Dobrawa Przemyślidka.pdf

Dobrawa Przemyślidka

Dobrawa na obrazie Jana Matejki

Dobrawa wg Jana Matejki (1886)

Dobrawa (lub Dąbrówka ; czes. Doubravka ) (zm. 977 ) – księżniczka czeska z dynastii

Przemyślidów , księżna polska, żona Mieszka I . Córka księcia czeskiego Bolesława I Srogiego ,

siostra Marii , matka Bolesława I Chrobrego i Świętosławy (?) Sygrydy .

Według źródeł nakłoniła swojego męża do przyjęcia chrztu w 966 . Obecnie sądzi się, że zmiana

wyznania przez Mieszka I była jednym z punktów porozumienia polsko-czeskiego, a rola Dobrawy

w nawróceniu męża nie była aż tak istotna jak przedstawiali ją średniowieczni kronikarze.

Imię

Trudności sprawia określenie pierwotnej formy imienia Dobrawy. W świecie badań historycznych

główny antagonizm przebiega na linii pomiędzy formami "Dobrawa" a "Dąbrówka". Większość

historyków opowiedziało się za pierwszą wersją imienia.

Pierwsze z wymienionych imion sankcjonuje się zazwyczaj przekazem kronikarza Thietmara ,

biskupa merseburskiego, którego źródło na temat tego imienia jest najstarsze. Kronikarz ten zapisał

imię Przemyślidki jako "Dobrawa", po czym wytłumaczył, że wykłada się ono jako "Dobra".

Wspiera się ten pogląd przekazem najstarszych roczników krakowskich, które przekazują formę

"Dubrovka". Zaznaczając, że w tamtym czasie wyjściowe "Du" dla imion słowiańskich było

zamienne z "Do" czy "Da", można wnosić za "Dobrawą". Za taką a nie inną formą świadczyć też

mogą późniejsze zapisy kronikarskie/rocznikarskie mianujące Dobrawę-Dąbrówkę "Dobrochną",

"Dobrawcą", "Dobrowcą".

To imię wywodzi się ze źródeł późniejszych. Sankcjonuje się je zazwyczaj na zasadzie

dyskredytowania formy "Dobrawa", które miało być albo zdrobnieniem od Dobrosławy i tym

samym imieniem wtórnym/późniejszym, albo pochodzącym ze źródeł niemieckich, nieznających

realiów języków słowiańskich i z tego powodu zawodnych. Swoją etymologię imię to bierze z XIII /

XIV-wiecznych roczników poznańskich , gdzie widnieje zapis "Dambrowka". Jest to źródło trzecie z

kolei, patrząc podług starszeństwa. Pomimo to przez niektórych uczonych uznane zostało za

najlepsze, ponieważ wcześniejsze źródła nie mogły oddać prawdziwego charakteru, w jakim

przyjęło się to imię na rdzeniu polskim.

Życiorys

Data urodzenia

Nie jest znana data urodzenia Dobrawy. Jedyną wskazówką jest przekaz kronikarza Kosmasa z

Pragi , twierdzącego, że Dobrawa w chwili ślubu z Mieszkiem I była kobietą podeszłego wieku [1] .

Przekaz ten uchodzi za tendencyjny i mało wiarygodny; niektórzy badacze nazywają go wprost

złośliwą amplifikacją [2] . Możliwe, że pisząc o wieku Dobrawy, Kosmas zestawił ją z postacią

siostry noszącej imię Mlada . To miałoby dać mu podstawę do określenia Dobrawy jako "starej".

Niewykluczone również, że Kosmas pomylił pierwszą żonę Mieszka z drugą, Odą , która w chwili

ślubu miała ok. 19-25 lat, więc na warunki średniowieczne rzeczywiście była stosunkowo

zaawansowaną wiekiem panną młodą.

Z przekazu Kosmasa nie można wysnuć żadnych pewniejszych wniosków. W konsekwencji data

narodzin żony Mieszka I pozostaje nieznana. Mimo to niektórzy badacze podejmują się pewnych

spekulacji, np. Jerzy Strzelczyk przyjął, że w świetle ówczesnych pojęć i zwyczajów

matrymonialnych (gdy regułą było wydawanie za mąż dziewcząt kilkunastoletnich) nie była już

Dąbrówka pierwszej młodości, to znaczy mogła mieć dwadzieścia lub dwadzieścia kilka lat [3] .

Pochodzenie i losy do 965

Była córką Bolesława I Srogiego , księcia czeskiego z dynastii Przemyślidów ; siostrą Bolesława II

Pobożnego , Strachwkasa Chrystiana i Mlady Marii .

O jej dzieciństwie i młodości nie zachowały się żadne wiadomości.

Już w 1895 roku Oswald Balzer obalił pogląd, jakoby Dobrawa poślubiła Guntera z Merseburga ,

margrabiego miśnieńskiego, z którym rozstała się przed 965 roku – ich dzieckiem miał być

Guncelin . Pogląd ten opierał się na tym, że kronikarz Thietmar czterokrotnie nazwał Guncelina,

syna Guntera, bratem Bolesława I Chrobrego , syna Dobraw y [4] . Obecnie badacze sądzą, że albo

Guncelin i Bolesław Chrobry byli braćmi ciotecznymi, albo że mieli za żony dwie siostry [5] .

Małżeństwo z Mieszkiem I i rola w chrystianizacji Polski

Mieszko, z poganina, z pomocą żony Dobrawy, staje się krzewicielem wiary. Rycina Henryka

Pillatiego

W drugiej połowie 964 roku [6] został zawarty sojusz między Bolesławem I Srogim a Mieszkiem I ,

księciem polskim. W celu utwierdzenia przymierza w 965 roku Dobrawa została wydana za

Mieszka I. Między małżonkami istniała różnica wyznania – ona była chrześcijanką, on poganinem.

Dwa niezależne od siebie źródła przypisują Dobrawie istotną rolę w nawróceniu Mieszka I na

chrześcijaństwo. Pierwszym jest Kronika Thietmara z Merseburga , urodzonego dwa lata przed

śmiercią Dobrawy; niemiecki kronikarz pisał, że czeska księżniczka starała się zdobyć – nawet za

cenę łamania postów – wpływ na męża, aby skłonić go do przyjęcia chrześcijaństwa – co jej się w

końcu udało.

Z kolei piszący na początku XII wieku Anonim zwany Gallem podaje, że Dobrawa przybyła do

Polski w otoczeniu dostojników świeckich i duchownych. Miała zgodzić się na ślub z Mieszkiem I

pod warunkiem, że ten przyjmie chrzest. Polski książę ochrzcił się i dopiero wtedy mógł poślubić

czeską księżniczkę.

Za wiarygodniejszą uchodzi relacja Thietmara, urodzonego w 975 roku; podkreśla się, że obydwa

źródła są od siebie niezależne.

Badacze twierdzą, że chrzest Mieszka I był podyktowany korzyściami politycznymi i nie przypisują

Dobrawie praktycznie żadnej roli w nawróceniu męża [8] . Zwracają uwagę, że relacja o nawróceniu

Mieszka przez Dobrawę wpisywała się w kościelną tradycję nawracania za pośrednictwem

kobiet [9] .

Literatura przedmiotu nie odmawia Dobrawie za to pewnej roli w chrystianizacji Polski. W orszaku

ślubnym Dobrawy przybyli na ziemie polskie chrześcijańscy duchowni; przypuszcza się, że wśród

nich mógł być Jordan , pierwszy polski biskup (od 968 ).

Tradycja przypisuje Dobrawie założenie kościołów św. Trójcy i św. Wita w Gnieźnie oraz kościoła

Panny Marii na Ostrowie Tumskim w Poznaniu .

Małżeństwo Dobrawy i Mieszka utwierdziło sojusz polsko-czeski; utrzymywał się on do śmierci

czeskiej księżniczki. We wrześniu 967 roku w bitwie z Wichmanem i Wolinianami Mieszka I

wspomagały czeskie posiłki. Gdy w 973 roku po śmierci cesarza Ottona I Wielkiego doszło w

Niemczech do rywalizacji o sukcesję po nim, zarówno mąż Dobrawy, jak i jej brat – Bolesław II

Pobożny , książę czeski – popierali tego samego kandydata – bawarskiego księcia Henryka II

Kłótnika .

Potomstwo

, ur. 967 , zm. 17 czerwca 1025 , książę i król Polski;

 Świętosława(?) Sygryda

, ur. zapewne 968 - 972 , zm. po 1014 , żona Eryka Zwycięskiego ,

króla Szwecji, która po jego śmierci poślubiła Swena Widłobrodego , króla Danii.

Niektórzy badacze przypuszczają, że Dobrawa i Mieszko mieli jeszcze córkę – matkę lub babkę

księcia pomorskiego Siemomysła

[10]

Popiersie na Pałacu Ursynowskim

Śmierć i miejsce pochowania Dobrawy

Dobrawa zmarła w 977 roku. W wydanej w 1888 roku książce Józef Ignacy Kraszewski pisał, że

odkryto grób jej w katedrze gnieźnieńskiej pod głazem oznaczonym tylko prostym krzyżykiem.

Żadnych w nim nie znaleziono pamiątek, oprócz zbutwiałych szat koloru fioletowego i

purpurowego, a na głowie wazkiej przepaski, złotem przerabianej [11] . Podobny pogląd o miejscu

pochówku Dąbrówki wyraził już wcześniej, w 1843 roku, Edward Raczyński w dziele

Wspomnienia Wielkopolski to jest województw poznańskiego, kaliskiego i gnieźnieńskiego [12] .

Jednak obecnie miejsce pochowania tej czeskiej księżniczki uchodzi za nieznane [13] .

Śmierć Dobrawy osłabiła sojusz polsko-czeski; rozpadł się on ostatecznie w połowie lat 80. X

wieku.

Z małżeństwa Dobrawy i Mieszka I pochodzili:

 Bolesław I Chrobry

Postać Dobrawy w kulturze

2 złote polskie z wizerunkiem Dobrawy.

Najbardziej znanym ikonograficznym przedstawieniem Dobrawy jest portret autorstwa Jana

Matejki .

Wizerunek Dobrawy został umieszczony na dawnym polskim banknocie dwuzłotowym z 1936

roku. Jej postać wraz z Mieszkiem I została również przedstawiona na obiegowej monecie 100-

złotowej wyemitowanej w 1966 oraz na 100-złotowej monecie próbnej bitej w 1960 i 1966 roku

(obie wg projektu J. Gosławskiego

Józefa Ignacego Kraszewskiego ( 1876 ),

 Dzikowy skarb

Karola Bunscha ( 1945 ).

W filmie Gniazdo z 1974 roku w reżyserii Jana Rybkowskiego w postaci Dobrawy wcieliła się

Wanda Neumann .

Dobrawa pojawia się m.in. w powieściach:

 Lubonie

[14]

[15]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: