Strona | 9
PODSTAWY POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ (WARSZTATY)
Pomoc psychologiczna to rodzaj relacji interpersonalnej, której celem jest dobro osoby wspomaganej, w postaci obniżenia cierpienia, poprawienia stanu psychicznego, lub rozwiązania problemów życiowych, przezwyciężenia sytuacji kryzysowych.
Termin pomoc psychologiczna jest używany w dwóch znaczeniach:
1. Jako aktywność (lub relacje) w której zachodzą procesy wsparcia społecznego.
2. Jako profesjonalna aktywność wykształconego psychologa.
Zarówno w pomocy społecznej jak i profesjonalnej ważne jest wzbudzenie zaufania.
Relacje personalne tworzą całość składająca się z elementów ryzyka i zysków dla obu stron.
Podstawowe formy pomocy psychologicznej:
1. Prewencja
- promocja zdrowia
- psychoedukacja
- psychoprofilaktyka ( rozwój umiejętności osobistych)
2. Pomoc Bezpośrednia
- diagnoza, konsultacja
- psychoterapia indywidualna / grupowa / rodzinna
- interwencja kryzysowa
- grupy samopomocowe
3. Poradnictwo
- forma pomocy oferowana osobom zdrowym przeżywającym kryzys rozwojowy lub trudności przystosowawcze
Grupa Wsparcia to zespół jednostek z podobnymi problemami, poszukujących pomocy wsród osób z tymi samymi problemami. (Samorzutne – sami potrzebujący pomocy, Profesjonalne – prowadzący grupę jest profesjonalistą)
Zasady funkcjonowania grup:
- dobrowolność uczestniczenia
- partnerstwo
- pozytywna relacja interpersonalna
- udział profesjonalisty na zasadach partnerstwa
- przyjęcie ogólnie przyjętych zasad działania grupy
Budowanie grupy wsparcia:
Faza wstępna: kształtowanie norm, poznawanie się, prac nad lękami i otwartością, budowanie pozytywnych relacji, kształtowanie poczucia wspólnoty.
Faza właściwa: wspólne szukanie rozwiązań najskuteczniejszych, wdrążanie ich w życie.
Poradnictwo – jest dla osób zdrowych przeżywających kryzysy (kilka spotkań, mających na celu zidentyfikowanie problemu oraz poszukiwanie rozwiązań)
Cele poradnictwa można realizować w:
a) formach rozwojowych – poradnictwo dotyczące wyboru drogi życiowej, naukowej, zawodowej.
b) kryzysach wychowawczych, małżeńskich, rodzinnych, zawodowych, zdrowotnych.
W poradnictwie można też stosować strategię, polegającą na rozwoju indywidualnych kompetencji pacjentów, np.
- odbiór sytuacji trudnej jako sytuacji przejściowej
- świadomość posiadania lub nieposiadania wsparcia społecznego
- rozpoznanie swoich słabych i mocnych stron
- redukcja psychicznych fizycznych napięć przez różne techniki relaksacji, właściwe oddychanie itp.
- planowanie i wprowadzanie konkretnych zmian życiowych.
Pomoc profesjonalna dotyczy rozwiązywania problemów psychologicznych pacjenta, w oparciu o nurty terapeutyczne.
Badana jest motywacja do pracy własnej, rozpoznanie czynników odpowiedzialnych za powstanie zaburzeń psychologicznych, stawiana jest diagnoza aspektu indywidualnego i społecznego problemów.
Etapy budowani relacji pomagania:
1. Nawiązanie kontaktu – otwarcie relacji
2. Klaryfikacja zgłaszanego problemu
3. Ustalanie kontraktu pomagania – struktura relacji
4. eksploracja – badanie, drążenie, wydobywanie problemów
5. ustalanie celów pomagania
6. Zaplanowanie strategii rozwiązania problemu
7. Wsparcie klienta we wdrożeniu strategii w życie i zastosowanie technik nastawionych na wzmocnienie poczucia skuteczności własnej
8. Zakończenie kontaktu
Źródła wsparcia:
Naturalne – rodzina, partner życiowy, przyjaciele. Zazwyczaj występuje tu zaufanie interpersonalne, spontaniczność, wzajemnośc.
Sformalizowane – grupy zawodowe, stowarzyszenia, instytucje. Funkcjonowanie według reguł, interakcja jednostronna, utrudniony dostęp, stygmatyzacja. Rozumiane jako pomoc psychologiczna.
Deterioracja- zanikanie więzi społecznych, egoizm, walka (wojny, kataklizmy, katastrofy)
RODZAJE WSPARCIA:
Wsparcie emocjonalne: przekazywanie pozytywnych, podtrzymujących emocji
Wsparcie spostrzegane: zdobywanie wiedzy, gdzie można uzyskać pomoc
Wsparcie informacyjne: uzyskiwanie informacji zwrotnych na temat skuteczności różnych działań zaradczych od osób, którym one pomagają, dzielą się tymi doświadczeniami z innymi.
Wsparcie instrumentalne: instruowanie o konkretnych sposobach postępowania czy formach modelowania skutecznych zachowań zaradczych.
Wsparcie rzeczowe: działania na rzecz osób potrzebujących jak na przykład: pomoc rzeczowa i finansowa, działalność charytatywna.
Wsparcie duchowe: wskazywanie sensu życia konkretnej osoby, duchowej strategii radzenia sobie z bardzo silnym i dotkliwym cierpieniem, lękiem.
MOTYWACJE ZACHOWAŃ POMOCOWYCH
Motywacja prospołeczna: celem jest korzyść innych ludzi, zapsokojanie potrzeb drugiego człowieka, jego dobro.
Motywacja normocentryczna: wynika z poczucia obowiązku, lęku przed … ?
Motywacja egocentryczna: za udzielenie pomocy oczekiwana jest nagroda w rozmaitych postaciach
Motywacja empatyczna: opiera się na umiejętności wczuwania się w odczucia rozmówcy, rozumienia jego punktu widzenia i wiedzy psychologicznej
Motywacja egzocentryczna (autoteliczna): druga osoba postrzegana jest jako jednostka samodzielna, zdolna do podejmowania celów, godna osobowego ustosunkowania się.
MODEL RELACJI POMAGANIA – 7 TEZ POMAGANIA
Istnieje 7 podstawowych założeń tego modelu (wywodzi się z psychologii egzystencjalnej i behawioryzmu)
1. Ludzie są zdolni do podejmowania decyzji i ponoszą za nie odpowiedzialność.
2. Ludzie pozostają do pewnego stopnia pod wpływem środowiska, lecz są w stanie kierować swoim życiem w większym zakresie, niż sądzą. Zawsze istnieje pewna swoboda wyboru, nawet jeśli ograniczają ją zmienne środowiskowe oraz wrodzone predyspozycje biologiczne i osobościowe.
3. Zachowania ludzkie mają charakter celowy i ukierunkowany. Ludzie działają w sposób ciągły na rzecz zaspokojenia swoich potrzeb od podstawowych potrzeb fizjologicznych do abstrakcyjnej potrzeby samorealizacji.
4. Ludzie pragną mieć o sobie dobre zdanie i stale potrzebują potwierdzania własnej wartości przez osoby znaczące. Pragną czuć się i zachowywać w sposób spójny, redukować dysonans pomiędzy rzeczywistością wewnętrzną a zewnętrzną.
5. Ludzie zdolni są do uczenia się nowych zachowań. Ponoszą wewnętrzne i środowiskowe konsekwencje własnego postępowania, które pełnią rolę wzmocnień, które są znaczące i zgodne z osobistym systemem wartości i przekonań.
6. Problemy osobiste mogą wynikać z nie zakończonych spraw. Szukanie przyczyn czasem jest niezbędne, ale większość problemów można rozwiązać, skupiając się na „tu i teraz”. Na wyborach dostępnych jednostce aktualnie.
7. Większość problemów doświadczanych obecnie przez ludzi ma raczej charakter społeczny lub systemowy (deprywacja, ograniczony dostęp do dóbr, prześladowania z powodu rasy, narodowości, orientacji seksualnej, rozpad więzi rodzinnych i przyjacielskich itp.) niż intern czy intrapersonalny.
Przez PREWENCJĘ PSYCHOLOGICZNĄ rozumiemy zespół działań, w których wykorzystuje się metody psychologiczne celem zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu somatycznym, psychologicznym i społecznym, poprzez przeciwdziałanie czynnikom ryzyka i wzmacnianie zasobów.
Prewencja może polegać na minimalizowaniu zagrożęń przez eliminowanie czynników ryzyka. Chodzi o ryzyko:
- sytuacyjne (stresujące wydarzenia)
- rozwojowe (okresy krytyczne w rozwoju np. okres dojrzewania)
- dotyczące temperamentu, cech osobowościowych
Działanie prewencyjne ma przeciwdziałać pojawianiu się zaburzeń zachowania, dlatego jest przede wszystkim kierowane do grup ryzyka. Może też dotyczyć chorób psychicznych.
W tym przypadku CAPLAN dzieli prewencję na pierwotną, wtórną i 3 stopnia.
Prewencja pierwotna: obejmuje wszystkie starania, zmierzające do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń psychicznych poprzez przeciwdziałanie szkodliwym warunkom, zanim będą one zdolne wywołać chorobę.
Prewencja wtórna: stosowana jest, gdy zostaną wykryte wczesne sygnały zaburzeń, dzięki czemu można skrócić ich czas trwania.
Prewencja trzeciego stopnia: ma na celu zapobieganie skutkom przebytej choroby i hospitalizacji oraz przeciwdziałanie nawrotom choroby.
STRATEGIA POSTĘPOWANIA W DZIAŁANIU PREWENCYJNYM
1. Wzmacnianie kompetencji pomagających przez uodparnianie ich na sytuacje trudne u podopiecznych, wyposażanie ich w określone umiejętności pomocowe, np. w zakresie komunikowania się, rozwiązywania trudnych problemów itp.
2. Organizowanie lub reorganizacja otoczenia, aby sprzyjało ono rozwojowi jednostki i eliminowało źródła stresu.
RODZAJE DZIAŁAŃ PREWENCYJNYCH
PREWENCJA MOŻE ZMIERZAĆ DO ZMNIEJSZENIA LUB USUWANIA CZYNNIKÓW RYZYKA PRZEZ MINIMALIZACJĘ ZAGROŻEŃ SYTUACYJNYCH I ŚRODOWISKOWYCH.
Jest to STRATEGIA NEGATYWNA, realizowana technikami wpływu społecznego (uświadamiane szkodliwych następstw określonych działań, perswazja itp.)
STRATEGIA POZYTYWNA – polega na wzmacnianiu zasobów odpornościowych jednostki i zasobów środowiska oraz na kształtowaniu licznych kompetencji, przeciwdziałających zagrożeniom ( świetlice terapeutyczne, kluby sportowe itp.)
Strategia pozytywna to podstawa działań prewencyjnych, strategia negatywna to jedynie uzupełnianie działań prewencyjnych.
INNY PODZIAŁ DZIAŁAŃ PREWENCYJNYCH:
1. Techniki informacyjno – edukacyjne
2. Techniki edukacji emocjonalnej
3. Techniki działań alternatywnych
4. Trening umiejętności życiowych
5. model wpływów społecznych
Zdrowie jako pojęcie pozytywne, podkreśla nie tylko rolę społecznych i osobistych zasobów, ale takżę sprawności fizycznej. W związku z tym promocja zdrowia nie jest obowiązkiem tylko sektora medycznego, ale sięga dalej, począwszy od zdrowego trybu życia, po dobre samopoczucie.
Konferencja Ottawska określiła 5 obszarów działania na rzecz promocji zdrowia, wyznaczających główne zadania:
1. Budowanie prozdrowotnej polityki państwa
2. Tworzenie środowisk przyjaznych zdrowiu
3. Wzmacnianie działań społeczeństwa na rzezc zdrowia, zapobieganie powstawania patologii
4. Rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowi
5. Reorientacja służby zdrowia
Promocja zdrowia ma obejmować wszystkich ludzi i dotyczyć ich codziennego życia. Ma integrować wszystkie sektory społeczne, także rząd w celu ścisłej współpracy i zapewnienia działania na rzecz zdrowia dla wszystkich.
Działalność Działalność dziedzinie promowania zdrowia w Polsce rozwija się dzięki zaangażowaniu ludzi pochodzących z różnych środowisk naukowych naukowych zawodowych i rosnącym zaangażowaniu sektorów opieki zdrowotnej psychologicznej, edukacji narodowej, ochrony środowiska.
Udział Psychologii w Promocji Zdrowia, to zespół działań profesjonalnych psychologów, których celem jest kształtowanie i utrwalenie zachowań potrzebnych do rozwoju i utrzymania zdrowia jednostki.
Upowszechnianie wiedzy psychologicznej (edukacja)
Nowoczesna wiedza psychologiczna powinna być upowszechniana wśród pracowników zawodów medycznych, nauczycieli, organizatorów życia społecznego, dziennikarzy – oni kształtują zachowania w procesie wychowania, edukacji i leczenia.
Psychologowie biora udział w tworzeniu i realizowaniu programów nastawionych na edukację zdrowotną i wspomaganie rozwoju. Są to programy mające na celu uczenie takich umiejętności jak:
- nawiązywanie i utrzymywanie relacji z innymi
- radzenia sobie ze stresem
- rozwiązywania konfliktów
Psychologowie pełnią też funkcję doradców i ekspertów, działających w krajowych i lokalnych radach promocji zdrowia.
INTERWENCJA KRYZYSOWA to działanie doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobie w sytuacji kryzysowej.
Formy organizacyjne obejmują m.in. :
- telefony zaufania
- zespoły interwencji kryzysowej
- krótkotrwałą hospitalizację
Pomoc obejmuje, krótkoterminową psychoterapię, farmakologię, pomoc prawną oraz ułatwianie kontaktu z innymi instytucjami.
Kryzysy: z braku informacji, stan urazowy (napad, gwałt), związane z dojrzewaniem, nagły przypadek psychiatryczny.
CAPlAN – 4 CECHY KRYZYSU (z nich wynika planowanie interwencji kryzysowej)
1. Ma charakter przejściowy. Problem rozwiązywany jest przeważnie w przeciągu 5 tygodni. [posoby rozwiązywania; Adekwatny – os. Poradzi sobie dalej, nieadekwatny- os. nie poradzi sobie]
2. Korzystne rozwiązanie kryzysu zależy głównie od działania danej osoby i interwencji innych ludzi. [osobowość i przeszłe doświadczenia powodują obciążenia]
3. Podczas kryzysu ludzie doświadczają zwiększonej potrzeby uzyskiwania pomocy, ale też sygnalizują ją innym.
4. Ludzie doświadczający kryzysu są o wiele bardziej otwarci i podatni na zewnętrzną interwencję niż w stanie równowagi.
FAZY KRYZYSU - CAPLAN:
1. Jednostka reaguje na sytuacje zagrażające zwiększonym napięciem i stosuje nawykowe sposoby rozwiązywani problemu.
2. Jeżeli sposoby nawykowe, nie przynoszą rozwiązania napięcie wzrasta i następuje dezorganizacja funkcjonalna. Jednostka ponownie próbuje stosować stare sposoby, ale nie udaje jej się rozwiązać kryzysu.
3. Napięcie rośnie dalej i powoduje zwiększenie mobilizacji sił organizmu. Możliwe są różne rozwiązania:
- jednostka znajduje nowe metody i radzi sobie z problemem powodującym kryzys - lub też zmienia jego ocenę i przestaje uważać, że problem ten wymaga rozwiązania
4. jeżeli nie zostało zastosowane żadne z powyższych rozwiązań, napięcie rośnie do punktu załamania i następuje dezorganizacja osobowości.
Pomoc psychologiczna w takim przypadku wymaga dużego zaangażowania i dużo poświęcanego czasu. Należy pracować nad „tu i teraz” a nie skupiać się na przeszłości, oraz uczyć osobę w kryzysie rozwiązań, a nie dawać gotowe recepty.
Neuromanta