. Wypisz główne funkcje finansów publicznych i opisz jedną z nich
Funkcje ekonomiczne:
funkcja fiskalna (alimentacyjna): polega na gromadzeniu dochodów do budżetów publicznych, zapewnienia odpowiednio wysokich wpływów umożliwiających dostarczanie budżetom publicznym wystarczających środków na realizację ustawowych zadań podmiotów publicznych.
funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza): blisko związana z funkcją fiskalną, będącą jej kontynuacją, rozumiana jako świadome i celowe wykorzystywanie systemu finansowego do gromadzenia i rozdzielania (przemieszczania) środków pieniężnych w państwie. Główne kryteria redystrybucji:
) w płaszczyźnie terytorialnej - między regionami i w ramach innych jednostek podział terytorialnego kraju
) w płaszczyźnie podmiotowej - między dysponentami środków budżetowych, między podmiotami własności lub krajem i zagranicą
) w płaszczyźnie przedmiotowej - między sferą produkcji i spożycia, spożycia i inwestycji lub oszczędności, między gałęziami gospodarki
) w płaszczyźnie czasowej - między kolejnymi, corocznymi budżetami, między interesami długofalowymi a doraźnymi itd.
funkcja stymulacyjna (bodźcowa, interwencyjna): polegająca na oddziaływaniu na stosunki społeczne lub ekonomiczne w drodze zachęcania do określonego działania lub zniechęcania, w kierunku oczekiwanym przez podmioty publiczne, za pomocą instrumentów finansowych
funkcja ewidencyjno-kontrolna (informacyjna, sygnalizacyjna): której znaczenie polega na ewidencji oraz kontroli przebiegu zjawisk gospodarczych i procesów finansowych, dokonaniu ich analizy, podejmowaniu stosownych środków w celu inicjowania procesów rzeczowych i operacji finansowych oraz zapobieganiu niepożądanym przez władze
Funkcja polityczna:
Wyraża się w kształtowaniu, przekształcaniu, wpływaniu na rzeczywistość społeczno-gospodarczą w kierunku uznanym za pożądany przez władze publiczne. Z funkcją polityczną wiąże się zarządzanie publiczną gospodarką finansową, podejmowanie świadomej działalności przez podmioty publiczne, polegające na wyborze, ustalaniu i realizacji określonych celów za pomocą dobranych operacji finansowych.
2. Pojęcie środków publicznych
Środki publiczne to różnego rodzaju przychody i dochody gromadzone w budżecie państwa i w budżetach jednostek samorządu terytorialnego oraz ujmowanych także w planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych. Pod względem prawnym wyróżniamy środki:
- krajowe i zagraniczne
- budżetowe i pozabudżetowe
- przymusowe i dobrowolne
- zwrotne i bezzwrotne
- podatkowe i niepodatkowe.
Są one pobierane na podstawie odrębnych ustaw, a czasami na podstawie umów międzynarodowych lub umów cywilnoprawnych.
Środkami publicznymi są:
) dochody publiczne
) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej
) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2
) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące:
a) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych
b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego
c) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych
d) z otrzymanych pożyczek i kredytów
) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie
działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
. Dochody publiczne a środki publiczne - podaj różnice
Środki publiczne
Na pojęcie środków publicznych składają się:
dochody publiczne,
środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi
przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące:
) ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,
) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
) ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,
) z otrzymanych pożyczek i kredytów,
przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych uzyskiwane w związku z prowadzoną przez nie działalnością oraz pochodzące z innych źródeł. Środkami publicznymi mogą gospodarować jednostki nie zaliczane do sektora finansów publicznych.
Dochody publiczne:
Na dochody publiczne składają się:
daniny publiczne, do których zalicza się podatki oraz inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw,
dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publicznych, do których zalicza się:
) opłaty,
) w szczególności z najmu oraz z dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze oraz dywidendy od wniesionego kapitału,
) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, nie stanowiące przychodów ze sprzedaży
4. Pojęcie i rodzaje rozchodów publicznych.
Rozchody to inaczej wszystkie zobowiązania, które powstały w skutek sięgnięcia do czasowych przychodów.
Rozchodami publicznymi są:
) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów
) wykup papierów wartościowych
) udzielone pożyczki
) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego
) pożyczki udzielone na finansowanie przejściowe zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej
) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.
5. Wylicz główne rodzaje jednostek sektora finansów publicznych.
Sektor finansów publicznych obejmuje dwa(trzy) podsektory: sektor rządowy oraz samorządowy + ubezpieczenia społeczne.Sektor finansów publicznych - pozyskuje środki dla prowadzenia swej działalności przez przymus, jaki występuje przy zbieraniu podatków czy ceł. Natomiast państwo nie podlega przymusowi w zakresie wydatków.Ustawa o finansach publicznych wprowadza pojęcie podmiotów sektora finansów publicznych.. Zalicza do nich:
) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego, organy oraz ich związki,
) jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,
) państwowe i samorządowe fundusze celowe,
) państwowe szkoły wyższe,
) jednostki badawczo-rozwojowe,
) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
) państwowe lub samorządowe instytucje kultury,
) Zakład Ubezpieczeń Społecznych , Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze,
) Narodowy Fundusz Zdrowia,
) Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
) Inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.
Za całość gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych, w tym za funkcjonowanie kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w tej jednostce, odpowiada jej kierownik. Określone obowiązki może powierzyć pracownikom jednostki.
6. Co to są potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do:
. sfinansowania deficytu budżetu państwa;
. spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań;
. sfinansowanie udzielonych przez SP państwa pożyczek;
. wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem SP.
7. Co oznacza deficyt i nadwyżka sektora finansów publicznych
8. Państwowy dług publiczny a dług skarbu państwa
Przez państwowy dług publiczny rozumie się wartość nominalną zadłużenia jednostki sektora finansów publ. ustaloną po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora.
Państwowy dług publ. obejmuje zobowiązania sektora finansów publ. z następujących tytułów:
. wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelność pieniężne;
. zaciągniętych pożyczek i kredytów;
. przyjętych depozytów;
. wymagalnych zobowiązań:
· wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych”
· uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publ. będącą dłużnikiem
Przez dług Skarbu Państwa rozumie się wartość nominalną zadłużenia SP
Dług publ jest wyrazem zobowiązań SP jako dłużnika (pożyczkobiorcy) do zwrotu należności pieniężnych (kwoty pożyczonej i odsetek) na rzecz wierzyciela, działających z reguły w publ. obrocie, który czasowo powierzyli (pożyczyli)SP swe środki pieniężne.
Państwowy dług publ jest pojęciem szerszym, obejmuje wartość zadłużenia wszystkich jednostek finansów publ.
9. Zasady ogólne finansów publicznych- pojecie i uzasadnienie ich stosowania
Pojecie- są to główne ,kierunkowe i wytyczne zasady wg których powinny funkcjonować finanse publiczne .Zawierają one pewne cechy pożądane i prawidła gospodarcze .Są to postulaty pod adresem prawodawcy i praktyki finansowej a także inne normy prawne regulujące publiczną działalność finansową .Odnoszą się do finansów publicznych jako do całości i znajdują się w różnych miejscach ustawy o finansach publicznych .
Zasadami tymi są:
zasada jawności i przejrzystości
zasada jedności materialnej finansów publicznych (zasada wspólnego kotła )
zasada zapewnienia równych szans w dostępie do środków publicznych wszystkim podmiotom
zasady ogólne dotyczące wydatkowania środków publicznych
zasada objęcia wszystkich jednostek sektora finansów publicznych obowiązkową kontrolą finansową i audytem wewnętrznym
Zasady ogólne finansów publicznych zawarte są również w konstytucji
zasada ochrony interesów finansowych państwa
zasada wyłączności regulacji ustawowej najistotniejszych spraw z zakresu finansów publicznych
zasada zapewniania stabilnych podstaw finansowych dla funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego
zasada zagwarantowania ochrony interesów finansowych obywateli
Uzasadnienie stosowania tych że zasad zależne jest od treści każdej z nich np. zasada jawności ma na celu udostępnienie tekstu wszystkim obywatelom natomiast zasada wspólnego kotła ma zagwarantować pełną orientację na temat stopnia zrównoważenia budżetu państwowego bez potrzeby badania wielu dokumentów .
Dokładniejszy opis uzasadnienia stosowania tych zasad doślę po konsultacji z prof. pomorską
10. PODAJ PRZYKŁADY PRZEPISÓW KONSTYTUCJI CHRONIĄCYCH INTERSY FINANSOWE PAŃSTWA - z wykładu
P.S. - tylko numerków się nie uczcie ;)
Art. 84 - powszechny obowiązek ponoszenia przez obywateli świadczeń i ciężarów publicznych;
Art. 118 ust.3 formułuje obowiązek przedstawiania przez wnioskodawców skutków finansowych danej ustawy;
Art. 89 pkt 4 - konieczność uzyskania przez prezydenta zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej jeżeli obciąża ona znacznie finanse państwa;
Art. 216 ust. 5 - całkowity zakaz zaciągania pożyczek i udzielania poręczenia bądź gwarancji, których wysokość przekroczyłaby 3/5 wartości rocznego PKB;
Art. 220 ust. 1 - zakaz uchwalania przez Sejm wyższego deficytu niż ujęty w projekcie ustawy budżetowej;
Art. 220 ust. 2 zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w banku centralnym;
Monopol inicjatywy ustawodawczej Rady Ministrów najważniejszych sprawach z zakresu finansów publicznych (np. prowizorium budżetowe , przygotowanie projektu ustawy budżetowej, przygotowanie projektu ustawy i zaciąganiu długu publicznego i udzielaniu gwarancji finansowych);
Art. 222 - zagwarantowanie określonego czasu na debtę nad projektem budżetu;
Określenie procedury uchwalania budżetu;
Poddanie corocznej kontroli parlamentu sprawozdań z wykonania budżetu przez Radę Ministrów, tzw. absolutorium, do tego zostaje dołączona opinia NIK w sprawie wyrażenia zaufania dla budżetu, która nie jest jednak wiążąca;
Art. 227 dot. NBP - ochrona wartości pieniądza oraz współdziałanie z rządem w ramach polityki gospodarczej;
11) Konstytucyjne zasady ochrony praw i interesów finansowych obywateli i ich przejawy.
Po 1989r w Polsce mamy do czynienia z społeczną gospodarką rynkową opartą na zasadach wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności. Oznacza to m.in., że większość potrzeb obywateli powinna być dostarczana przez mechanizmy wolnorynkowe, czyli jednostki
podejmują działalność gospodarcza na swoje ryzyko i swoją korzyść, a ich
interesy finansowe podlegają ochronie. W tej kwestii fundamentalne znaczenie mają zapisy II Rozdziału Konstytucji o prawach i obowiązkach obywateli. Według nich każdy człowiek może być podmiotem prawa własności i innych prawa majątkowych, które podlegają ochronie prawnej.
Wszelkie działania zmierzające do ograniczenia prawa własności musza opierać się na ustawie. Konstytucja przewiduje również instytucje społecznego zabezpieczenia w pewnych warunkach (zasiłek renta).Obecnie na straży praw i interesów finansowych obywateli stoją: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów; Rzecznik Praw Obywatelskich itp….
Obywatel w sporze z organem władzy publicznej może dochodzić swoich praw przed sądami administracyjnymi.
12. JAKIEGO RODZAJU SPRAWY Z ZAKRESU FINANSÓW PUBLICZNYCH MUSZĄ BYĆ WYŁĄCZNIE REGULOWANE W DRODZE USTAWY
Sposób gromadzenia środków finansowych na cele publiczne oraz ich wydatkowanie;
Stanowienie o świadczeniach publicznych;
Zasady i tryb zaciągania przez państwo pożyczek oraz udzielania poręczeń finansowych;
Zasady i tryb nabywania i zbywania przez Skarb Państwa nieruchomości, papierów wartościowych;
Kwestie związanie z prowizorium i budżetem;
Zasad i tryb projektowania budżetu, stopień jego szczegółowości i jego wykonywanie;
Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego;
...
hakercom