Na system kontroli składa się 1 zewnętrzna nie należąca do administracji (parlamentarna prezydenta sadowa NIKu TK TS RPO Państwowa inspekcja pracy RP dziecka społeczna) 2 wewnętrzna wchodząca w skład adm. (resortowa międzyresortowa instancyjna ) 3 inne (prokuratorska RIO SKO)
Zgodnie z art. 202 Konstytucji, NIK jest naczelnym organem kontroli państwowej, podlega Sejmowi i działa na zasadach kolegialności. Prezesa NIK powołuje i odwołuje Sejm za zgodą Senatu na okres 6 lat i może on być ponownie powołany tylko raz. Wiceprezesów oraz członków kolegium powołuje i odwołuje prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK. Za zgodą. Marszałka Sejmu Prezes NIK powołuje i odwołuje dyrektora generalnego NIK. Prezes NIK bierze udział w po siedzeniach Sejmu oraz ma prawo uczestniczyć w posiedzeniach Rady Ministrów.
Organem kolegialnym wyposażonym w szerokie kompetencje jest Kolegium Najwyższej Izby Kontroli. W jego skład wchodzą: Prezes NIK jako przewodniczący, wiceprezesi, dyrektor generalny oraz czternastu członków (siedmiu przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych oraz siedmiu dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK lub doradców prezesa). Członkowie kolegium NIK są w sprawowaniu swych funkcji niezawiśli. Kadencja członków kolegium trwa 3 lata. Na posiedzeniach kolegium zajmuje się wszystkimi najważniejszymi sprawami.
Jednostkami organizacyjnymi NIK są departamenty i delegatury wojewódzkie. Szczegółowo organizacje. NIK określa statut nadany na wniosek Prezesa NIK uchwałą prezydium Sejmu
Zakres i przedmiot kontroli
obligatoryjnie poddana jest cała działalność administracji rządowej, państwowych osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych (Kancelaria Prezydenta, Sejmu i Senatu, RPO, RPD podlegają kontroli tylko w zakresie gospodarki finansowej i majątkowej) ze szczególnym uwzględnieniem wykonywania budżetu państwa oraz realizacji ustaw i innych aktów prawnych. (ma prawo wstępu do pomieszczeń jednostki kontrolowanej, wglądu do dokumentów)
fakultatywnie NIK może kontrolować działalność organów jednostek samorządu terytorialnego9, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych.
Organy NIK mogą również kontrolować działalność innych organizacyjnych podmiotów gospodarczych, jeżeli:
+wykonują one zadania zlecone lub powierzone przez państwo;
+wykonują zamówienia publiczne na rzecz państwa lub jednostek samo rządu terytorialnego;
+organizują lub wykonują prace interwencyjne albo roboty publiczne;
+działają z udziałem mienia państwowego lub samorządowego albo rozporządzają takim mieniem;
+korzystają z indywidualnie przyznanej pomocy lub gwarancji albo po ręczenia państwa lub samorządu terytorialnego;
+mają zobowiązania finansowe na rzecz państwa.
Kryteriami kontroli NIK są: legalność, gospodarność, celowość i rzetelność, zgodność z polityką rządu. W stosunku zaś do działalności samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań własnych kontrola nie jest przeprowadzana pod względem celowości. Kontrola prywatnych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych działających z udziałem mienia państwowego lub samorządowego, gwarancji i poręczenia państwa lub samorządu terytorialnego i mających zobowiązania finansowe na rzecz państwa nie jest przeprowadzana pod względem gospodarności, a tylko pod względem legalności i rzetelności.
Kontrole NIK przeprowadzane są na podstawie planów pracy i doraźnych zleceń Sejmu i jego organów oraz Prezydenta i Prezesa Rady Ministrów. NIK przedkłada Sejmowi analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia określone w ustawie.
Tryb postępowania kontrolnego W szczególności określone zostały zasady i cel postępowania kontrolnego, uprawnienia i obowiązki pracowników NIK przeprowadzających kontrolę oraz obowiązki i prawa pracowników i kierowników jednostek kontrolowanych. Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego i rzetelne jego udokumentowanie. Wyniki kontroli przedstawione są w protokole i muszą być podpisane przez kierownika jednostki kontrolowanej. NIK przekazuje kierownikowi, a w razie potrzeby również jednostce nadrzędnej oraz właściwym organom państwowym lub samorządowym, wystąpienia pokontrolne z prawem wniesienia przez nie zastrzeżeń. Ustawa określa tryb rozpatrywania tych zastrzeżeń przez kontrolera oraz przez specjalną komisję odwoławczą, powołaną przez dyrektora właściwej jednostki organizacyjnej NIK.
W razie stwierdzenia uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia NIK zawiadamia organ powołany do ścigania przestępstw i wykroczeń, a jednocześnie informuje o tym kierownika jednostki kontrolowanej lub jednostki nadrzędnej oraz właściwy organ państwowy lub samorządowy. Ustawa przewiduje też karę aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny za uchylenie się od kontroli albo jej utrudnianie.
Jest to kontrola wewnętrzna Podstawy prawne (nie stanowi zwartej wyodrębnionej instytucji kontrolnej dlatego brak jest regulacji) +ustawa o prokuraturze +przepisy proceduralne KPA ordynacja podatkowa +przepisy prawa materialnego prawo wodne, stowarzyszenia partie polityczne Prokurator bada kontrolę zgodności z prawem legalność.
Odnosi się do 2 form działania administracji
Do aktów stosowania prawa (do wydania decyzji administracyjnych i innych indywidualnych rozstrzygnięć adm.)
Akty stanowienia prawa (kontrola aktów normatywnych stanowionych przez adm. Rozporządzenia RM ministrów zarządzeń oraz wojewody
Stosowanie dział 4 KPA + Prokurator w każdej sprawie i chwili może żądać od organu adm. Wszczęcia postępowania (aby usunąć stan niezgodny z prawem.+ P przysługuje prawo do udziału w każdym stadium postępowania (na prawach strony) + obowiązek zawiadomienia P przez organ adm. Publicznej o wszczęciu postępowania jeśli uzna to za słuszne (że udział P jest wskazany) + P może żądać weryfikacji już przyjętego rozstrzygnięcia (wydanej decyzji) poprzez wniesienie sprzeciwu (nieważność dec, wznowienie postępowania, zmiana) i zaskarżenie decyzji do sadu administracyjnego (ma 6 mies od wydania decyzji) Uprawnienia P są niezależne od uprawnień strony. W przypadku wniesienia sprzeciwu organ jest zobowiązany do rozpatrzenia sprawy w terminie 30 dni od wniesienia. Prawo materialne STOWARZYSZENIA rozwiązanie stowarzyszenia zaskarżenie do sądu na działalność ZWIĄZKI ZAWODOWE ingerencja P okręgowego może on złożyć wniosek do sądu o podejmowanie działań doprowadzających do działania organu związku zawodowego zgodnie z prawem, rozwiązanie wniosek do sadu tylko P generalny PARTIE POLITYCZNE nie ma uprawnień do kontroli ani wniosków bada zgodność z prawem i statutem działalność partii rozpatruje i orzeka TK (gdy w tym postępowaniu potrzeba przeprowadzić dochodzenie i zebrać dowody Generalny okręgowy Nie przysługują mu środki władcze ani nadzorcze tylko kontrolne
Stanowienie ORGANY SATNOWIĄCE PRAWO NACZELNE TK kontroluje czy dana ustawa jest zgodna z K i z umowami międzynarodowymi ORGANY LOKALNE czy zgodne z ustawami K umowami międzynarodowymi Do TK w tych sprawach zwraca się szereg organów min prokurator generalny. Jeżeli uchwała organu samorządu terytorialnego albo rozporządzenie wojewody są niezgodne z prawem, prokurator zwraca się do organu, który je wydał, o ich zmianę lub uchylenie albo kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru; w wypadku uchwały organu samorządu terytorialnego prokurator może także wystąpić o stwierdzenie jej nieważności do sądu administracyjnego
Prawo miejscowe w każdym czasie może wnieść udział do NSA skargę o niezgodność z prawem uchwały Organy samorządu terytorialnego oraz organy administracji rządowej, a także inne państwowe jednostki organizacyjne, spółdzielnie i ich związki, organizacje zawodowe, samorządowe i inne organizacje społeczne udzielają Prokuratorowi Generalnemu i podległym mu prokuratorom pomocy w realizacji ich zadań.
Podmiotowość P +powszechne terenowe (rejonowe, okręgowe, apelacyjne) krajowe, generalne, instytutu pamięci narodowej
Kontrola sprawowana przez obywateli ich grupy czy stowarzyszenia Nie stanowi szczególnie wyodrębnionej instytucji. Całokształt określonych prawem jak i faktycznych możliwości przysługujących obywatelowi lub grupie osób obserwowanie działań organu adm. Pub oraz wyrażanie pod jego adresem ocen opinii postulatów mających na celu zlikwidowanie nieprawidłowości uchybień błędów i w miarę możliwości całościowe wywoływanie skutecznego ich zmienienie. Podmiot całe społeczeństwo grupy obywateli i sam obywatel bez organów państwowych. Przedmiot nie ma wyraźnie określonego przedmiotu tej kontroli wszelkie sprawy; społeczna perspektywa oceny administracji publicznej z perspektywy konsumenta usług adm. (wyrażanie swoich odczuć na ten temat) 2 podstawowe grupy
Kontrola instytucjonalna oparta jest na określonej instytucji prawa przy pomocy której obywatele mogą dokonywać oceny adm. Pub Do przejawów jej zaliczamy petycje wnioski skargi. zgodnie z K każdy ma prawo składać petycje w imieniu własnym lub publicznym a w interesie innej osoby za jej zgodą. Do organów administracji publicznej i innych instytucji i organów jedlin wykonują funkcje zlecone. Tryb rozpatrywania określa ustawa KPA decyduje treść pisma a nie jego forma zewnętrzna SKARGA przedmiotem jej może być zaniedbanie naruszenie praworządności lub interesów, przewlekłe niekonkretne załatwienie spraw. WNIOSKI zapobieganie nadużyciom, sprawy ulepszenia organu, wzmocnienie praworządności, w celu osiągnięcia pozytywnych efektów. Krąg podmiotów na który można składać zażalenia w zasadzie jest nieograniczony. Skargi powinny wpływać do jednostek wyższego rzędu (do tego to przekazanie) niezwłoczne załatwienie do 1 miesiąca (2 miesiące dla trudnych spraw) Do kontroli instytucjonalnej zaliczamy też KONTROLĘ ZRZESZEŃ ORGANIZACJI ZWIAZKÓW ZAWODOWYCH wyższe struktury związkowe są uprawnione do opiniowania aktów prawnych (dotyczących prawa pracy)
Organizacja społeczna na prawach strony może występować w postępowaniu. Podobne uprawnienia przypisywane są samorządom zawodowym Uprawnienia do zaskarżania odwołania się od rozstrzygnięcia rozstrzygnięć nadzorczych (w trybie skargi do NSA)
SKARGA KONSTYTUCYJNA każdy czyje wolności i prawa konstytucyjne zostały naruszone ma prawo złożyć skargę, może zaskarżyć zgodność aktu normatywnego z K (3 miesiące)
Kontrola pozainstytucjonalna równoznaczna jest z tzw. opinią publiczną. Oceny są konsultowane na podstawie opinii społecznej CEBOS OBOP (składanie opinii publicznych poglądów) opinia publiczna może być istotną wskazówką do działalności administracji.
Izba bada uchwały (nadzoruje) podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych, a w szczególności:
+określające w sposób bezpośredni lub pośredni poziom planowanych przychodów i dochodów oraz funduszów celowych, z wyjątkiem uchwał w sprawie zbycia lub obciążeń praw majątkowych,
+stanowiące o podstawie do dokonywania wydatków,
+określające procedur}' gromadzenia i wydatkowania środków finansowych, w tym zwłaszcza upoważnienia do dokonywania zmian w budżecie i dysponowania rezerwami budżetowymi,
+zawierające oceny wykonania budżetu przez zarządy jednostek samorządu terytorialnego (uchwał}' w sprawie absolutorium).
+Izba, prowadząc postępowanie nadzorcze w sprawie uznania uchwały budżetowej organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego za nieważną w całości lub w części, wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia.
+Jeżeli organ właściwy w wyznaczonym terminie nie usunie nieprawidłowości, o których mowa w ust. l, kolegium izby orzeka o nieważności uchwały w całości lub w części.
+W przypadku stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej w całości lub w części budżet lub jego część dotknięte nieważnością ustala kolegium izby.
Do zadań RIO należy ponadto:
+wydawanie, na wniosek pożyczkodawcy lub kredytobiorcy, opinii o możliwości spłaty pożyczki lub kredytu,
+opiniowanie możliwości sfinansowania deficytu budżetowego oraz prognoz}' kształtowania się długu publicznego,
+wydawanie opinii o przedkładanych projektach budżetów jednostek samorządu terytorialnego wraz z informacjami o stanie mienia jednostek samorządu terytorialnego i objaśnieniami,
+wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy jednostek samorządu terytorialnego informacjach o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze,
+wydawanie opinii o przedkładanych przez zarządy jednostek samorządu terytorialnego sprawozdaniach z wykonania budżetu wraz z odrębnymi sprawozdaniami z wykonania planów finansowych zadań z zakresu administracji rządowej, przekazanych ustawowo,
+wydawanie opinii o sprawozdaniach jednostek samorządu terytorialnego z wykonania planów finansowych zadań publicznych z zakresu administracji rządowej wykonywanych na podstawie porozumień z organami administracji rządowej,
+wydawanie opinii o sprawozdaniach z wykonania planów finansowych zadań publicznych wynikających z porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego.
+wydawanie opinii o wnioskach komisji rewizyjnych organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego w sprawie absolutorium
+rozpatrywanie spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika (głównego księgowego budżetu jednostki samorządu terytorialnego) o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisane polecenie zwierzchnika zgodnie z odrębnymi ustawami
+rozpatrywanie innych spraw określonych w odrębnych ustawach.
KONTROLA SĄDOWA sprawowanie kontroli przez wyodrębnione specjalne sądy administracyjne i sądy powszechne. Kontrolują one z punktu widzenia legalności przestrzegania prawa. Jest ona tradycyjna formą zagwarantowania zgodnego z prawem działania administracji w jej stosunkach z obywatelami Kontrola sadowa obejmuje sądową kontrolę decyzji adm. Aktów normatywnych i umownej działalności organów administracyjnych. Rola sądowej + od początku istnienia sądy przeciwstawiały się wydawaniu orzeczeń na podstawie aktów prawa wewnętrznego +orzecznictwo NSA przyczyniło się do utrwalenia i stosowania zasad ogólnych zawartych w kpa + rozpowszechnienie i utrwalenie zasad jawności prawa +wypracowanie zasad równości obywateli wobec prawa +decyzje związane musi wynikać z przepisów prawa +decyzje uznaniowe organ może je wydać na podstawie niedookreślonych kryteriów (zagrożenie życia, zdrowia zasad bezpieczeństwa) Kontrola przez sądy powszechne sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jest dopuszczalna gdy ustawa wyraźnie stwierdzi udział sądu, ordynacja wyborcza stwierdza że na decyzje nie uwzględniające reklamacji przysługuje skarga do NSA, akty stanu cywilnego typowa działalność administracyjna sąd rozstrzyga prostuje zmienia. Wszystkie sprawy administracyjne mogą być przedmiotem kontroli (rozszerzenie uprawnień do kontroli ze strony NSA zaskarżenie bezpośrednio do NSA decyzji ostatecznej) Zakres kontroli sądów
Naczelny Sąd Administracyjny sprawuje wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę wykonywania administracji publicznej. Działa w Warszawie i w ośrodkach zamiejscowych tworzonych dla jednego lub kilku województw. Strukturę organizacyjną i regulamin działania NSA ustala Prezydent RP w drodze rozporządzenia, jak również Prezydent, po zasięgnięciu opinii Ministra Sprawiedliwości tworzy i znosi ośrodki zamiejscowe, określa ich siedziby oraz właściwość miejscową i rzeczową.
W skład NSA wchodzą: Prezes, wiceprezesi, prezesi izb, prezesi ośrodków zamiejscowych oraz sędziowie. Organami kolegialnymi NSA jest Zgromadzenie Ogólne Sędziów oraz Kolegium Sądu. O działalności Sądu i sprawach wynikających z tej działalności Prezes Sądu informuje Prezydenta RP i Krajową Radę Sądownictwa O problemach związanych z funkcjonowaniem organów administracji publicznej, a wiadomych Sądowi z rozpatrywanych spraw, Prezes Sądu informuje Prezesa Rady Ministrów.
NSA orzeka w sprawach skarg na:
+decyzje administracyjne,
+postanowienia wydane w posterowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także rozstrzygające sprawę co do istoty,
+postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie,
+inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa,
+uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego oraz akty organów administracji rządowej stanowiących przepisy prawa miejscowego,
+uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej,
+akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego.
Ponadto NSA orzeka w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę. Rozstrzyga również spory o właściwość...
czarnulka1990