zesp stuszczenia wtroby.pdf

dr n. wet. Jan Marczuk

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt, Zakład Chorób Wewnętrznych Zwierząt Gospodarskich

i Koni Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

Zespół stłuszczenia

wątroby u krów mlecznych

Aktualny problem diagnostyczny i terapeutyczny

Już od ponad 30 lat znany jest

niekorzystny wpływ nadmier-

nego otłuszczenia w okresie

zasuszenia na stan zdrowia

krów mlecznych w okresie po-

porodowym. Związany z tym

zespół chorobowy, występu-

jący często w stadach bydła

mlecznego, jest określany

jako: zespół stłuszczenia wą-

troby ( fatty liver syndrome ),

zespół tłustej krowy ( fat cow

syndrome ), stłuszczenie wą-

troby ( steatosis hepatis ), lipi-

dosis czy zespół nadmiernej

mobilizacji tłuszczu.

zwierząt w okresie przedporodowym.

Krowy o wysokiej wydajności mlecz-

nej na początku laktacji doświadczają

negatywnego bilansu energetycznego.

Deﬁ cyt energii związany z rozpoczy-

nającą się laktacją jest zjawiskiem ﬁ -

zjologicznym, a postępujące niewiel-

kie wychudzenie krowy w pierwszych

tygodniach po porodzie nie jest biolo-

giczną katastrofą dla organizmu. W wy-

niku ujemnego bilansu energetyczne-

go na początku laktacji dochodzi do

nadmiernej lipolizy tłuszczu zapaso-

wego do wolnych kwasów tłuszczo-

wych (WKT) i glicerolu. WKT są trans-

portowane do wątroby i tam w wyniku

procesu β-oksydacji zostają przekształ-

cone w acetylo-CoA. Acetylo-CoA po

koniugacji z kwasem szczawiooctowym

jest utleniany w cyklu Krebsa z wy-

zwoleniem dużej ilości energii. Część

WKT zostaje przekształcona w związ-

ki ketonowe stanowiące źródło energii,

a część ulega ponownej reestryﬁ kacji

do trójglicerydów. W warunkach ﬁ zjo-

logicznych związki ketonowe zostają

wykorzystane przez inne tkanki jako

substancje energetyczne. Trójglicerydy,

wchodząc w skład lipoprotein VLDL,

opuszczają wątrobę i są transportowa-

ne do gruczołu mlekowego, gdzie są wy-

korzystane do syntezy tłuszczu mleka.

Nadmiar trójglicerydów przekraczający

możliwości transportowe lipoprotein

VLDL jest magazynowany w wątrobie,

prowadząc do jej stłuszczenia. Należy

zaznaczyć, że wątroba krów w porów-

naniu do innych zwierząt ma niskie

zdolności do transportu nadmiaru trój-

glicerydów i z tego powodu jest bardzo

podatna na zwyrodnienie tłuszczowe.

Z powyższego wynika, że za patolo-

giczne stłuszczenie wątroby odpowiada

kilka powiązanych ze sobą procesów:

nadmierne uwalnianie WKT z tkanki

tłuszczowej, upośledzenie utleniania

WKT w wątrobie, zwiększona synteza

trójglicerydów i zmniejszony transport

trójglicerydów z wątroby. Zawartość

tłuszczu w wątrobie gwałtownie wzra-

sta w ostatnim miesiącu ciąży, osiąga-

jąc największą wartość w 1. tygodniu

po porodzie, i następnie w kolejnych

tygodniach laktacji stopniowo się obni-

ża (ryc. 3, s. 14). Z tego powodu objawy

zespołu stłuszczenia wątroby są najbar-

dziej widoczne w pierwszych dwóch ty-

godniach laktacji. W tym okresie zespo-

łowi chorobowemu towarzyszą różne

schorzenia okresu okołoporodowego:

porażenie poporodowe, ketoza, prze-

mieszczenie trawieńca, zatrzymanie

łożyska, zapalenie macicy i zapalenie

wymienia. W klinicznej postaci zespół

stłuszczenia wątroby prowadzi do zej-

ścia śmiertelnego na tle niewydolności

wątroby spowodowanej nieodwracalny-

mi zmianami w postaci stłuszczenia

oraz nieefektywnego leczenia. W po-

staci subklinicznej prowadzi do postę-

pującego wychudzenia oraz zaburzeń

płodności.

Jest on przyczyną znacznych strat eko-

nomicznych w hodowli wielkostadnej,

które wynikają z braku efektywnego

leczenia klinicznej postaci zespołu

i eliminowania z hodowli krów bez

możliwości pełnego wykorzystania ich

potencjału genetycznego do produkcji

mleka oraz z występujących w postaci

subklinicznej zaburzeń płodności.

Patoﬁ zjologia zespołu

stłuszczenia wątroby

Zespół stłuszczenia wątroby jest zabu-

rzeniem żywieniowo-metabolicznym

u wysoko wydajnego bydła mlecznego,

występującym szczególnie na początku

laktacji oraz sporadycznie w ostatnim

okresie ciąży. Zespół stłuszczenia wą-

troby jest jednostką polietiologiczną

związaną zarówno z ﬁ zjologicznymi

procesami metabolicznymi u bydła,

jak również z błędami żywieniowymi

popełnionymi przez hodowcę, prowa-

dzącymi do nadmiernego otłuszczenia

Rozpoznawanie

zespołu stłuszczenia wątroby

Rozpoznanie zespołu stłuszczenia wą-

troby opiera się na zebraniu wywiadu,

badaniu klinicznym oraz badaniach

laboratoryjnych. Również każdy przy-

padek niepowodzenia leczenia jednej

z chorób okresu okołoporodowego

u krów mlecznych należy rozpatrzyć

WETERYNARIA W TERENIE y 4/2008 y 12

BYDŁO

BYDŁO

jako komplikację spowodowaną zespo-

łem stłuszczenia wątroby.

Krebsa lub resyntezy do trójglicerydów.

Spontaniczna ketoza w swojej klinicz-

nej postaci jest jednostką chorobową,

którą z łatwością się rozpoznaje i pod-

daje skutecznemu leczeniu. W przy-

padku znacznego stopnia stłuszczenia

wątroby tradycyjne leczenie ketozy jest

nieskuteczne.

Częstym objawem towarzyszącym

temu zespołowi jest zaleganie, rów-

nież z nieskutecznym jego leczeniem.

Przyczyn niepowodzenia w leczeniu

zalegania lub porażenia poporodowe-

go upatruje się w wysokim stężeniu

wolnych kwasów tłuszczowych (WKT),

które mają zdolność tworzenia nieprzy-

swajalnych przez organizm związków

(chelatów) z jonami wapnia i magne-

zu, zawartymi w podawanych środkach

leczniczych. Niespecyficzne objawy

zespołu, jak: zaleganie, ketonuria, oso-

wiałość czy brak apetytu, najczęściej

występują w okresie poporodowym, ale

również sporadycznie mogą wystąpić

w wysokiej ciąży. Na ten obraz choro-

bowy mogą również nałożyć się obja-

wy chorób towarzyszących, takich jak:

przemieszczenia trawieńca, zapalenia

wymienia, zapalenia macicy oraz pora-

żenie poporodowe. W przypadku nie-

wielkiego i umiarkowanego stłuszcze-

nia wątroby w niektórych przypadkach

krowy mogą nie wykazywać żadnych

objawów chorobowych i nie różnić się

od zdrowych krów ani produkcją mlecz-

ną, ani spożyciem suchej paszy. W nie-

których przypadkach może dochodzić

do nagłego zejścia śmiertelnego, np.

w trakcie doju mechanicznego, i do-

piero wynik badania sekcyjnego jed-

noznacznie wskazuje na niewydolność

wątroby spowodowaną jej stłuszcze-

niem. W tym przypadku makroskopo-

wym badaniem anatomopatologicznym

stwierdza się powiększenie wątroby, za-

okrąglenie jej brzegów, zmianę barwy

na ceglasto-żółtą, kruchą konsystencję

oraz połyskującą powierzchnię (ryc. 1).

Czasami dochodzi do pęknięcia miąż-

szu wątroby, najczęściej na tle urazu

mechanicznego.

Istotnym zjawiskiem, które obserwu-

je się w czasie rozwoju stłuszczenia wą-

troby, jest stopniowa utrata kondycji,

określana w 5-punktowej ocenie kondy-

cji (BCS – body condition scoring ) w sto-

sunkowo krótkim czasie. Towarzyszy

temu występujący w tym samym okre-

sie spadek spożycia suchej masy paszy,

nieadekwatny do produkcji mlecznej.

W stłuszczeniach wątroby ciężkiego

stopnia można zaobserwować objawy

encefalopatii wątrobowej z objawa-

mi zaburzeń świadomości, zaburze-

niem koordynacji ruchów (ataksja),

sennością, a nawet śpiączką wątrobo-

wą. W każdym stopniu stłuszczenia

wątroby zazwyczaj nie obserwuje się

żółtaczki, typowej dla niewydolności

narządu.

W postaci subklinicznej zespołu

obserwowanej w stadzie najczęściej

nie obserwuje się jakichkolwiek obja-

wów klinicznych, natomiast dochodzi

do występowania zaburzeń płodno-

ści. Występujące zaburzenia najczę-

ściej manifestują się wzrostem indek-

su inseminacyjnego, przedłużeniem

okresu międzyciążowego oraz spadku

skuteczności pokrycia po pierwszym

unasienianiu. Po wykluczeniu błędów

żywieniowych i niedoborów makro-

Wywiad

Z wywiadu najczęściej wynika, że kro-

wy w końcowym okresie zasuszenia

(w okresie przejściowym) były nad-

miernie otłuszczone. Przyczyną nad-

miernego otłuszczenia krów w okresie

zasuszenia są najczęściej błędy żywie-

niowe (nadmiar kiszonki z kukurydzy,

nadmiar pasz treściwych, przedłuże-

nie okresu zasuszenia). Częstym zjawi-

skiem obserwowanym u krów w pierw-

szych dniach po porodzie jest utrata

apetytu. Jednocześnie z brakiem ape-

tytu obniżała się wydajność mleczna.

W tym okresie nie obserwowano żad-

nych innych objawów chorobowych,

natomiast pojawiały się objawy pozo-

stałych chorób okresu poporodowego.

W tym przypadku podejmowane kilku-

dniowe leczenie przynosiło słabe efek-

ty lub było nieskuteczne.

Objawy kliniczne

Cechą charakterystyczną dla zespołu

stłuszczenia wątroby jest brak specy-

ﬁ cznych objawów chorobowych. Obja-

wem patognomonicznym dla zespołu

może być występowanie chorób okre-

su poporodowego, których klasyczne

leczenie nie przynosi żadnego efektu.

Stałym objawem stłuszczenia wątroby

jest występowanie klinicznej postaci ke-

tozy z ketonurią i ketolakcją. Przyczy-

ną ketonemii jest wzmożona produkcja

związków ketonowych spowodowana

nadmiernym napływem do wątroby

WKT z tkanki tłuszczowej i ograniczo-

nych możliwości ich utlenienia w cyklu

Ryc. 1. Dużego stopnia stłuszczenie wątroby bydła

Ryc. 2. Dużego stopnia stłuszczenie wątroby bydła. Preparat histopatologiczny

barwiony sudanem IV. Powiększenie 200 x

WETERYNARIA W TERENIE y 4/2008 y 13

BYDŁO

i mikroelementów przyczyn tego zjawi-

ska należy upatrywać w niewydolności

wątroby w zakresie syntezy choleste-

rolu wchodzącego w skład hormonów

steroidowych (hormonów cyklu płcio-

wego), a także kwasów żółciowych i li-

poprotein VLDL. W surowicy takich

krów z reguły obserwuje się niskie stę-

żenia cholesterolu całkowitego w od-

niesieniu do krów zdrowych będących

w podobnym wieku, okresie ﬁ zjologicz-

nym i podobnie żywionych.

Zawartość tłuszczu w wątrobie bydła w okresie

okołoporodowym

PORÓD

Badania laboratoryjne

¾ Metoda inwazyjna rozpoznawania

zespołu

Inwazyjność tej metody rozpozna-

wania zespołu stłuszczenia wątroby

zasadniczo ogranicza się do sposobu

pobierania materiału do badania. Ma-

teriał do badań pobiera się specjalnym

trokarem metodą biopsji przezskórnej

wątroby wykonanej w 11. przestrzeni

międzyżebrowej po prawej stronie.

Pobrany materiał (bioptat) w ilości do

0,5 grama, z przeznaczeniem do dal-

szych badań, utrwala się w 10% roztwo-

rze formaliny. Po utrwaleniu i przesłaniu

do laboratorium podlega dalszej obrób-

ce, gdzie określa się w nim (procentowo

lub wagowo) zawartość tłuszczu całkowi-

tego lub zawartość trójglicerydów. W za-

leżności od zawartości tłuszczu lub trój-

glicerydów w badanej próbce miąższu

wątroby pacjenta zalicza się do odpo-

wiedniej grupy. Najczęściej pacjentów

ze stłuszczeniem wątroby dzieli się na

pacjentów z niewielkim (zawartość trój-

glicerydów w zakresie poniżej 50 mg/g

świeżego miąższu wątroby), umiarko-

wanym (50-100 mg/g) i ciężkim (ponad

100 mg/g) stopniem stłuszczenia. Nato-

miast w przypadku określania całkowi-

tej zawartości tłuszczu w 1 g świeżego

miąższu wątroby wartości wynoszą od-

powiednio: poniżej 100 mg dla niewiel-

kiego, 100-200 mg dla umiarkowanego

i ponad 200 mg dla ciężkiego stopnia

stłuszczenia.

W metodzie histologicznej krople

tłuszczu zostają zabarwione błękitem

toluidyny lub sudanu IV (ryc. 2, s. 13).

Na tak zabarwiony preparat nakłada się

specjalną siatkę o układzie kratownicy.

Punkty siatki dotykające kropli tłusz-

czu do ogólnej liczby punktów w uję-

ciu % wskazują na zawartość tłuszczu

w wątrobie. Według powyższej meto-

dy zawartość tłuszczu poniżej 20%

odpowiadała niewielkiemu, 20-40%

-8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8

tygodnie przed porodem i po porodzie

Ryc. 3. Zawartość tłuszczu w wątrobie bydła w okresie okołoporodowym

Ciężar

właściwy

cieczy

Zawartość tłuszczu w wątrobie

poniżej 12%

16-25%

25-39%

ponad 39%

1,000

tonie

pływa

1,025

tonie

pływa

1,055

tonie

pływa

Tabela 1. Zachowanie się bioptatu wątroby w wodzie oraz w roztworach CuSO 4 o różnym stężeniu (wg Herda

i wsp., 1983)

Parametr

badany

Wartości

prawidłowe

Wartość diagnostyczna

i objaśnienia

Wolne kwasy

tłuszczowe

WKT, NEFA

300-600 μmol/L

• wzrost w zespole stłuszczenia wątroby

• wskazuje na stopień deﬁ cytu energetycznego

• parametr określany tylko w specjalistycz-

nym laboratorium

Glukoza

40-80 mg/dL

2,2-4,5 mmol/L

• spadek, norma lub wzrost w zespole

stłuszczenia wątroby

β -hydroksymaślan

do 90 mg/L

do 1,0-1,2 mmol/L

• wzrost w zespole stłuszczenia wątroby

• parametr określany tylko w specjalistycz-

nym laboratorium

Trójglicerydy

8,8-26,6 mg/dL

0,1-0,3 mmol/L

• spadek w zespole stłuszczenia wątroby

Cholesterol całkowity

70-201 mg/dL

1,8-5,2 mmol/L

• spadek w zespole stłuszczenia wątroby

(stężenie parametru rzadko obniża się poniżej

dolnej granicy wartości prawidłowych)

Tabela 2. Parametry przemiany węglowodanowo-tłuszczowej określane w zespole stłuszczenia wątroby

Krowy ze stłuszczeniem

wątroby (n = 12)

Parametry przemiany węglowodanowo-tłuszczowej

WKT [mmol/L] 0,39 1,60

Glukoza [mmol/L] 3,75 1,98

Związki ketonowe [mmol/L] 0,60 3,18

Cholesterol całk. [mmol/L] 3,59 2,38

Trójglicerydy [mmol/L] 0,20 0,07

WKT/Cholesterol całkowity 0,11 0,67

WKT/Trójglicerydy 1,95 22,86

Parametry uszkodzenia i zaburzeń stanu czynnościowego wątroby

AST [U/L]

Krowy zdrowe

(n = 12)

67,7

161,1

GLDH [U/L]

6,5

30,4

GGT [U/L]

20,8

43,2

Bilirubina całkowita [μmol/L]

5,1

20,7

Albuminy [g/L]

37,0

33,2

Mocznik [mmol/L]

4,06

3,55

Tabela 3. Średnie wartości parametrów przemiany węglowodanowo-tłuszczowej oraz parametrów uszkodze-

nia i zaburzeń czynnościowych wątroby u krów zdrowych i z klinicznym zespołem stłuszczenia wątroby bada-

nych w pierwszych 2 tygodniach laktacji

WETERYNARIA W TERENIE y 4/2008 y 14

Badany parametr

BYDŁO

umiarkowanemu i ponad 40% ciężkie-

mu stłuszczeniu wątroby.

W pobranych bioptatach wątroby

można również określić zawartość gli-

kogenu, która w przypadku znacznego

stopnia stłuszczenia narządu obniża

się poniżej 1 g w 100 g świeżego miąż-

szu wątroby.

Biopsja wątroby oraz badanie bioche-

miczne i histologiczne bioptatu dostar-

czają bardzo dużo informacji dotyczą-

cych stanu morfologicznego wątroby.

Badanie to pozwala na postawienie pew-

nej diagnozy, umożliwia monitorowanie

przebiegu leczenia i decyduje o rokowa-

niu. Sam zabieg biopsji wątroby jest pro-

sty do wykonania. Jednak należy w każ-

dym przypadku liczyć się z możliwymi

do wystąpienia komplikacjami, szczegól-

nie przy znacznym stopniu stłuszczenia

narządu. Biopsja wątroby łączy się z ry-

zykiem wystąpienia krwotoku wewnętrz-

nego, wynikającego z niewydolności wą-

troby w zakresie syntezy osoczowych

czynników krzepnięcia, z rozwojem za-

każenia oraz śmiercią zwierzęcia. Dla-

tego też przed wykonaniem biopsji za-

leca się badanie parametrów profilu

krzepnięcia krwi. Wykonanie badania

histopatologicznego obwarowane jest

specjalnymi wymogami proceduralnymi

związanymi z pobraniem bioptatu, jego

utrwaleniem, a następnie przesłaniem

do laboratorium. Należy liczyć się z fak-

tem, że badanie histopatologiczne jest

badaniem czasochłonnym oraz stosun-

kowo kosztownym. Lekarz weterynarii

oraz hodowca otrzymują wynik badania

biochemicznego/histopatologicznego,

w najlepszym przypadku dopiero po kil-

ku dniach. W przypadku potwierdzenia

znacznego stłuszczenia wątroby i tym sa-

mym niepomyślnego rokowania naraża

to hodowcę na nieuzasadnione koszty

kilkudniowego leczenia.

Powyższy problem został rozwiązany

przez wprowadzenie tzw. szybkiego te-

stu terenowego, który można wykonać

bezpośrednio przy zwierzęciu. Próba ta

polega na ocenie zachowania się biop-

tatu w wodzie oraz w 2 roztworach siar-

czanu miedziowego o różnej gęstości.

W zależności od zawartości tłuszczu

w wątrobie bioptat utrzymywał się na

powierzchni lub tonął (tabela 1, s. 14).

praktyków. Wynika to głównie z faktu,

że zwiększa się liczba lecznic wyposażo-

nych w specjalistyczny sprzęt do USG,

nierzadko też podręczne laboratorium.

W tych metodach wykorzystuje się ba-

danie USG wątroby i/lub odpowiednio

dobrane badania biochemiczne krwi.

Do współczesnych bezinwazyjnych

metod badania narządów jamy brzusz-

nej należy zaliczyć badanie ultrasono-

graﬁ czne. Pierwsze badanie USG wą-

troby bydła zostało przeprowadzone

ponad 20 lat temu. Od tego czasu po-

stęp technologiczny przyczynił się do

znacznego rozwoju tej metody badaw-

czej. Na podstawie dotychczasowych

badań wykazano znaczną, istotną za-

leżność pomiędzy obrazem USG (wą-

troby, żyły czczej tylnej, pęcherzyka

żółciowego, żyły wrotnej) a masą ciała

zwierząt, wydajnością mleczną i okre-

sem ciąży. U krów ze stłuszczeniem wą-

troby badaniem USG wykazano wzrost

jej wielkości, zaokrąglenie jej brzegów,

hyperechogeniczność miąższu w po-

wierzchownych warstwach oraz słabe

uwidocznienie narządowych naczyń

krwionośnych. Większość autorów jest

zgodna z tezą, że badanie USG wątroby

u bydła pozwala na określenie stopnia

jej stłuszczenia bez konieczności wyko-

nywania badań biochemicznych krwi.

Badanie USG wątroby u krów nie wy-

maga dodatkowego zakupu urządzenia

lub głowic, gdyż z powodzeniem mogą

być wykorzystane aparaty ultrasono-

graﬁ czne używane do badania gineko-

logicznego dużych zwierząt.

Patologiczne zmiany wątroby znajdu-

ją swoje odzwierciedlenie w zachowaniu

się niektórych parametrów biochemicz-

nych krwi. W licznych badaniach wyka-

zano istotną korelację pomiędzy zawar-

tością tłuszczu w wątrobie a stężeniem

lub aktywnością wybranych wskaźników

biochemicznych krwi. Opierając się na

badaniu krwi, można postawić właści-

wą diagnozę oraz monitorować leczenie

tego zespołu. Badania te są ciągle najbar-

dziej dostępną metodą diagnozowania

stłuszczenia wątroby. Niewątpliwą ich

zaletą są: niska czasochłonność, niskie

koszty, powszechna dostępność badań

oraz szybkość otrzymania wyników ba-

dań, co pozwala na modyﬁ kowanie te-

rapii w trakcie leczenia lub umożliwia

podjęcie decyzji o skierowaniu zwierzę-

cia do uboju z konieczności.

W badaniu biochemicznym krwi

równolegle określane są 2 grupy pa-

rametrów: pierwsza to wskaźniki prze-

miany energetycznej (węglowodano-

wo-tłuszczowej), natomiast do drugiej

grupy zaliczamy wskaźniki uszko-

dzenia i zaburzeń czynnościowych

wątroby. Łączna analiza wybranych

parametrów przemiany węglowodano-

wo-tłuszczowej i wskaźników uszko-

dzenia i zaburzeń czynnościowych

wątroby oraz ich zestawienie z obra-

zem klinicznym choroby pozwalają na

postawienie właściwej diagnozy (tabe-

la 2, s. 14 i tabela 4, s. 18).

Ponadto u krów z zespołem stłusz-

czenia wątroby obserwuje się spadek

liczby leukocytów, przesunięcie obrazu

białokrwinkowego w lewo oraz wzrost

wskaźnika neutroﬁ le/limfocyty. Immu-

nosupresyjne działanie związków keto-

nowych zostało potwierdzone w licz-

nych badaniach klinicznych. Dlatego

też w zespole stłuszczenia wątroby

obserwuje się skłonność do schorzeń

infekcyjnych najczęściej pod postacią

zapalenia wymienia czy zapalenia ma-

cicy. U krów ze stłuszczeniem wątro-

by stwierdza się niski poziom insuliny

we krwi.

Należy pamiętać, że na podstawie

samego badania biochemicznego krwi

bez badania histologicznego/bioche-

micznego bioptatu wątroby niemożli-

we jest określenie stopnia stłuszczenia

wątroby. Badanie biochemiczne krwi

w głównej mierze opiera się bowiem na

określeniu zachowania się wskaźników

zaburzeń gospodarki energetycznej

towarzyszących stłuszczeniu wątroby

oraz potwierdza uszkodzenie komórek

wątrobowych i zaburzenia czynnościo-

we narządu spowodowane jego stłusz-

czeniem. Jednoznacznie potwierdza

lub wyklucza ciężki stopień stłuszcze-

nie narządu (tabela 3, s. 14).

Postępowanie terapeutyczne

W zależności od zawartości tłuszczu

całkowitego lub trójglicerydów w po-

branym wycinku wątroby określono

kilka stopni stłuszczenia narządu (nie-

wielkie, umiarkowane i ciężkie). Jed-

nak w praktyce klinicznej zaliczenie

pacjenta do grupy z niewielkim lub

umiarkowanym stłuszczeniem wątroby

ma mniejsze znaczenie. Z klinicznego

punktu widzenia najważniejszym kry-

terium podziału jest zaliczenie chorego

zwierzęcia do jednej z grup:

1)krowy z ciężkim uszkodzeniem

wątroby i z jej niewydolnością na tle

Metody bezinwazyjne rozpoznawa-

nia zespołu

Metody bezinwazyjne zyskują ostat-

nio na popularności wśród lekarzy

WETERYNARIA W TERENIE 4/2008 16

BYDŁO

stłuszczenia, co odpowiada ciężkie-

mu stłuszczeniu wątroby;

2)krowy z nieznacznym uszkodze-

niem wątroby i/lub z niewielką jej

niewydolnością na tle stłuszczenia,

co odpowiada niewielkiemu i umiar-

kowanemu stłuszczeniu wątroby.

Taki podział jest merytorycznie uza-

sadniony, ponieważ w miarę skuteczne

leczenie jest możliwe tylko u pacjentów

należących do grupy 2.

Należy podkreślić, że w każdym przy-

padku ciężkiego stłuszczenia wątroby,

jak również w przypadku wystąpienia

objawów stłuszczenia wątroby w za-

awansowanej ciąży zastosowane lecze-

nie nie przynosi pożądanych rezulta-

tów i w takich przypadkach kieruje się

zwierzęta do uboju z konieczności.

W przypadku niewielkiego i umiar-

kowanego stłuszczenia wątroby roko-

wanie co do życia jest pomyślne, nato-

miast samo leczenie jest długotrwałe

i należy liczyć się z możliwymi kom-

plikacjami. Jednak krowy z niewielkim

i umiarkowanym stłuszczeniem wątro-

by powinny być leczone. Celem takie-

go postępowania terapeutycznego jest

zminimalizowanie ryzyka wystąpie-

nia powikłań stanu zdrowia, zaburzeń

płodności, produkcji mlecznej oraz pro-

gresji choroby w kierunku ciężkiego

stopnia stłuszczenia. Należy zwrócić

szczególną uwagę na zwierzęta nale-

żące do tej grupy, gdyż błędy powie-

lone w następnym okresie zasuszenia

mogą spowodować w kolejnym okresie

poporodowym przesunięcie do grupy

krów z ciężkim stłuszczeniem wątro-

by. W tym przypadku decydującą rolę

odgrywa wzrastająca z każdą kolejną

laktacją, genetycznie uzależniona, wy-

dajność mleczna.

W pierwszej kolejności postępowa-

nia lekarskiego należy dążyć do przy-

wrócenia prawidłowego apetytu i tym

samym ograniczenia nadmiernej lipo-

lizy. Najczęściej osiąga się to poprzez

leczenie choroby podstawowej, będą-

cej główną przyczyną braku apetytu.

Stosuje się leczenie farmakologiczne

(porażenie poporodowe, zapalenia wy-

mienia, zapalenia macicy) oraz zabiegi

chirurgiczne (repozycja przemieszcze-

nia lub skrętu trawieńca, korekcja racic).

W postępowaniu dietetycznym należy

wprowadzić do żywienia dobrej jakości

siano z roślin motylkowych lub siano

łąkowe. Korzystnie na poprawę ape-

tytu wpływa podawanie witaminy B12

(Intrawit B12), witamin grupy B (Com-

bivit), preparatów o działaniu stymu-

lującym czynność wydzielniczą wątro-

by, trzustki i gruczołów błony śluzowej

przewodu pokarmowego – menbutone

(Vetahepar), przywracających prawi-

dłową ﬂ orę w żwaczu (Stimulex), jak

też preparatów zawierających substan-

cje lecznicze pochodzenia roślinnego

(Ruchamax, Superliv, Bio Lactic – Bo-

vis, Energy – Liv, Restobal). W celu po-

budzenia aktywności biologicznej ﬂ ory

i fauny żwacza można przeszczepiać

treść żwacza, podając 5 litrów płynu

żwacza pobranego od zdrowej krowy.

Parametr badany

Wartości prawidłowe

Wartość diagnostyczna i objaśnienia

AST – aminotransferaza

asparaginianowa

(GOT, SGOT, AspAT)

50-100 U/L (temp. 37°C)

• wzrost w zespole stłuszczenia wątroby

• enzym wątrobowo nieswoisty

• wysoka aktywność enzymu w przypadku uszkodzenia wątroby, serca i mięśni

poprzecznie prążkowanych

• należy uwzględnić, że przyczyną wzrostu AST może być uszkodzenie mięśni

poprzecznie prążkowanych, szczególnie u krów z towarzyszącym zaleganiem

GLDH – dehydrogenaza

glutaminianowa (GLD, GD)

2-10 U/L

(temp. 25°C)

• wzrost w zespole stłuszczenia wątroby

• enzym wątrobowo swoisty

• enzym niestabilny w surowicy (oznaczenie należy wykonać w ciągu 24 godz.

od chwili pobrania)

GGT – gamma

– glutamylotransferaza ( γ -GT)

14-28 U/L

(temp. 37°C)

• wzrost w zespole stłuszczenia wątroby

• enzym wątrobowo swoisty

• wzrost aktywności wskazuje na wewnątrz- lub pozawątrobową cholestazę

SDH – dehydrogenaza

sorbitolowa

do 6 U/L

(temp. 25°C)

• wzrost w zespole stłuszczenia wątroby

• enzym wątrobowo swoisty

• enzym niestabilny w surowicy (oznaczenie należy wykonać w ciągu 12 godz.

od chwili pobrania)

LDH – dehydrogenza

mleczanowa (LD)

do 1 500 U/L

(temp. 25°C)

• wzrost w zespole stłuszczenia wątroby

• enzym wątrobowo nieswoisty

• wzrost aktywności w uszkodzeniu wątroby, serca i mięśni poprzecznie

prążkowanych

• w przypadku podwyższonych wartości parametru wykonuje się oznaczanie

izoenzymów (elektroforeza)

AP – fosfataza alkaliczna

(ALP, FAL, Falk )

27-107 U/L

(temp. 37°C)

• wzrost w zespole stłuszczenia wątroby

• enzym wątrobowo nieswoisty

• wzrost w chorobach wątroby, w chorobach kości, w chorobach nowotworowych

Bilirubina całkowita

0,1-0,5 mg/dL

1,7-8,6 μmol/L

• wzrost w zespole stłuszczenia wątroby

Albuminy

3,2-4,9 g/dL

32-49 g/L

• spadek w zespole stłuszczenia wątroby (stężenie parametru rzadko obniża

się poniżej dolnej granicy wartości prawidłowych)

Mocznik

10-45 mg/dL

1,67-7,5 mmol/L

• spadek w zespole stłuszczenia wątroby (stężenie parametru rzadko obniża

się poniżej dolnej granicy wartości prawidłowych)

BUN ( blood urea nitrogen )

1,0-3,7 mmol/L

Tabela 4. Parametry uszkodzenia i zaburzeń stanu czynnościowego wątroby określane w zespole stłuszczenia wątroby

WETERYNARIA W TERENIE y 4/2008 y 18

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: