Leki przeczyszczające i leki zapierające.doc

LEKI PRZECZYSZCZAJĄCE I ZAPIERAJĄCE

LEKI PRZECZYSZCZAJĄCE

§      ułatwiają defekację

§      czas pasażu z żołądka do prostnicy = 12h, z dużymi wahaniami
występujące co 8-9h skurcze mięśniówki podłużnej jelit przesuwają treść w kierunku odbytnicy;
wypełnienie esicy ®uczucie parcia na stolec, sygnał do defekacji
jeżeli akt ten zostanie świadomie powstrzymany esica adaptuje się do rozciągnięcia ściany;

§      czynniki upośledzające transport treści jelitowej

v   słabe rozciągnięcie ściany jelita przez małą obj. treści zawierającej niewiele subst. odpadowych

v   otyłość

v   brak wysiłku fiz.

v   złe warunki sanitarne

§      zaparcie ® defekacja w odstępach kilkudniowych, utrudnione oddanie stolca z powodu jego odwodnienia i twardości

§      zaparcia częściej występ. w społeczeństwach cywilizowanych

1) Środki zwiększające obj. mas kałowych (masowe)

-     włókniste subst. odpadowe: błonnik, lignina, gumy, pektyny, hemicelulozy, in. wielocukry

-     chłoną wodę i zwiększają obj. mas kałowych i ich uwodnienie, co przyspiesza pasaż

-     są częściowo metabolizowane przez florę bakteryjną do produktów osmotycznie czynnych

-     włókna roślinne adsorbują kw. żółciowe ® ¯ cholesterolu w surowicy

-     znaczna obj. środków masowych powoduje uczucie nasycenia mimo niewielkiej wartości kalorycznej

-     pozbawione działania ogólnego, mogą powodować uczucie pełności w nadbrzuszu, wzdęcie, adsorbować leki

-     nie powinny być stosowane przez chorych z trudnościami połykania

-     otręby pszenne, żytnie mają 40-50% subst. odpadowych; pieczywo razowe, kasze, warzywa

-     dla zachowania prawidłowej defekacji ® dzienne spożycie subst. włóknistych 6-10 g

-     metyloceluloza, karboksymetyloceluloza ® półsynt. produkty celulozy i znacznej wodochłonności; stosowane jako proszki, syropy; 6,0/dobę

2) Osmotyczne (solne) leki przeczyszczające

-     subst. zwiększające ciśn. osmotyczne treści jelitowej i nie wchłaniane zatrzymują wodę w świetle jelita proporcjonalnie do dawki

-     najczęściej stosowane są sole o dwu- lub więcej wartościowym anionie

-     w niewielkich dawkach ® działają łagodnie i powoli
w dużych ® gwałtowne i szybkie wydalanie znacznych ilości płynnego stolca

-     działania niepożądane!!!

-     jeżeli będzie jakaś przyczyna blokująca wydalenie mas kałowych ® nadmierne rozciągnięcie ściany jelita, jej pęknięcie

-     siarczan magnezu (Magnesium sulfuricum, sól gorzka)

·         p.o. 5-10g

·         działanie po 3-8h po zażyciu, zależnie od dawki

·         źle się wchłania z p. pok.

·         jeżeli dawka leku zostanie wyraźnie przekroczona lub wydolność nerek upośledzona ® rozwija się hipermagnezemia!

·         niesmaczny, podajemy w postaci rozpuszczonej (może drażnić błonę śluzową żołądka)

-     siarczan sodu (sól glauberska)

·         10-30g

·         może być stosowana przy niewydolności nerek

·         w niewielkiej ilości metabolizowana do siarkowodoru przez bakterie jelitowe

·         w zatruciach metalami ciężkimi ® powstają siarczki, nie wchłaniane z p. pok.

-     fosforan sodu (Natrium phosphoricum bibasicum) ® najmniej niesmaczny!

-     aktulozal

·         synt. disacharyd, praktycznie nie wchłaniany z p. pok.

·         działanie przeczyszczające po 24-48h po podaniu

·         rozkładana przez florę jelitową do kw. mlekowego i octowego

·         zakwaszenie treści jelitowej (pH=5) nasila wytwarzanie trudno wchłanianego jonu amonowego i zmniejsza ilość wchłanianego amoniaku

·         ¯ stężenie amoniaku w surowicy (wykorzystane w niewydolności wątroby do zapobiegania encefalopatii wątrobowej)

·         p/wskazanie ® galaktozemia i odwodnienie

·         działania niepożądane
® odbijania, wzdęcia, skurcze jelitowe
® dyskomfort w jamie brzusznej, ból w nadbrzuszu
® nudności, wymioty
® hamowanie łaknienia
® hipernatremia po dużych dawkach z odwodnieniem i hipokaliemią
® ­ stęż. kw. mlekowego

·         podajemy po rozcieńczeniu wodą, sokiem owocowym lub mlekiem

3) Środki zmiękczające kał

-     olej parafinowy (Oleum paraffini)

o       1-2 łyżki stołowe ® rozmiękczenie mas kałowych

o       gromadząc się w bańce odbytnicy, zmniejsza jej wrażliwość na bodźce i nasila zaparcia

o       świąd odbytu, upośledzenie wchłaniania zw. rozpuszczalnych w tłuszczach (witamin, ważne w ciąży!!!)

o       wchłaniany i deponowany w węzłach chłonnych ® zmiany zapalne i rozplemowe

-     dokusat (sól sodowa bursztynianu dioktylu)

o       zw. powierzchniowo czynny

o       obniża napięcie powierzchniowe fazy tłuszczowo-wodnej, ułatwia przenikanie wody i tłuszczów w głąb mas kałowych w j. grubym, co prowadzi do ułatwienia pasażu

o       nie pobudza perystaltyki, ułatwia wchłanianie wielu subst. (np. leków), ponieważ ma właściwości emulgujące

o       dobrze tolerowany

o       działania niepożądane ® gorzki smak w ustach, nudności

o       nie stosujemy u kobiet karmiących (wydziela się z mlekiem)

o       50 – 159mg co drugi dzień, max. dawka dobowa – 500mg

4) Olej rycynowy

-     w p. pok. rozkładany do glicerolu i kw. rycynolowego

-     powstające mydła rycynolowe drażnią jelito cienkie

-     ¯ wchłanianie wody i elektrolitów, przyspieszenie pasażu (płynny stolec po 3-4h)

-     przekrwienie narządów jamy brzusznej i miednicy mniejszej ® zaostrzenie istniejących stanów zapalnych, poronienia

-     15-60 ml (dawka przeczyszczająca)

5) Środki kontaktowe

-     ­ przepuszczalności nabłonka jelitowego dla wody, ¯ wchłaniania wody i elektrolitów

-     pobudzają skurcze podłużne okrężnicy, hamują skurcze segmentowe (zwalniające pasaż)

-     podane pozajelitowo ® nieskuteczne! musi być kontakt z błoną śluzową

-     glikozydy antrachinonowe (roślinne) ® uwalniają aglikony, działające przeczyszczająco, działają 8-12h po zażyciu

-     mogą się wchłaniać z p. pok., wydzielają się z mlekiem (staje się gorzkie)

-     aloes (suszony sok ze ściętych liści, nalewka – Tinctura Aloe) działa gwałtownie; kurczowe bóle brzucha, przekrwienie trzewi

-     kora kruszyny pospolitej (Cortex Frangulae), kłącze rzewienia dłoniastego (Rhizoma Rhei), owoce i kora szakłaku pospolitego (Fructus et cortex Rhamni catharticae), liście starca szerokolistnego (Folia Sennae)

6) Pochodne difenylometanu

-     działają na jelito grube, działanie uwidacznia się >6 h

-     w dużych dawkach ® bóle kurczowe, nadmierne działanie przeczyszczające, zab. elektrolitowe

-     mogą wchodzić w pętlę krążenia wątrobowo-jelitowego (przedłużenie działania)

-     bisakodyl

o       działa po podaniu p.o., p.r. (uczucie pieczenia w odbytnicy)

Zasady stosowania leków przeczyszczających

-     są często nadużywane

-     rozpoznanie zaparcia (przewlekłego, nawykowego) nie jest wskazaniem do stosowania leków

-     zawsze należy określić przyczynę (nieprawidłowe odżywianie, otyłość, brak wysiłku fiz. ® czynniki te można uregulować bez leków)

-     leki przeczyszczające stosować możliwie jak najrzadziej i jak najczęściej zmieniając preparaty (bez ograniczeń stosujemy TYLKO środki masowe!)

-     wskazania ® konieczność unikania przez chorego wysiłku, oszczędzania tłoczni brzusznej (w niewydolności ©, zawale ♥, przepukliny); diagnostyka i przygotowanie do zabiegów na jamie brzusznej; w zatruciach (tylko środki osmotyczne, bo są farmakologicznie obojętne, odwracają przepływ wody przez ścianę jelita, zwalniają wchłanianie trucizny)

-     p/wskazania

o       nie rozpoznane zab. z p. pok.

o       porażenie perystaltyki, zab. drożności

o       przewlekłe stany zapalne w jamie brzusznej, miednicy mniejszej

o       ciąża (olej rycynowy, środki osmotyczne, kontaktowe)

LEKI ZAPIERAJĄCE

-     zwalniają pasaż jelitowy

-     stosuje się subst. ściągające, środki adsorpcyjne, sole wapnia, zw. działające na m. gładkie jelit

-     ostra biegunka jest mechanizmem fizjol., prowadzi do wydalenia zakażonej lub toksycznej treści z p. pok. i na ogół jest procesem samoograniczającym się (nie odnosi się to do środków adsorpcyjnych)

-     przewlekłe biegunki ® likwidować przyczynę

1) Środki ściągające

-     nieznaczna denaturacja śluzu i białek na powierzchni błony śluzowej ® utrudnienie i zwolnienie wymiany płynów poprzez zdenaturowaną warstwę, zmniejszenie przesięku i wysięku, utrudnienie działania subst. zawartych w treści pokarmowej na m. gładkie i gruc...