DANIEL. (Proroctwo o siedmdziesięciu tygodniach).pdf

DANIEL. (Proroctwo o siedmdziesięciu tygodniach). — Daniel,

ten prorok w niewoli, wychowany na dworze Babilońskim i przez

współczesnego mu proroka Ezechiela zaliczony razem z Noem

i Hiobem do mężów sprawiedliwych Starego Testamentu, wytłóma-

czył naprzód proroczy sen Nabuchodonozorowi. W śnie tym widział

rzeczony monarcha pod postacią olbrzymiego posągu, którego gło

wa była ze złota, piersi i ramiona ze srebra, brzuch i uda z miedzi,

golenie z żelaza, nogi częs'cią z żelaza a częścią z gliny, — na

stępstwo czterech wielkich monarchii Chaldejczyków, Medo - Per

sów, Greków i Rzymian aż do ustanowienia duchowego królestwa

Jezusa Chrystusa. To ostatnie w widzeniu onem zostało przed

stawione pod postacią kamienia, który, oderwawszy się od góry

bez pomocy ręki ludzkiej, uderzył o gliniane nogi kolosu, zdruzgo

tał je i spowodował upadek całego posągu, a następnie rozszerzył

się po wszystkiej ziemi. Później w osobnem objawieniu widział

Daniel liczbę lat, jakie miały upłynąć od owej chwili aż do zało-

396

DANIEL.

żenią przez Zbawiciela królestwa duchowego. To widzenie siedm-

dziesięciu tygodni stanowi jedno z najważniejszych, a zarazem naj

bardziej przez racyonalistów napadanych proroctw Starego Testa

mentu.

Zanim przystąpimy do rozbioru tego widzenia, musimy zrobić

uwagę, że Księga Daniela aż do ostatnich czasów cieszyła się nie

zaprzeczoną i bezsporną powagą.

Przed racyonalistami nikt, wyjąwszy Porfiryusza, nie ośmielił

się występować przeciw Księdze Daniela. I słusznie, gdyż rzad

ko która z książek posiada tak pewny jak ta Księga początek.

Gdyby ci, co występują przeciw tej księdze, byli również surowy

mi krytykami względem Herodota, Xenofonta, Diodora Sycylijskie

go i innych historyków greckich i łacińskich, z pism tych pisarzy

nie wieleby podobno zostało. W historycznej części proroctwa Da

niela fakta opisane są tak szczegółowo, że z pierwszego wejrzenia

widać, iż opisujący je pisarz był naocznym ich świadkiem; widać,

że znał obyczaje i prawa babilońskie, czuć, że żył w Babilonie.

Mc na tern nie zależy, czy autor napisał tę księgę odrazu pod ko

niec swego życia, czy też zapisywali notował wypadki w miarę jak

się spełniały, a dopiero potem notatki te połączył w jedną całość,

troszcząc się tylko o to, aby nam dać poznać główniejsze wydarze

nia, w których sam brał udział. Możemy się nawet i na to zgodzić,

że przełożeni synagogi, którzy zebrali w jedno tę księgę, dodali tę

lub ową historyczną notatę, lub zmienili porządek tego lub owego

urywku. Wszystko to byłoby małego znaczenia. Me mniej wszak

że pozostaje prawdą, że księga ta jest dziełem Daniela. Pisarz

w trzy wieki po tych wypadkach żyjący w Palestynie, nie posia

dałby ani stylu, ani tej drobiazgowej znajomości spraw babiloń-

lońskich. Me mieszałby, jak to czyni Daniel, wyrazów hebraj

skich z wyrazami chaldejskimi. Daniel opisuje wypadki, najściślej

złączone z historyą monarchii chaldejskiej, wypadki, które wywar

ły głęboki wpływ na losy tej monarchii. Mówi o faktach publicz

nych jako świadek prawdomówny, nie obawiający się zaprzeczenia

i zarzutu kłamstwa. Prorok ten nie jest osobistością nieznaną, na

której mogłaby być osnuta jakaś legenda. Zajmował on najwyż

sze godności państwowe przy wielu królach i brał udział w nad

zwyczaj ważnych wypadkach. On to wytłómaczył Nabuchodono-

zorowi sen, przepowiadający mu pomieszanie zmysłów; on właśnie

był przy Baltazarze onej nocy, kiedy monarcha ten został pozba

wiony tronu i życia.

Prorockiej części księgi Daniela nie da się oddzielić od czę

ści historycznej. Nie można również oddzielić widzenia, jakie miał

prorok o czterech wielkich monarchiach, od snu Nabuchodonozora

0 tym samym przedmiocie. Księga ta tworzy całość, której części

tak ściśle się ze sobą łączą, iż sami nawet przeciwnicy uznają jej

jedność. Sam Daniel wielokrotnie twierdzi, że on sam napisał wi

dzenia, w jego księdze zawarte (Dan. VII, 1; VIII. 1; XII). Eze

chiel znał Daniela, znał jego cnotę, jego sprawiedliwość, mądrość

1 dar proroctwa, który mu objawił boskie tajemnice, dotyczące lo

su Nabuchodonozora; czyni bowiem królowi Tyru następujący za

rzut: Otoś ty mędrszy od Daniela: żadna tajemnica nie jest zakry

ta od ciebie. (Ezech. XXVIII, 3). Za czasu Machabeuszów historyą

DANIEL.

397

Daniela była tak doskonale Żydom znana, że starzec Matatiasz,

podając swym synom przykłady odwagi i wiernos'ci w zakonie bo

żym, stawia Daniela obok Abrahama, Józefa, Dawida i Eliasza.

Patrzcie, mówi do nich, ,, Ananiasz i Azaryasz i Mizael, wierząc,

z płomienia są wybawieni. Daniel xv swej prostocie tvybawion jest

z paszczaki lwów." (I Machab. II, 59, 60). "Widać, iż Matatiasz

powołuje się przedewszystkiem na fakta, najbardziej uderzające

współczesną mu niewiarę. Żaden żyd za czasów Matatiasza nie

wątpił o cudownych wydarzeniach, jakie się zdarzyły Abrahamowi,

Józefowi, Dawidowi i Eliaszowi; tem bardziej nie wątpiono o hi-

storyi Daniela. Jakże więc można przypuszczać, aby widzenia tego

wielkiego proroka, stanowiące jedno z jego historyą, powstały do

piero za czasów Machabeuszów? Historyk Józef Elawiusz, na któ

rego zazwyczaj lubią się powoływać nasi przeciwnicy, powiada,

(Antiquit, XI, 8, 4) że arcykapłan Jaddus wprowadziwszy Ale

ksandra Wielkiego do świątyni, pokazał mu księgę Daniela i jego

proroctwo, iż monarcha grecki zburzy państwo Persów. Proroctwo

to tak bardzo przejęło Alexandra, że nadzwyczaj dobrotliwie obcho

dził się z żydami.

Stanowcze wszakże s'wiadectwo posiadamy w słowach Zbawi

ciela. Chrystus Pan w przemowie, zapowiadającej upadek Jerozo

limy i koniec czasów, powołuje się na proroctwo o siedmdziesięciu

tygodniach lat. które właśnie mamy tu wyjaśniać. — „Gdy tedy

ujrzycie brzydkość spustoszenia, która jest opowiedziana przez Da

niela proroka." (Mat. XXIV, 15). Wobec tego świadectwa ustają

wszelkie rozprawy. Nic to nie znaczy, że w panegirykach XLIX

rozdz. Ekklezyastyka pominięto proroka Daniela. Wszak Ekkle-

zyastyk pomija również Ezdrasza, Mardocheusza i prawie wszyst

kich sędziów żydowskich. Skoro więc pominięcie to nie świadczy

przeciw Ezdraszowi, czemużby miało świadczyć przeciw Danielowi?

Nie będziemy odpierali wszystkich po szczególe zarzutów, ja

kie przeciw Danielowi wymyślił racyonalizm; za dalekoby nas to

zaprowadziło. Niektóre z tych zarzutów same przez się upadają

wobec tego, cośmy wyżej powiedzieli; inne nie zdołałyby przeważyć

podanych przez nas ogólnych dowodów. Przystąpimy więc odrazu

do proroctwa o siedmdziesięciu tygodniach lat.

Podczas gdy Daniel w poście, włosiennicy i popiele gorąco się

modlił o wypełnienie się boskich przepowiedni, które oznaczały za

kończenie siedmdziesięcioletniej niewoli, przerwał mu modlitwę ar

chanioł Gabryel, który już innym razem ukazał się mu był pod

postacią człowieka: „ Gdym ja jeszcze mówił w modlitwie, powiada

prorok, oto mąż Gabryel, któreyom widział w widzeniu z początku,

prędko lecący, dotknął się mnie czasu ofiary ivieczomej. u (Daniel

IX, 21). Prorok używa wyrazu „lecieć" i zdaje się tym sposobem

przypisywać skrzydła aniołowi. Ezechiel daje również skrzydła che

rubinom. Przedtem jeszcze Izajasz w objawieniu symbolicznem

widział serafinów skrzydlatych. Cherubiny skrzydłami swemi przy

krywały arkę przymierza. Skrzydła doskonale uzmysłowiają szyb

kość, z jaką aniołowie, ci boscy posłannicy, wypełniają rozkazy

Boga. Podanie to zdają się zachowywać Assyryjczycy w skrzy

dlatych geniuszach, którymi przyozdabiają swe pomniki. Według

Reuss'a, serafini w widzeniu Ezechiela nie są aniołami. Więc czemże

398

DANIEL.

są oni? — Daniel tak mówi dalej (pójdziemy za tekstem hebrajskim,

któremu racyonalis'ci biblijni przyznają pierwszeństwo): „Aniołnau

czył mnie, przemówił do mnie i rzekł mi: Danielu teraz przyszedłem,

abym cię nauczył i abyś zrozumiał. Od początku twych modlitw wy

rocznia wyszła z ust Boga i ja przyszedłem ci oznajmić, ponieważ

rozkosząś ty. 1 ' ') Nic nie przemawia za tern, aby tu była mowa

o wyroczni, danej Jeremiaszowi w czasie niewoli, jak twierdzi Kue-

neni jego tłómacz. ')

„Bądź tuięc uważny na wyrocznią i zrozum widzenie. Siedm-

dziesiąt tygodni są obcięte na lud twój i na miasto święte twoje, aby,

odjęta została apostazya i grzechom został położony koniec i aby

zmazana została nieprawość 3 ) i nastała wieczna sprawiedliwość i aby

zostało opieczętowane ividzenie i prorok, i aby był namaszczony Święty

Świętych." *)

Zanim dalej pójdziemy, musimy rozwiązać pewne trudności

dotyczące szczegółów. Myśmy przełożyli: „grzechom położyć koniec,"

Eeuss zaś tłómaczy: „opieczętować grzech." Hebrajski tekst mówi:

opieczętować, lecz keri Mazoretów każe czytać JOfinb

„znieść." Tego znaczenia wymaga bieg myśli czyli kontekst, gdyż

bezpośrednio po tych wyrazach jest powiedziane „aby zmazana zo

stała nieprawość." Wszystkie te cztery wyrażenia jedne drugiemi

wyjaśnić się dają, a oznaczają rzecz jedne i tę samą, a mianowicie:

odpuszczenie grzechów. Wyrażenie „Sprawiedliwość wieczna" jest

nazwą abstrakcyjną, położoną zamiast nazwy konkretnej, czyli, jak

doskonale powiada Teodoret, zamiast Chrystusa, który jest „wieczną

sprawiedliwością." Wyrażenie „widzenie i prorok" są użyte

w liczbie pojedynczej w formie zbiorowej i oznaczają „widzenia

proroków."

Zapytujemy teraz, co należy rozumieć przez namaszczenie

Świętego Świętych, o jakiem tu mowa?

Tekst hebrajski dosłownie mówi: aby „namaścić Święte Świę

tych." Według Kuenena jest tu mowa o części świątyni zwanej

„Święte Świętych." Prorok, jego zdaniem, wskazuje tu na ołtarz

całopalenia, splugawiony przez Antyocha Epifanesa, który należa

łoby oczyścić i nanowo namaścić, by można, było nadal składać na

nim ofiary. Eeuss mówi tak: Namaszczenie Świętego Świętych, jest

to oczyszczenie ołtarza i świątyni przez Judę Makkabi. Wielki

ołtarz całopalenia zarówno tu jak w samem prawie (Wyjś. XXIX,

37), nazywa się świętem świętych."

5 ) W ten sam sposób tłóma-

*) U Wujka: „Inauczył mię a mówił ze mną i rzeki: Danielu terazem wyszedł

abych cię nauczył, a żebyś zrozumiał. Od początku modlitw twoich wyszła mowa: a jam

przyszedł oznajmić tobie, boś mąż pożądania jest.

3 j Hist. crit. de limes de l'Ancien Testament franc, tłóm. p. Pierson. Paris

1879, t. II p. 542; nota.

3 ) Ob. Helbelynck, De auctoritate Danielis. Lovan. 1888.

*) U Wujka: Ty tedy obacz mowę, a zrozumiej widzenie. Siedmdziesiąt tygodni

ukrócone są na lud twój, i na miasto święte twoje, aby się dokonało przestępstwo, a grzech

aby wziął koniec, ażeby nieprawość była zgładzona, a przywiedziona sprawiedliwość wieczna,

i aby się spełniło widzenie i proroctwo, a był pomazany Święty Świętych.

s ) La Bible, traduction nouvelle, A. T. 7-e part. Daniel, p. 259—260. Paris 1879.

DANIEL.

399

czy to miejsce wielu uczonych racyonalistów. My wszakże tego tłó-

maczenia przyjąć nie możemy, naprzód dlatego, że proroctwo nie

odnosi się ani do Antyocha Epifanesa, ani do jego czasów, nastę

pnie zaś sam tekst proroctwa nie ma tego znaczenia, jakie mu na

dają Heuss i Kuenen. Użyte tu wyrażenie hebrajskie ') żadną

miarą nie oznacza części świątyni albo przybytku, zwanej „święte

świętych." Zbadałem starannie wszystkie miejsca Starego Testa

mentu, w których się spotyka to wyrażenie, i nigdzie nie oznacza

ono najświętszego miejsca świątyni. Czytelnik może się o tern prze

konać, czytając w oryginale hebrajskim miejsca, poniżej wskazane. 2 )

W tych tylko miejscach znalazłem dwa powyższe wyrazy. W tych

miejscach hebrajskie wyrażenie Święte Świętych znaczy tyle, co sto

pień najwyższy przymiotnika święty, a więc „najświętszy," i stosuje

się zarówno do osób jak do rzeczy. Gdy pisarz biblijny chce

oznaczyć część przybytku lub świątyni, zwaną „święte świętych,"

wtedy w tekście hebrajskim przed drugim z tych dwóch wyrazów

stawia partykułę H 3 )- Zatem hebrajskie wyrażenie „aby nama

ścić święte świętych" znaczy „aby namaścić najświętszego," albo,

jak tłómaczy Corluy, „aby namaścić tego, który jest najświętszy."

W jakikolwiek wreszcie sposób rozumieć będziemy to wyrażenie,

w każdym razie stosować je będziemy mogli tylko do Messyasza,

o którym tu bezpośrednio jest mowa. Wulgata zatem dokładnie

wypowiada to znaczenie, gdy podobnie jak Teodocyon mówi: „ Un-

gatur sanctus sanctorum." Nie inaczej rozumiał to wyrażenie prze

kład syryjski, tłómacząc: „aby wypełnić widzenie i proroków i Mes

syasza świętego świętych." Pomimo niedokładności przekładu grec

kiego, święty Hippolit jednak zrozumiał, że tu jest mowa o Mes-

syaszu; w Komentarzu bowiem swoim na to miejsce powiada: „Nie-

masz innego Świętego świętych prócz jedynego Syna Bożego, który,

skoro tylko się ukazał, rzekł im: „Duch Boży jest na mnie i dla

tego właśnie namaścił mnie." *)

W tern samem znaczeniu św. Efrem wyłożył przekład syryj

ski, który zresztą sam przez się jest jasny: „aby wypełniło się ivi-

dzenie i prorocy, albowiem Chrystus przez swe przyjście, przez

swoją mękę i przez śmierć swoją, wypełnił wszystkie przepowiednie

proroków, a Chrystus święty świętych, — toż to wynik proroctwa,

DOĆ On sam jest uświęcicielem świętych." 5 ).

Z tego więc widać, że nowego tłómaczenia omawianych wyra

zów nie znają i zgodnie z egzegezą odrzucają je zarówno Wul

gata, tłómaczona przez św. Hieronima, któremu nikt odmówić nie

może znajomości języka hebrajskiego, jak przekład grecki, wyja-

') Wyji., XXIX, 37; XXX, 10, 16; Lew., II, 3, 10; VI, 25; VII, 1, 6; X, 12,

17; XIV, 13; XXVII, 28; Liczb., IV, 4; XVIII, 9; / Parał., XXIII, 13; Ezeck, XLIII,

12; XLV, 3; XLVIiI, 1. Ob. Hebbelynck, p. 296.

3 ) D ^lpn t -Hp Wyji. XXVI, 33, 34, i w in. miejscach.

*) Patrol, graec, X, 654.

s ) Opp. syr. lat. II, 221. Romae 1740. Prawie wszyscy Ojcowie Kościoła

wyrażenie „święty świętych" rozumieją o Messyaszu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: