11. Fundusze celowe- wymień najistotniejsze fundusze celowe w RP oraz opisz ich wady i zalety;
<prezentacja z ćwiczeń >
I. Fundusze celowe – co to? :
- nie są jednostkami organizacyjnymi, a szczególnymi formami gospodarowania środkami publicznymi:
- fundusz celowy rozumiany jest jako taka organizacja gospodarki finansowej, która polega na przeznaczaniu określonych dochodów na imiennie określone wydatki
- stworzone do finansowania takich zadań należących do organów publicznych (państwowych lub samorządowych), które mogłyby być finansowane z budżetu, lecz z uwagi na ich wąski i wyspecjalizowany zakres, dla ich realizacji należy stworzyć odrębne budżety;
- nazywane są także pozabudżetowymi, parabudżetowymi lub małymi budżetami
- tworzone są wyłącznie w drodze ustawy, nie ustawy o f.p.!
- ich przychody pochodzą ze środków publicznych (dotacji budżetowych opłat, innych świadczeń publicznoprawnych), a wydatki mogą być wykorzystywane jedynie na cele, dla których fundusze te zostały utworzone – tzw. metoda funduszowania, która jest wyjątkiem od zasady jedności materialnej budżetu, sprowadzającej się do przeznaczania całości dochodów na całość wydatków;
- działają na podstawie rocznego planu finansowego,
- mogą prowadzić działalność jako wyodrębniony rachunek bankowy, którego dysponentem jest umocowany do tego w ustawie organ;
- koszty państwowego funduszu celowego mogą być pokrywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, włączając w to dotacje z budżetu państwa i pozostałości środków z okresów poprzednich;
- nie stanowią funduszy celowych, takie fundusze, których jedynym źródłem przychodów, z wyłączeniem odsetek z rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z budżetu państwa;
Rodzaje:
· państwowe,
· gospodarcze,
· pozagospodarcze (finansują zadania publiczne nie powiązane w bezpośredni sposób z działalnością gospodarczą, np. kulturę, sport, oświatę)
· publiczne (wyposażone w środki publiczne, wydatkowane przez budżet lub j.s.f.p.),
· społeczne (ich działalność finansowana jest za pomocą dobrowolnych wpłat pieniężnych)
· mieszane
II. Najistotniejsze fundusze celeow w RP:
a) FUNDUSZ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH (FUS) -
- utworzony na podstawie ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
- nie posiada osobowości prawnej,
- jego środkami dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
- głównym źródłem dochodów FUS są składki na ubezpieczenia społeczne, które nie podlegają przekazaniu OFE, dotacje z budżetu państwa przeznaczane wyłącznie na
wypłaty świadczeń gwarantowanych przez państwo oraz środki z budżetu mające charakter rekompensaty za ubytek przychodów z tytułu przekazywania składek do OFE,
- może on za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych zaciągać kredyty.
W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:
- emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur;
- rentowy, z którego dokonywane są wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, rent rodzinnych, dodatków pielęgnacyjnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, zasiłków pogrzebowych,
- chorobowy, z którego finansowane są świadczenia rehabilitacyjne oraz zasiłki:
* chorobowy, wyrównawczy, macierzyński i opiekuńczy;
- wypadkowy, z którego finansowane są koszty prewencji wypadkowej oraz świadczenia określone w odrębnych przepisach, takie jak np.: jednorazowe odszkodowania, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna;
- rezerwowe przeznaczane na uzupełnienie niedoborów funduszu: rentowego, chorobowego i wypadkowego;
W 2005 r. 92,2% (99,0 mld zł) wszystkich świadczeń wypłaconych z FUS stanowiły emerytury i renty.
W strukturze wypłat wyróżniały się ponadto: zasiłki chorobowe (3,5%), zasiłki pogrzebowe (1,3%), zasiłki macierzyńskie (0,9%) i ryczałty energetyczne dla kombatantów (0,5%).
b) FUNDUSZ EMERYTALNO-RENTOWNY ROLNIKÓW (KRUS);
- administrowany przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
- utworzony na mocy ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
- odpowiada za realizację zadań z zakresu ubezpieczenia społecznego rolników,
- nie posiada sprecyzowanej formy prawnej;
W skład KRUS wchodzą trzy państwowe fundusze celowe nie posiadające osobowości prawnej:
· Fundusz Emerytalno-Rentowy,
· Fundusz Prewencji i Rehabilitacji,
· Fundusz Administracyjny.
Ponadto KRUS tworzą:
· Fundusz Składkowy posiadający osobowość prawną i
· Fundusz Motywacyjny bez osobowości prawnej.
Przychodem Funduszu są:
· składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe,
· dotacje celowe z budżetu państwa na wypłatę świadczeń emerytalno-rentowych, stanowiące 92,6% jego przychodów (składki opłacane przez rolników finansują zaledwie ok. 8%
· wypłacanych rent i emerytur)
Wydatki FER dotyczą w szczególności: emerytur i rent, dodatków kombatanckich, składek do Narodowego Funduszu Zdrowia
c) FUNDUSZ PRACY;
- utworzony ustawą z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,
- obecnie jego działalność reguluje ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
- jego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy,
Przychody tego funduszu pochodzą z:
· obowiązkowych składek, płaconych przez pracodawców i osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz dotacji budżetowej,
· dotacji z budżetu państwa,
· środków z Unii Europejskiej
Fundusz Pracy może zaciągać kredyty i pożyczki na uzupełnienie środków na wypłatę zasiłków.
Wydatkami są:
· zasiłki dla bezrobotnych,
· zasiłki i świadczenia przedemerytalne,
· środki na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, roboty publiczne, aktywizację zawodową absolwentów, programy specjalne,
· pożyczki dla pracodawców na utworzenie nowych miejsc pracy
· umorzenia pożyczek dla bezrobotnych.
d) FUNDUSZ GWARANTOWANYCH ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH;
- działa na podstawie ustawy z 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy,
- posiada osobowość prawną,
- podstawowym przychodem jest obowiązkowa składka pracodawców w wysokości 0,15% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz odsetki od lokat środków FGŚP.
- wydatkami są określone w ustawie świadczenia pracownicze w razie niewypłacalności pracodawcy: wynagrodzenia za pracę wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne oraz odprawy pieniężne z tytułu rozwiązania stosunku pracy,
- może zaciągać kredyty i pożyczki na zaspokajanie roszczeń pracowniczych.
e) PAŃSTWOWY FUNDUSZ REHABILITACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (PEFRON);
- utworzony na mocy ustawy z 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych,
- państwowy fundusz celowy z osobowością prawną,
- obecnie działa na podstawie ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
- podstawowym źródłem przychodów Funduszu są wpłaty zakładów pracy, zatrudniających co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,
- inne dochody: z oprocentowania pożyczek, dyskonto od zakupionych bonów skarbowych, odsetki od obligacji Skarbu Państwa lub Narodowego Banku Polskiego oraz lokaty terminowe, dochody z działalności gospodarczej, dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych.
Wydatki PFRON przeznaczane są na:
· wyrównywanie różnic między regionami, tam, gdzie stopa bezrobocia jest wyższa niż 110% średniej krajowej stopy bezrobocia lub nie ma warsztatu terapii zajęciowej albo zakładu aktywności zawodowej,
· realizację programów wspieranych ze środków pomocowych Unii Europejskiej na rzecz osób niepełnosprawnych,
· finansowanie lub dofinansowywanie badań, ekspertyz i analiz dotyczących rehabilitacji zawodowej i społecznej.
Zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej realizowane są przez Biuro i oddziały Funduszu oraz przez samorządy powiatowe a także przez samorządy wojewódzkie.
III. Zalety i wady:
1. Zalety:
· ucieczka przed ostrymi rygorami gospodarki budżetowej w zakresie gospodarowania wydzielonymi środkami; rygory te wiążą się z zasadą roczności budżetu powodującą wygasanie środków z końcem roku oraz koniecznością corocznych zabiegów o nowe środki, małą elastycznością gospodarki budżetowej (brakiem, co do zasady, zależności między gromadzonymi środkami i możliwością ich wydatkowania na własne zadania jednostki), rygorystyczną dyscypliną oraz kontrolą w wydatkowaniu środków
· kumulacja środków publicznych – które nie zostały wydatkowane przed końcem roku kalendarzowego z przychodami osiągniętymi w kolejnym roku
· zagwarantowanie w ustawie o powołaniu danego funduszu źródeł jego finansowania stwarza domniemanie, iż zostaną one szybciej lub później zrealizowane
· pobudzanie do aktywności i inicjatywy w zdobywaniu środków będących dochodami funduszy, które jednocześnie wprowadzają do gospodarki środkami publicznymi elementy rachunku ekonomicznego i większej gospodarności
· umożliwienie gromadzenia środków finansowych z ofiarności społecznej, o ile łączą je z finansowaniem realizacji ważnych społecznie zadań; aspektem tego zjawiska jest też możliwość łączenia wspomnianych środków z ofiarności społecznej z innymi źródłami dochodów funduszu, co daje możliwość gromadzenia większych sum na realizację zadań uznanych za priorytetowe.
2. Wady:
· asygnowanie nadmiernej ilości środków na określone zadania, prowadzące do ich zamrożenia lub marnotrawstwa w ich wydatkowaniu, przy jednoczesnym niedofinansowaniu innych zadań w tym samym czasie;
· obniżenie możliwości optymalizacji polityki budżetowej (podejmowania bieżących decyzji w gospodarce budżetowej) i jej usztywnienie, w związku z wyłączeniem budżetu i trwałym powiązaniem części środków finansowych z określonymi wydatkami;
· zwiększone koszty administrowania określoną pulą środków podzielonych na wiele funduszy;
· mniejszy wpływ i kontrola parlamentu (lub organu stanowiącego samorządu) w zakresie gospodarowania funduszami celowymi niż w zakresie gospodarki budżetowej;
· większa podatność funduszy celowych na nieprawidłowości i patologie niż bardziej rygorystycznie prowadzonej i kontrolowanej gospodarki w ramach budżetu.
OD Roberta – wersja skrócona od Roberta:
Zieliński mi mowił ze wystarczy je wymienic i opisać krótko FUF i KURUS
I opisać jak dzia laja, ale to już napisałas w przedziale co to??
- głównym źródłem dochodów FUS są składki na ubezpieczenia społeczne, które nie podlegają przekazaniu OFE, dotacje ...
hakercom