1
METODA NDT BOBATH
Najbardziej charakterystyczne dla tej metody jest stosowanie dużej liczby odruchów, specyficznej formy ułatwiania ruchów oraz prawidłowego następstwa rozwojowego prowadzonych ćwiczeń. Usprawnianie ma na celu rozwijać odruchy na danym etapie fizjiologiczne, a hamować odruchy patologicznie przetrwałe. Technika ułatwiania wykonywanych ruchów rękami terapeuty pozwala na jednoczesne torowanie pożądanych i hamowanie niepożądanych elementów ruchowych. Ruchy w ten sposób torowane są zbliżone do normalnych ruchów wykonywanych spontanicznie przez zdrowo rozwijające się dziecko, będące w analogicznym wieku rozwojowym. Hamowanie patologicznych odruchów i prawidłowy rozkład napięcia mięśniowego osiąga się przez odpowiednie ułożenie dziecka w przestrzeni i odpowiednie ułożenie punktów kluczowych, czyli głowy, szyi, obręczy barkowej i biodrowej. Ułatwianie oparte jest na poruszaniu okolicami ciała dziecka, co wywołuje ruchy kończyn i umożliwia przejście dziecka z jednej pozycji do drugiej. Wpływa to na wykształcenie się prawidłowych odruchów postawy i uczy dziecko samodzielnego ich osiągania, kontrolowania i wykorzystywania. Wspomaganie w jednej ze stref pozostawia swobodę ruchów czynnych w obrębie stref pozostałych. Ruchy więc nigdy nie są całkiem bierne. Zmieniając strefy sterowania uzyskuje się czynne ruchy w coraz innych częściach ciała, zależnie od potrzeby. Ćwiczeniom powinno towarzyszyć słowne określanie wykonywanych czynności, będące poglądową nauką mowy.
Usprawnianie powinien prowadzić terapeuta razem z rodzicami dziecka już przed 6 miesiącem jego życia.
Metoda zawiera także dodatkowe techniki służące regulacji wahającego się napięcia mięśniowego :
1. Nacisk i ciąg, obciążenie i opór stosowane na podobnych zasadach jak w PNF. U spastyków pozwala to utrzymać i odzyskać równowagę, u atetotyków i ataktyków ułatwić statykę i kontrolować powolne ruchy.
2. Zatrzymywanie ruchu w wybranej jego fazie oraz utrzymanie osiągniętej pozycji. Pozwala to osiągnąć
umiejętność dostosowania pracy mięśni przy zmianach postawy i kontroli przebiegu ruchu.
3. Poklepywanie określonej części ciała, co może działać hamująco lub stymulująco.
4. Rozluźnienie przygotowuje spastyczne dziecko do ćwiczeń i może służyć jako przerywnik między
ćwiczeniami. Rozluźnia się przez głaskanie, potrząsanie kończynami oraz wahadłowe ruchy tułowia i kończyn.
Metoda NDT-Bobath jest opracowana dla tych dzieci, których doświadczenia czuciowo-ruchowe są odmienne, co wywołuje nieprawidłowe odczuwanie własnego ciała oraz nieprawidłowe ruchy. Reakcje prostowania i równowagi często nie rozwijają się. Zaburzenia w napięciu mięśni
i niewłaściwe jego rozłożenie powodują powstawanie odmiennych wzorców ruchowych. Pierwsze objawy dotyczą zwykle kontroli głowy i tułowia. Następnie rozwijają się nieprawidłowe ruchy w dalszych częściach ciała. Dominują wzorce zgięciowe i wyprostne.
W związku z powyższym metoda NDT-Bobath kładzie szczególny nacisk na:
- wpływanie na napięcie mięśni poprzez obniżanie napięcia wzmożonego i podwyższanie obniżonego,
- hamowanie nieprawidłowych odruchów,
- wyzwalanie ruchów w formie jak najbardziej zbliżonej
do prawidłowych, co zostaje osiągnięte poprzez wspomaganie i prowadzenie ruchu z punktów kontroli ruchu, którymi są: głowa, barki, miednica i inne części ciała,
- wykorzystywanie i utrwalanie zdobytych umiejętności ruchowych w codziennych czynnościach.
W przypadku Pawełka ćwiczone jest całe ciało, a nie wybrane kończyny. Każdy ruch jest przez fizjoterapeutę odpowiednio przygotowywany i połączony ze zmianą ciężaru ciała i środka ciężkości. Rodzaj, tempo i rytm ćwiczeń dobiera się osobno dla każdego dziecka. Zajęcia
z Pawełkiem prowadzone są indywidualnie (tak zaleca metoda NDT-Bobath). To indywidualne podejście daje możliwość przygotowania Pawełka do uczestniczenia
w normalnym życiu rodzinnym i społecznym, przy uwzględnieniu jego potrzeb psychologicznych i stopnia sprawności.
Pawełek nie tylko ćwiczy w ośrodkach. Również w domu staramy się codziennie utrwalać ruchy ćwiczone przez fizjoterapeutów. Prawidłowo wykonywane zabiegi pielęgnacyjne, karmienie, noszenie, ubieranie, czy zabawa z Pawełkiem są odpowiednimi momentami do utrwalania ruchów i ćwiczeń.
STYMULACJA METODĄ NDT BOBATH
Zajmuje się diagnostyką i rehabilitacją noworodków i niemowląt w zakresie asymetrii ułożeniowej, asymetrii czaszki, problemami rozwojowymi wcześniaków, zaburzeniami napięcia mięśni (dziecko zbyt wiotkie, za sztywne), zaburzeniami rozwoju ruchowego, diagnostyką i terapią problemów neurologicznych, dziećmi, które powtarzają ten sam wzorzec ruchowy, problemami związanymi ze splotem barkowym, wadami rozwojowymi, przepuklinami oponowo-rdzeniowymi, zaburzeniami karmienia, ssania, połykania, zaburzeniami w karmieniu piersią, trudnościami z karmieniem dzieci z problemami neurologicznymi, nauką karmienia, żucia, połykania, nauką zabaw z niemowlętami z uwzględnieniem etapów prawidłowego rozwoju.
Główne zasady usprawniania według koncepcji NDT-Bobath obejmują:
- wpływanie na napięcie mięśni poprzez obniżanie napięcia wzmożonego i podwyższanie obniżonego, co jest możliwe dzięki zastosowaniu odpowiednich technik postępowania już od pierwszych miesięcy życia,
- hamowanie nieprawidłowych odruchów oraz
- wyzwalanie ruchów w formie najbardziej jak to jest tylko możliwe zbliżonej do prawidłowych, co zostaje osiągnięte poprzez wspomaganie i prowadzenie ruchu z punktów kluczowych, czyli punktów kontroli ruchu, którymi są: głowa, obręcz barkowa, obręcz miedniczna i inne części ciała, oraz
Najbardziej charakterystyczne dla tej metody jest stosowanie dużej liczby odruchów, specyficznej formy ułatwiania ruchów oraz prawidłowego następstwa rozwojowego prowadzonych ćwiczeń. Usprawnianie ma na celu rozwijać odruchy na danym etapie fizjologiczne, a hamować odruchy patologicznie przetrwałe. Hamowanie patologicznych odruchów i prawidłowy rozkład napięcia mięśniowego osiąga się przez odpowiednie ułożenie dziecka w przestrzeni i odpowiednie ułożenie punktów kluczowych, czyli głowy, szyi, obręczy barkowej i biodrowej. Ułatwianie oparte jest na poruszaniu okolicami ciała dziecka, co wywołuje ruchy kończyn i umożliwia przejście dziecka z jednej pozycji do drugiej. Wpływa to na wykształcenie się prawidłowych odruchów postawy i uczy dziecko samodzielnego ich osiągania, kontrolowania i wykorzystywania. Wspomaganie w jednej ze stref pozostawia swobodę ruchów czynnych w obrębie stref pozostałych. Ruchy, więc nigdy nie są całkiem bierne. Zmieniając strefy sterowania uzyskuje się czynne ruchy w coraz innych częściach ciała, zależnie od potrzeby
Metoda zawiera także dodatkowe techniki służące regulacji wahającego się napięcia mięśniowego:
- Nacisk i ciąg, obciążenie i opór
- Zatrzymywanie ruchu w wybranej jego fazie oraz utrzymanie osiągniętej pozycji. Pozwala to osiągnąć
- Poklepywanie określonej części ciała, co może działać hamująco lub stymulująco.
- Rozluźnienie przez głaskanie, potrząsanie kończynami oraz wahadłowe ruchy tułowia i kończyn.
NDT-BOBATH
Metoda NDT Bobath została opracowana dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (m.p.dz.). Głównym założeniem metody jest spostrzeżenie, iż u dzieci tych w wyniku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego dochodzi do zaburzenia aktywności antygrawitacyjnej tzn. mają one trudności z pionizacją czyli kontrolą głowy, tułowia, miednicy i kończyn w warunkach grawitacji. Dzieci z prawidłowo funkcjonującym układem nerwowym kontrolują swoje ciało w pozycjach statycznych i dynamicznych dzięki skomplikowanemu mechanizmowi odruchu postawy. Mechanizm ten umożliwia swobodne poruszanie sie, gdyż zawiera odpowiednie napięcie posturalne, odruchy prostowania, równowagi i obronnego podporu oraz odpowiednią dystrybucję napięcia poprzez prawidłowe unerwienie reciprokalne.
U dzieci u których występuje mózgowe porażenie dziecięce z powodu uszkodzenia mózgu dogodzi do zaburzenia tego ważnego mechanizmu i sterowanie ruchem jest bardzo utrudnione albo wręcz niemożliwe. Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym rozwijają nieprawidłowy, kompensacyjny, mechanizm odruchu postawy, charakteryzujący się hipotonią posturalną, dominacją tonicznych odruchów postawy i zaburzonym unerwieniem reciprokalnym, w efekcie zaburzona jest dystrybucja napięcia mięśniowego. Nieprawidłowy mechanizm odruchu postawy jest głównym problemem dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, bez względu na postać tego zespołu. Zaburza on nie tylko rozwój kontroli posturalnej i lokomocji ale także rozwój wielu innych funkcji np. kontroli wzrokowej, koorydnacji wzrokowo-ruchowej, kontroli języka i wargi (rozwoju połykania, żucia, mowy) czy prawidłowego oddychania.
Dzieci u których występuje mózgowe porażenie dziecięce nie mając możliwości prawidłowego gromadzenia doświadczeń sensomotorycznych, wykorzystują dostępne napięcie prosturalnem prymitywne odruchy postawy i prymitywne synergie - wytwarzają kompensacyjną motorykę zwaną motoryką patologiczną. Poruszają się z trudnością w nieprawidłowych wzorcach motorycznych. Biorąc pod uwagę, iż podstawowym problemem dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym jest właśnie zburzony mechanizm odruchowy postawy , podstawowywm celem terapeutycznym jest usprawnienie tego mechanizmu. Aby uaktywnić prawidłowy mechanizm odruchu postawy należy wyhamować elementy patologicznej motoryki - tzw. blokady funkcjonalne, znormalizować napięcie mięśniowe (tzn. zapewnić prawidłowa jego wielkość i rozkład) oraz nauczyć odruchów prostowania i równowagi.
Nauczanie prawidłowego ruchu odbywa się poprzez sterowanie punktami kluczowymi ciała (głowa, obręcz barkowa i obręcz biodrowa). W terapii wykorzystywane są różnego rodzaju sprzętu ułatwiające dziecku prawidłową aktywność antygrawitacyjną - należą do nic wałki, piłki, kliny, deski równoważne. Używanie wymienionych sprzętów nie jest równoznaczne ze znajomością metody NDT Bobath; Wymienione sprzęty są pomocne ale nie są konieczne do pracy z dziećmi. Ważniejsza jest wiedza terapeuty o rozwoju prawidłowym i nieprawidłowym i o sposobach rozwizania problemów dzieci z mózgowym porażeniem dziecięzym. Metoda nie polega tez na nauczaniu pełzania, czworakowania, siadania czy chodzenia - polega na nauczaniu podstawowych elementów ruchu wchodzących w skład omawianego mechanizmu odruchu postawy. Metoda NDT Bobath powstała dla dzieci u których stwierdzono mózgowe porażenie dziecięce, ale może być stosowana także u dzieci z innymi zaburzeniami, zespołami i chorobami np.: u dzieci z przepukliną oponowo-rdzeniową, zespołem Downa, opóźnieniem psychoruchowym, wadami postawy ciała, uszkodzeniem splotu barkowego, kręczem szyki, zburzeniami integracji sensomotorycznej.
Tak szerokie spektrum stosowania omawianej metody jest możliwe ze względu na to, iż we wszystkich wymienionych zespołach dzieci nieprawidłowo gromadzą doświadczenie sensomotoryczne.
Omawiana metoda umożliwia dokonywanie korekty w sposobach gromadzenia tych doświadczeń.
METODA VOJTY
Podstawowym elementem rehabilitacji dzieci jest rehabilitacja wieku rozwojowego, w której wykorzystuje się możliwości i szanse jakie daje rozwój dziecka w 1 roku życia, aby zapobiec kalectwu i pomóc dzieciom z wadami wrodzonymi lub wcześnie nabytymi. Opiera się ona na wykształcaniu u małego dziecka samodzielności i umiejętności komunikacyjnych.
Dziecko przed przystąpieniem do terapii metodą Vojty przechodzi kliniczną ocenę rozwoju i jest to:
1. Ocena reaktywności posturalnej, czyli ocena wszystkich reakcji potrzebnych do zmiany pozycji ciała w przestrzeni. Umożliwia to wykrycie zakłóceń w kierowaniu mechanizmami posturalnymi prze ośrodkowy układ nerwowy ( OUN ), a także ocenę poziomu rozwoju dziecka w danej chwili. Reaktywność posturalną ocenia się na podstawie reakcji nagłej zmiany położenia ciała w przestrzeni ( reakcje ułożenia ).
2. Ocena spontanicznej motoryki. Każdy poziom rozwoju posiada charakterystyczne zachowania dziecka w zakresie orientacji, chwytności, lokomocji, które wymagają odpowiedniego rozwoju motorycznego. Vojata jasno określa kolejne etapy rozwoju motorycznego opartego na wielokątach, np. dziecko w 3 m-cu życia podpiera się na łokciach tworząc trójkątną płaszczyznę podparcia; w 4, 5 m-cu życia dziecko odrywa jedną rękę od podłoża do chwytu, przechyla się lekko na bok, a kończyna dolna po tej stronie tworzy nowy punkt podparcia na kolanie;
3. Diagnostyka rozwojowa. "Monachijski test diagnostyczny funkcji wieku rozwojowego w 1 - 3 roku życia". Na podstawie tego testu dokonuje się w odstępach miesięcznych oceny tzw. wieku raczkowania, wieku siedzenia, wieku chodzenia, wieku chwytania, wieku zręczności, wieku postrzegania, wieku mówienia, wieku rozumienia mowy, wieku rozwoju społecznego i wieku rozwoju samodzielności.
Terapia Vojty oparta jest na fazach rozwoju lokomocji i torowaniu drogi neurologicznej. Za pomocą stosowania całościowych zachowań lub wzorów wykonywania ruchów przeciw oporowi w centralnej osi ciała ( głowa, tułów, biodra i barki ) uzyskuje się u osób spastycznych powrót koordynacji mięśni i tzw. " ciszę motoryczną ".
Podstawowymi odruchami wykorzystywanymi w terapii metodą Vojty jest odruch pełzania naprzemiennego i odruch obrotu wokół własnego ciała. Wyzwalanie odruchu pełzania i obrotu według prawidłowego wzorca uzyskuje się za pomocą :
Ø Pozycji ułożeniowej, czyli pozycji wyjściowej, która wprowadza w stan aktywacji i niestabilnego ułożenia;
Ø Punktów stymulacyjnych, które mają charakter proprioceptywny. Znajdują się na mięśniach ( pośladkowy średni ) i okolicach okołokostnych ( strefa piersiowa, nadkłykieć przyśrodkowy kości ramieniowej, wyrostek barkowy łopatki, kolec biodrowy przedni górny, wewnętrzny brzeg łopatki, wyrostek rylcowaty kości promieniowej, strefa tułowiowa, nadkłykieć przyśrodkowy kości udowej, guzowatość kości piętowej ). Stosuje się ty zasadę sumacji przestrzennej punktów ( stymulacja jednocześnie kilku punktów ).
Ø Oporowaniu pozycji wyjściowej, czyli stawianie oporu przeciw prowokowanemu ruchowi dziecka, Występuje tu sumacja czasowa stymulacji, która trwa od1 do 5 minut,skuteczności połączenia tych trzech elementów terapii decyduje rozwój funkcjonalny mózgu dziecka, jego stan psychiczny i motywacja do ruchu.
Wskazaniami do stosowania metody Vojty są :
v zaburzenia centralnej koordynacji nerwowej ( między 3 a 6 miesiącem życia dziecka
v daje bardzo duże szanse całkowitego wyleczenia )
v przepuklina oponowo - rdzeniowa
v przepuklina mózgowo - rdzeniowa
v porażenie nerwów obwodowych i splotów nerwowych
v skolioza wrodzona ( osteogenna ) i skolioza młodzieńcza
v artrogrypoza wielopostaciowa wrodzona
v mózgowe porażenie dziecięce
v kręcz mięśniopochodny wrodzony i kręcz kostny
v neurogenne dysplazje stawów biodrowych
v choroba Pertesa
v zaniki rdzeniowe mięśni ( dystrofie mięśniowe )
v stwardnienie rozsiane ( SM )
v wylewy do mózgu u dorosłych
v złamania kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia
v porażenie nerwu twarzowego okołoporodowe
Przeciwwskazania do stosowania metody Vojty :
STYMULACJA METODĄ VOJTY
Jest to neurofizjologicznie sterowany system torowania, mający na celu przywrócenie wrodzonych fizjologicznych wzorców ruchowych, które są zablokowane w swoim rozwoju przez wczesnodziecięce uszkodzenia mózgu lub zostały utracone na skutek urazów. Metoda ta zwana również uruchomieniem odruchów, jest stosowana głównie profilaktycznie i leczniczo w dziecięcych neurologicznych zaburzeniach ruchowych oraz ortopedycznych wadach postawy. Terapia Vojty oparta jest na fazach rozwoju lokomocji i torowaniu drogi neurologicznej.
Metoda Vojty opiera się na zasadzie wywoływania odruchów: przez nacisk na określone punkty ciała (strefy wywołujące) wywołuje się takie odruchy, jakie występują w normalnym motorycznym rozwoju dopiero w późniejszym stadium (np. obrót). Mogą być w ten sposób korygowane patologiczne wzorce postawy i ruchowe. Vojta wykorzystuje szczególnie dwa systemy utorowienia korygujące postawę: tzw. pełzanie odruchowe i obrót odruchowy. Wyzwalanie odruchu pełzania i obrotu według prawidłowego wzorca uzyskuje się za pomocą:
- Pozycji ułożeniowej, czyli pozycji wyjściowej, która wprowadza w stan aktywacji i niestabilnego ułożenia;
- Punktów stymulacyjnych. Vojta definiuje 20 stref wywołujących reakcje, które dzieli na strefy główne i podrzędne. Strefy główne leżą przy kończynach (okolicach okołokostnych - strefa piersiowa, nadkłykieć przyśrodkowy kości ramieniowej, wyrostek barkowy łopatki, kolec biodrowy przedni górny, wewnętrzny brzeg łopatki, wyrostek rylcowaty kości promieniowej, strefa tułowiowa, nadkłykieć przyśrodkowy kości udowej, guzowatość kości piętowej). Strefy podrzędne przy tułowiu (bodźce mięśniowe - pośladkowy średni). Stosuje się tu stymulację jednocześnie kilku punktów). Oprócz motorycznych dochodzi do silnych reakcji wegetatywnych danej strefy (np. zaczerwienienia skóry, poty.)
- Oporowaniu pozycji wyjściowej, czyli stawianie oporu przeciw prowokowanemu ruchowi dziecka, Występuje tu sumacja czasowa stymulacji, która trwa od1 do 5 minut.
O skuteczności połączenia tych trzech elementów terapii decyduje rozwój funkcjonalny mózgu dziecka, jego stan psychiczny i motywacja do ruchu.
Cel:
1. Utorowanie psychologicznych przebiegów ruchu, zanim zostaną uniemożliwione przez patologiczny rozwój wraz z ich wzorcami zastępczymi, a przez to zmiana utorowienia i utrzymanie grożącego rozwoju spastycznego u niemowląt, niemowląt także istniejących patologicznych wzorców ruchu u pacjentów starszych.
2. „Wprowadzenie” mięśni, które dotychczas pracowały w patologicznym wzorcu zastępczym lub nie pracowały wcale, do psychologicznego łańcucha ruchowego.
3. Globalna zmiana postawy ciała przez wywołanie obu kompleksowych odruchowych serii ruchów „pełzanie odruchowe” i „obrót odruchowy”. Uzyskuje się przy tym szczególnie poprawę przemieszczenia punktu ciężkości, pozycji wyprostowanej, sterowania równowagi oraz koordynacji postawy ciała.
4. Wpływ na funkcje życiowe, szczególnie przy pielęgnacji wcześniaków.
Realizacja:
1, Pełzanie odruchowe
Pozycja wyjściowa: leżenie na brzuchu, głowa obrócona o 30°, rękę leżącą po stronie, w którą skierowana jest twarz podnieść ponad głowę dziecka, dłonią chwycić kawałek drewna. Noga tej samej strony lekko zgięta i skręcona na zewnątrz (supinacja), druga ręka obrócona do wewnątrz (pronacja) leży obok ciała z otwartą dłonią, druga noga lekko zgięta, obrócona na zewnątrz.
Strefy wywołujące reakcje
- strona twarzy: łokieć, łopatka, miednica, kolano
- strona tyłu głowy: wyrostek barkowy, strefa tułowia (klatka piersiowa), mięsień pośladkowy średni, pięta.
Kierunek:
- Głowa w przedłużeniu kręgosłupa
- „strona twarzy”: zgięcie łokcia z pronacją, rotacja wewnętrzna ramienia, łopatka przy kręgosłupie, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją zewnętrzną, zgięcie kolana, grzbietowe i pronacja stopy.
- „strona tyłu głowy”: zgięcie łokcia z odwróceniem na zewnątrz, rotacja zewnętrzna ramienia, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją wewnętrzną, wyprostowanie kolana, zgięcie grzbietowe i pronacja stopy.
- Przy zmianie stref wywołujących od „strony twarzy” do „strony tyłu głowy” następują ruchy wzajemne (podobnie jak przy poruszaniu się do przodu).
2. Obrót odruchowy
W zależności od wskazań wykonuje się wyłącznie określone fazy całego programu ćwiczeń.
- Faza pierwsza:
Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, głowa obrócona o 30°, ramiona leżą wyprostowane obok tułowia w ustawieniu zerowym, nogi lekko odwiedzione wyprostowane w ustawieniu zerowym.
Strefy wywołujące: strefa piersiowa (łuk żebrowy szóstego żebra) dodatkowo opór przy głowie (kresy barkowe) oraz brodzie.
-głowa w pozycji naturalnej
-rotacja obręczy barkowej ku ramieniu po stronie tyłu głowy
-wyprostowanie miednicy
-rotacja miednicy ku nodze po stronie tyłu głowy
...
joankx