WARUNKI BYTU GOSPODARSTW DOMOWYCH
Poziom życia wg A .Luszniewicza „stopień zaspokojenia materialnych i kulturalnych potrzeb gospodarstw domowych realizowany (w sensie jego zabezpieczenia) poprzez strumienie towarów i usług odpłatnych oraz poprzez strumienie funduszy konsumpcji zbiorowej”.
Podstawowym źródłem informacji są dane makroekonomiczne o dochodach, spożyciu, zasobach mieszkaniowych, usługach świadczonych dla ludności w zakresie oświaty, wychowania, kultury, ochrony zdrowia itp.
Na podstawie danych makroekonomicznych nie można wiele powiedzieć o zróżnicowaniu poziomu życia poszczególnych grup ludności w zależności od takich czynników, jak np. poziom osiąganych dochodów, wielkość rodziny, status zatrudnienia osób aktywnych zawodowo czy miejsce zamieszkania.
Drugim źródłem o warunkach życia ludności są prowadzone przez GUS badania budżetów gospodarstw domowych, natomiast trzeci- inne jednorazowe lub cykliczne badania ankietowe na wybrane tematy z zakresu warunków bytu, realizowane zarówno przez GUS, jak i różne ośrodki naukowo-badawcze.
Pierwsze próby badań warunków bytu ludności w Polsce miały miejsce na przełomie XIX i XX wieku, ale badania na większą skalę podjęto dopiero po uzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r.
Prowadzone przez GUS w pierwszych latach powojennych badania budżetów domowych miały wiele istotnych mankamentów metodologicznych. Stale zawężanie problematyki badawczej, coraz większy zakres objętych tajemnica państwową rezultatów empirycznych, zarówno badań budżetów domowych, jak i badań dynamiki kosztów utrzymania, a także ogólna sytuacja społeczno-gospodarcza w kraju spowodowały pojawienie się prób kwestionowania przydatności badań budżetów domowych, w rezultacie czego oba rodzaje badań zostały przez GUS przerwane.
Badania budżetów domowych zostały wznowione dopiero po 1956r. Losowy wybór gospodarstw domowych do badań ich budżetów zastosowano po raz pierwszy w Polsce w 1957r. Od 1957 badania te przeszły różne fazy modyfikacji, które miały na celu rozszerzenie ich zakresu i udoskonalenie stosowanych metod badawczych.
Z punktu widzenia zmian w metodologii wyróżnia się następujące okresy rozwoju badań budżetów gospodarstw domowych, na których podstawie podejmowano analizę warunków bytu:
W 1957 r. Badanie budżetów gospodarstw domowych zostało przygotowane zgodnie z metodologią badań radzieckich opartych na tzw. podejściu branżowym- gospodarstwa zostały wybrane do badania według specjalnego schematu losowania spośród pracowników zatrudnionych w wybranym przedsiębiorstwie lub zakładzie pracy. Wybrane gospodarstwa uczestniczyły w badaniu przez kilka lat (prowadziły zapis swoich dochodów i wydatków każdego dnia), a próbka nie była zmienna.
W każdej branży gospodarstwa wybierano w losowaniu dwustopniowym.
W pierwszym stopniu wybierano zakłady pracy z prawdopodobieństwem proporcjonalnym do liczby zatrudnionych w zakładzie. Na drugim stopniu losowania w każdym wybranym zakładzie pracy losowano systematycznie 20 pracowników listy płac, powarstwowanych według grup ekonomicznych, a w każdej grupie uporządkowanych według wielkości płac lub zarobków.
Ważny etap w badaniach warunków bytu przy pomocy badań budżetów gospodarstw domowych nastąpił w 1992r. w którym kontynuowano jeszcze badanie jednej podróbki według starej metody rotacji kwartalnej, a równocześnie rozpoczęto stosowanie nowej metody losowania sekwencyjnego, w której wylosowane gospodarstwo uczestniczy w badaniu tylko przez jeden miesiąc. Zmiany w nowej metodzie dotyczyły:
· badaniach zbiorowych
· metody wyboru gospodarstw domowych
· długości okresu prowadzenia notatek o wydatkach i dochodach
· metody prowadzenia wywiadu z gospodarstwem domowym
· metody estymacji oraz postępowania w przypadku odmowy udziału gospodarstwa
w badaniu
costaadeje