZEDNIE- dwie wiązki włókien nerwowych dzięki którym neurony jednej półkuli komunikują się z neuronami drugiej półkuli.
WARSTWY- z 6 warstw ciał komórek składa się kora mózgowa, ułożone są równolegle do powierzchni kory i oddzielone są od siebie pasmami włókien nerwowych.
KOLUMNY- tworzą je komórki w korze mózgowej, ułożone sa prostopadle do warstw, składają się one z neuronów o podobnych cechach.
PŁAT POTYLICZNY- zlokalizowany w tylniej części kory mózgowej. Jest głownym punktem dojścia aksonów wychodzących z jąder wzgórza odbierających sygnały wzrokowe.
PŁAT CIEMIENIOWY- leży pomiędzy płatem potylicznym i bruzdą środkową,
BRUZDA ŚRODKOWA-najbrdziej charakterystyczna bruzda na powierzchni kory.
ZAKRĘT ZAŚRODKOWY- obejmuje pierwszorzędową korę somatosensoryczną, która jest głównym punktem docelowym sygnałów o wrażeniach dotykowych oraz informacji z receptorów napięcia mięśniowego i receptorów ścięgnowych.
PŁĄT SKRONIOWY- jest położony w bocznej części półkul, w pobliżu skroni, zawiera pierwszorzędowe okolice słuchowe, pełni kluczową rolę w rozumieniu mowy.
ZESPÓŁ KLUVERA-BUCY’EGO – dotknięte tym zespołem małpy chociaż początkowo były agresywne, przestają przejawiać reakcje lękowe.
PŁAT CZOŁOWY-rozciąga się od bruzdy środkowej aż po przedni kraniec mózgowia. W jego skład wchodzi pierwszorzędowa kora ruchowa i kora przedczołowa,
ZAKRĘT PRZEŚRODKOWY- część kory wyspecjalizowana w sterowaniu ruchami precyzyjnymi np.: ruch pojedynczych palców.
KORA PRZEDCZOŁOWA- leżąca najbardziej z przodu część płata czołowego
LOBOTOMIA PRZEDCZOŁOWA- zabieg chirurgiczny polegający na odcięciu kory przedczołowej od reszty mózgu.
PROBLEM SCALENIA- pytanie o to jak obszary mózgu odpowiedzialne za analizę bodźców wzrokowych, słychowych i innych wpływają na siebie wzajemnie, aby stworzyć zintegrowane spostrzeżenie pojedynczego przedmiotu.
PROLIFERACJA- powstawanie nowych komórek
MIGRACJA-przemieszczanie się w kierunku swoich planów docelowych.
RÓŻNICOWANIE- wytwarzanie aksonów i dendrytów, które nadają komórce charakterystyczny kształt.
MIELINIZACJA- proces polegający na tworzeniu osłonek mielinowych przez komórki glejowe.
SYNAPTOGENEZA- powstawanie synaps.
CZYNNIK WZROSTU NERWÓW-białko wspomagające przetrwanie i wzrost aksonu.
APOPTOZA- mechanizm programowanej śmierci komórki.
NEUROTROFIN- grupy substancji chemicznych, których funcka polega na zapobieganiu śmierci komórek oraz stymulowaniu ich aktywności.
OBRAZOWANIE MAGNBETYCZNO- REZONANSOWE MRI – jedna z metod badania żyjącego mózgu. MRI generuje silne pole magnetyczne, które powoduje równoległe ułożenie wszystkich osi rotacji. Następnie emisja krótkiego impulsu elektromagnetycznego o częstotliwości radiowej powoduje krótkotrwałe odchylenie tych osi. Po wyłączeniu impulsu radiowego, podczas powrotu do równowagi, jądra atomowe emitują energię elektromagnetyczną. Mierząc tę energię urządzenia MRI mogą stworzyc obraz mózgu.
KOMÓRKI MACIERZYSTE- niezróżnicowane komórki leżace we wnętrzu mózgowia, czasem powstają tu komórki potomne.
MAGNETOENCEFALOGRAFIA MEG- mierzy słabe pola magnetyczne towarzyszące aktywności mózgu.
ALKOHOLOWY ZESPÓŁ PŁODOWY- rodzą się z nim dzieci kobiet które nadużywały alkoholu w czasie ciąży, charakteryzuje się obniżoną czujnością, nadpobudliwością opóźnieniem umysłowym, zaburzeniami ruchowymi, wadami serca i deformacją rysów twarzy.
ZAMKNIĘTY URAZ GŁOWY- spowodowany przez gwałtowne uderzenie głowy podczas upadku. Nie powoduje przebicia czaszki.
UDAR MÓZGU- czasowe upośledzenie dopływu krwi do jakiegoś obszaru mózgu.
UDAR NIEDOKRWIENNY- dochodzi do niego wskutek zatkania tętnicy przez zakrzep lub innego rodzaju przeszkodę.
UDAR KRWOTOCZNY- przyczyną jest przerwanie ciągłości tętnicy.
OBRZĘK- następuje w skutek przerwania bariery krew-mózg, jest to nagromadzenie się płynu.
ZASADA KENNARD- po urazie młodego mózgu poprawa jest większa niż po małym urazie w późniejszym wieku.
DIASCHIZA...
Neuromanta