ORTODONCJA
WADY ZGRYZU WRODZONE I NABYTE
Wada zgryzu
Nieprawidłowa relacja żuchwy w stosunku do szczęki wraz ze zmianami w:
- układzie mięśniowym
- rysach twarzy
- stawach skroniowo-żuchwowych
Wady zgryzu
Częstość ich występowania określa się na 50-70%
PODZIAŁ WAD ZGRYZU ZE WZGLĘDU NA:
a) etiologię (wady wrodzone, nabyte, dziedziczne)
b) zasięg wady, na którą składają się zniekształcenia:
- gnatyczne, czyli obejmujące kości twarzoczaszki lub ich części, np. makrogenia, progenia
- wyrostkowe, dotyczące anomalii wyrostków zębodołowych, np. tyłozgryz, przodozgryz, zgryz krzyżowy
- zębowe, dotyczące nieprawidłowości ułożenia poszczególnych zębów
c) kierunek zniekształcenia w odniesieniu do trzech płaszczyzn przestrzennych (oczodołowej, frankfurckiej poziomej, strzałkowej)
Wady zgryzu mogą mieć charakter:
l Zębowo-wyrostkowy
l Gnatyczny - związany z nieprawidłową budową podstaw kostnych żuchwy i/lub szczęki
l Czynnościowy - związany z nieprawidłową pozycją żuchwy względem szczęki, bez widocznych zmian w jej budowie
Testy czynnościowe
Stosowane są w celu zróżnicowania wad czynnościowych od morfologicznych
stosuje się w celu różnicowania:
l Tyłożuchwia:
l czynnościowego
l morfologicznego - retrogenii
2) Przodożuchwia
l morfologicznego - progenii
3) Bocznego przemieszczenia żuchwy
l morfologicznego
Są próbą poprawy rysów twarzy i zgryzu przez zmianę położenia żuchwy względem szczęki. Kryterium oceny każdego testu jest możliwość wykonania ruchu żuchwą oraz zachowanie się rysów twarzy i zgryzu w pozycji testowej żuchwy
l Dodatni (+)
l Pośredni (+ -)
l Ujemny (-)
Test czynnościowy dodatni
Stwierdza się tam, gdzie w pozycji testowej żuchwy poprawiają się zarówno rysy twarzy jak i stosunki zgryzowe.
Test czynnościowy pośredni
Występuje wtedy gdy pacjent nie może sam wykonać poleconego ruchu żuchwą lub wykonuje go w ograniczonym zakresie. Klinicznie można zaobserwować :
l Znaczną poprawę rysów twarzy, a zgryzu w mniejszym stopniu
l Zmianę rysów twarzy w nieznacznym stopniu natomiast wyraźną poprawę zgryzu
Test czynnościowy ujemny
Stwierdza się, gdy pacjent:
l Nie może wykonać poleconego ruchu żuchwą
l W pozycji testowej żuchwy następuje pogorszenie rysów twarzy lub zgryzu
l Test dodatni-kwalifikuje nieprawidłowość do zaburzeń pochodzenia czynnościowego
l Test ujemny-do wady morfologicznej
l Test pośredni-nie pozwala na zróżnicowanie danej wady twarzowo-szczękowo-zgryzowej
Wady zgryzu - podział etiologiczny
Wady zgryzu wrodzone
Wady zgryzu wrodzone - etiologia
l Zaburzenia genetyczne
2) Czynniki zewnątrzpochodne działające
w życiu płodowym
3) Niektóre wrodzone choroby ogólnoustrojowe, np. endokrynopatie (akromegalia-progenia, niedoczynność tarczycy - retrogenia), krzywica
-progenia
-prognathia
-macrogenia
-macrognathia
-microgenia
-micrognathia
-retrogenia
-retrognathia
Wady zgryzu nabyte-etiologia
● DYSFUNKCJE - nieprawidłowe funkcje
● PARAFUNKCJE - czynności dodatkowe, nawykowe, niecelowe
● URAZY
● PRÓCHNICA
Wady zgryzu nabyte - czynniki etiologiczne:
Pierwotne, tj. przyczynowe dyskinezy* ustno -twarzowe jak:
- połykanie niemowlęce
- dociskanie języka (wtłaczanie)
- nawykowe oddychanie przez usta
- zaciskanie i ssanie wargi
- wsysanie i nagryzanie
policzków
- nawyki mięśnia bródkowego
- nawyk ssania
- różne postacie seplenienia
Wady zgryzu nabyte i ich czynniki etiologiczne - wybrane przykłady
WTŁACZANIE JĘZYKA
W czasie czynności język układa się doprzednio, hamuje to rozwój pionowy wyrostków zębodołowych i zębów i prowadzi do zgryzu otwartego przedniego.
Zgryz otwarty przedni przy adaptacyjnej (wtórnie) zaburzonej funkcji języka po urazie we wczesnym dzieciństwie z utratą siekaczy mlecznych
ODDYCHANIE PRZEZ USTA
objawy:
- wysokie, wąskie podniebienie
- zwężone szczęki
- przetrwałe ułożenie zawiązków siekaczy
- zgryz krzyżowy
Dorosły pacjent oddychajacy nawykowo przez usta a) typowy wygląd z wysokim, wąskim podniebieniem, długą twarzą i z wysilonym zwarciem warg, b) ekstremalne zwężenie szczęki z nasilonym stłoczeniem, zgryzem krzyżowym i zmniejszonym nagryzem pionowym i poziomym
DYSKINEZY WARGOWE:
- ssanie warg
- nagryzanie warg
- zaciskanie warg
Wciąganie wargi przez 10-letnią pacjentkę z protruzją siekaczy górnych i powiększonym nagryzem poziomym
Zaciskanie warg
DYSKINEZY BRÓDKOWE:
- często występują rodzinnie i są uwarunkowane genetycznie
NAWYK SSANIA:
1) Gdy palec jest układany
na żuchwie - wysunięciu
ulega dolny łuk zębowy
2) Gdy palec jest układany
na zębach szczęki – doprzedni
rozwój wyrostka zębodołowego
szczęki i protruzja siekaczy górnych
Przedni zgryz otwarty na tle przetrwałego połykania niemowlęcego we wczesnym okresie wymiany uzębienia
PRZETRWAŁY NIEMOWLECY TYP POŁYKANIA
Polska klasyfikacja wad zgryzuwg Orlik-Grzybowskiej (1958r) w odniesieniu do trzech płaszczyzn przestrzennych
l W stosunku do płaszczyzny strzałkowej analizujemy wady poprzeczne
l W stosunku do płaszczyzny oczodołowej rozpatrujemy wady doprzednie i dotylne
l W odniesieniu do płaszczyzny frankfurckiej poziomej występują wady pionowe
Płaszczyzny przestrzenne
l Strzałkowa pośrodkowa - przechodząca przez wszystkie punkty pośrodkowe, m.in. trichion, glabella, ophryon, nasion, subnasale, labrale superius, labrale inferius, supramentale, pogonion, gnathion
l Frankfurcka horyzontalna (pozioma) - przechodząca przez punkty orbitale i tragion
l Oczodołowa Simona (1919r ) - przechodząca przez punkty orbitale i prostopadła do płaszczyzny strzałkowej i horyzontalnej
Wady poprzeczne- w stosunku do płaszczyzny pośrodkowej
I. Zgryz krzyżowy
1) Częściowy
a) przedni prawo- lub lewostronny
b) boczny jednostronny, prawo- lub lewostronny lub obustronny
2) Całkowity, prawo- lub lewostronny
II. Boczne przemieszczenie żuchwy
1) czynnościowe, prawo- lub lewostronne
2) morfologiczne - laterogenia, prawo- lub lewostronne
III. Zgryz przewieszony
a) jednostronny, prawo- lub lewostronny
b) obustronny
Zgryz krzyżowy
Charakteryzuję się:
1. Odwrotnym zachodzeniem zębów dolnych na górne przy zwartych łukach zębowych
2. Przesunięciem w stronę zgryzu krzyżowego linii pośrodkowej
3. Najczęściej asymetrią w układzie warg
Zgryz krzyżowy częściowy przedni
Rysy twarzy
- asymetryczne wysunięcie wargi dolnej i wygładzenie bruzdy wargowo - bródkowej po stronie wady.
-W nasilonych wadach asymetryczne zapadnięcie wargi górnej i pogłębienie bruzdy nosowo-wargowej po stronie wady.
- Położenie bródki pokrywa się z linią pośrodkową
Zwarcie
- odwrotne zachodzenie wszystkich lub części zębów przednich dolnych na zęby górne,
- przesunięcie linii pośrodkowej dolnego łuku w stosunku do linii pośrodkowej twarzy – cecha różnicująca z przodozgryzem częściowym
Zgryz krzyżowy częściowy boczny
Rysy twarzy- bez zmian
Zwarcie- odwrotne zachodzenie zębów bocznych dolnych na zęby górne, linia pośrodkowa dolnego łuku zwykle prawidłowa, zaburzenie może dotyczyć jednej lub obu stron łuku
Zgryz krzyżowy całkowity
- w nasilonych przypadkach asymetryczne zapadnięcie wargi górnej i pogłębienie bruzdy nosowo-wargowej po stronie wady
- położenie bródki pokrywa się z linią pośrodkową
- odwrotne zachodzenie zębów dolnych na górne w obrębie połowy łuków,
- linia pośrodkowa w łuku dolnym przesunięta lub zachowana
Boczne przemieszczenie żuchwy
Cechy charakterystyczne:
l Znaczna asymetria dolnego łuku zębowego - przesunięcie linii pośrodkowej wargi dolnej i bródki w stronę wady
l Zgryzowo po stronie przemieszczenia stwierdza się zgryz krzyżowy całkowity lub częściowy
l Po stronie przemieszczenia przewaga bocznych ruchów żuchwy
Boczne przemieszczenie żuchwy czynnościowe
- asymetria warg, z uwypukleniem wargi dolnej i wygładzeniem bruzdy bródkowo-wargowej oraz zapadnięciem wargi górnej i pogłębieniem bruzdy nosowo-wargowej, przesunięciem bródki w stronę zaburzenia
Zwarcie- zgryz krzyżowy całkowity lub częściowy przedni, ze znacznym przemieszczeniem linii pośrodkowej w łuku dolnym
Odtwarzanie linii pośrodkowej w czasie odwodzenia żuchwy. W czasie przywodzenia badany może prowadzić żuchwę zgodnie z linią pośrodkową do momentu zetknięcia zębów, po czym dochodzi do bocznego poślizgu żuchwy i pełnego zwarcia w warunkach zgryzu krzyżowego. Dodatni test czynnościowy.
Boczne przemieszczenie żuchwy morfologiczne - laterogenia
Wada gnatyczna:
- jednostronny niedorozwój lub przerost trzonu i gałęzi żuchwy (tło genetyczne)
- jednostronny niedorozwój żuchwy na tle uszkodzenia stawu skroniowo-żuchwowego (pourazowe, pozapalne)
Laterogenia
Zgryz przewieszony
Przyczyny powstania:
l Dysproporcji szerokości łuków zębowych (poszerzenia górnego łuku i/lub zwężenia łuku dolnego)
l Dysproporcji wymiarów podstaw kostnych
l Nieprawidłowego ustawienia zębów
Rysy twarzy- bez zmian,
w etiologii gnatycznej nadmierna szerokość twarzy w okolicy łuków jarzmowych
Zwarcie - zęby boczne górne kontaktują się stroną podniebienną ze ścianą przedsionkową zębów dolnych.
Wady przednio-tylne-w stosunku do płaszczyzny oczodołowej
Wady dotylne:
I. Tyłozgryz
l Częściowy
l Całkowity
l Rzekomy
II. Tyłożuchwie
l Czynnościowe
l Morfologiczne - retrogenia
Tyłozgryzy
1) w rysach twarzy cofnięcie i/lub wywinięcie wargi dolnej i pogłębienie bruzdy wargowo - bródkowej,
2) dotylna relacja całego lub części dolnego łuku zębowego w stosunku do łuku górnego,
3) powiększenie nagryzu poziomego ( overjet ) szczególnie w przypadkach z protruzją siekaczy górnych
4) przewaga czynności mięśni cofających żuchwę oraz występowanie hipotonii mięśni warg w przypadkach z protruzją siekaczy górnych.
Tyłozgryz częściowy
Zwarcie:
l w odcinkach bocznych warunki
zgryzowe prawidłowe
l ...
fiscus