KJP-materiały na cały I semestr [2012-2013].pdf

Kultura języka polskiego [I rok polonistyki dziennej], r. akad. 2012/2013

Kultura języka polskiego [I rok polonistyki dziennej], r. akad. 2012/2013

SŁOWNICTWO GRAMATYKA

(LEKSYKA) (reguły łączenia słów w zdania)

NORMA – SYSTEM – UZUS

formy poprawne formy regularne formy używane przez

rodzimych

użytkowników

STRUKTURA NORMY

NORMA JĘZYKOWA

Norma wzorcowa Norma użytkowa

potoczna

profesjonalna

ogólna regionalna [regionalizmy]

Kultura języka polskiego [I rok polonistyki dziennej], r. akad. 2012/2013

NR NORMA WZORCOWA

NORMA UŻYTKOWA

1. Akcentowanie pewnych wyrazów na

trzecią sylabę od końca, np.:

mate ma tyka, po li tyka, po szlibyśmy,

powie dzie libyśmy, obej rze libyśmy się.

Dopuszczalne akcentowanie wszystkich

wyrazów na drugą sylabę od końca:

matema ty ka, poli ty ka, poszli byś my,

powiedzieli byś my, obejrzeli byś my się.

2. Staranna wymowa grup spółgłoskowych,

np.: trzy [tszy], trzeba [trzeba], mistrz

[mistrz]

Uproszczona wymowa grup spółgłoskowych:

trzy [czszy], trzeba [czszeba], mistrz

[miszczsz]

3. Biernik męskich rzeczowników

nieżywotnych zawsze równy

mianownikowi, por.

Jem ten kotlet, ten banan ;

Podlewam ten kaktus ;

Wysyłam ten sms, ten mejl .

Biernik niektórych męskich rzeczowników

nieżywotnych równy dopełniaczowi

(niezgodnie z regułami polszczyzny):

Jem tego kotleta, tego banana ;

Podlewam tego kaktusa ;

Wysyłam tego sms-a, mejla .

Stosowanie pewnych tradycyjnych

końcówek fleksyjnych:

 rzecz. na -j => D. lm. - ów

(nie ma pokojów , nabojów , słojów )

 rzecz. na - ec => D. lm. - ów

(nie ma palców , sztućców , widelców )

Dopuszczanie końcówek niezgodnych z

regułami gramatycznymi, ale często

pojawiających się w uzusie: np. w D. lm.

rzecz. na - ec i - j => - i , czyli nie ma pokoi,

naboi, słoi ,

ALE: * palcy , * sztućcy , * widelcy , * klei .

5. Tam, gdzie jest to możliwe, poprawne

wyłącznie formy stopniowania prostego,

np.: elegancki => elegant - szy => naj -

elegantszy

Dopuszczanie także form stopniowania

opisowego, ponieważ jest ono regularniejsze i

dlatego często wybierane przez

użytkowników: elegancki => bardziej

elegancki => najbardziej elegancki

6. Używanie trudnych form

czasownikowych mleć , pleć i słać , czyli:

mełłem , mełłyśmy , mełliśmy ; pełłem ,

pełłyśmy , pełliśmy , słałem , słałyśmy ,

słaliśmy .

Dopuszczanie potocznych form regularnych –

mielić ( mieliłem , mieliłyśmy , mieliliśmy ),

pielić ( pieliłem , pieliliśmy , pieliłyśmy ), ścielić

( ścieliłem , ścieliliśmy , ścieliłyśmy ).

7. Używanie form liczebników

zbiorowych: sześcioro kurcząt , dwoje

zajęć , ośmioro drzwi , pięcioro sań ,

ośmioro spodni .

Tendencja do zastępowania liczebników

zbiorowych głównymi: * sześć kurcząt ( sześć

kurczaków ), dwa zajęcia , osiem drzwi , pięć

sań ( pięć sztuk sań ), osiem par spodni .

Stosowanie tradycyjnych form trzeciej

osoby rozkaźnika: niech państwo

podejdą , niech państwo to zrobią .

Stosowanie uproszczonej formy rozkaźnika 3.

osoby: podejdźcie państwo , zróbcie państwo .

9. Słownictwo dobrane starannie, zwykle

rodzime.

Duża ilość zapożyczeń (głównie z j. ang.) –

pager , dealer , leasing , hit .

10. Słownictwo neutralne.

Słownictwo nacechowane, ekspresywizmy:

oszołom , komuch , rżnąć głupa .

Kultura języka polskiego [I rok polonistyki dziennej], r. akad. 2012/2013

NOWE ELEMENTY W JĘZYKU

[UZUS] [NORMA]

INNOWACJA JĘZYKOWA ZMIANA JĘZYKOWA

BŁĄD JĘZYKOWY

TYPY INNOWACJI JĘZYKOWYCH

TENDENCJA W

JĘZYKU

INNOWACJA

KRYTERIUM

OCENY

PRZYKŁAD

1. Tendencja do

wypełniania luk .

INN.

UZUPEŁNIAJĄCE

Kryterium

wystarczalności

Na naszym osiedlu

jest wiele shopów i

marketów.

2. Tendencja do

skrótu

INN. SKRACAJĄCE

Kryterium

ekonomiczności

żelazobeton => żelbet

3. Tendencja do

precyzji.

INN.

PRECYZUJĄCE

Gdzie jest mój

szlafrok/ moja

podomka.

4. Tendencja do

ujednolicania

systemu.

INN. REGULUJĄCE

Kryterium systemowe Daj mi tę (tą) książkę.

5. –

INN.

ALTERNATYWNE

–

Ta drużyna przegrała

wszystkie 5 meczy.

Na półce stoi 6 słoi.

6. –

INN.

ROZSZERZAJĄCE

–

Byłem na pięciu

imieninach.

7. –

INN.

NAWIĄZUJĄCE

–

Ten czynnik odgrywa

duże znaczenie w

opisywanym przez

mnie procesie.

(odgrywać rolę / mieć

znaczenie)

TYPY BŁĘDÓW JĘZYKOWYCH

A> BŁĘDY ZEWNĘTRZNOJĘZYKOWE

TYP BŁĘDU

PRZYKŁAD

1. Błędy ortograficzne .

Szukamy wysokowykwalifikowanych

pracowników.

2. Błędy interpunkcyjne.

Mimo trudności, nie poddawałem się.

B> BŁĘDY WEWNĘTRZNOJĘZYKOWE

I. Błędy fonetyczne

wymowa [czeba]

zam. [trzeba], [czy]

zam. [tszy], [miszcz]

zam. [mistrz];

zły akcent

II. Błędy

słowotwórcze

głupość zam. głupota ;

Kultura języka polskiego [I rok polonistyki dziennej], r. akad. 2012/2013

III. Błędy

gramatyczne

1. Błędy fleksyjne.

a) wybór złej postaci

wyrazu

np. ten kontrol zam.

ta kontrola , ten

torbiel zam. ta torbiel

b) wybór

niewłaściwego

wzorca odmiany

lubiał zam. lubił ,

kopła zam. kopnęła ,

poszłem zam.

poszedłem

c) wybór

niewłaściwej

końcówki fleksyjnej

Przyglądał się

diabłowi zam. diabłu ,

Nie ma myszów ,

wszów zam. myszy ,

wszy.

d) wybór

niewłaściwej postaci

tematu fleksyjnego

łabądź zam. łabędź ,

Mówił o gwiaździe

zam. o gwieździe

e) nieodmienienie

wyrazu odmiennego

lub odmienienie

nieodmiennego

Pojechał do Oksford.

Kożuch pływa w

kakale.

3. Błędy składniowe

a) Błędy w związku

zgody

Na spotkanie

przyszedł kierownik i

jego sekretarka.

b) Błędy w związku

rządu

Wyprawa napotykała

na coraz większe

trudności.

c) Błędy w używaniu

wyrażeń

przyimkowych

Co pan powie w tym

temacie.

d) Błędne skróty

składniowe

przed i po wojnie

e) Błędy w używaniu

imiesłowów na - ąc

Będąc młodą lekarką,

przyszedł do mnie

pacjent

f) Błędy szyku.

Skóra na ramionach

obu rywali, spieczona

słońcem, zaczęła

pękać

g) Zbędne kalki

składniowe

Padało trzy dni pod

rząd.

IV. Błędy leksykalne 1. Błędy słownikowe

a) pleonazmy i

tautologie

ciekawy i

interesujący , cofnąć

się do tyłu

b) użycie wyrazu w

niewłaściwym

znaczeniu

Zainteresowały mnie

jego dywagacje na

temat...

c) mylenie znaczeń

wyrazów podobnych

Adoptowaliśmy

mieszkanie na strych ,

efektywna / efektowna

praca

d) nadużywanie

wyrazów modnych

Jaka jest twoja opcja

polityczna.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: