Ok�adka i ilustracje Stanis�aw Szczuka Opiniodawca; doc. dr hab. Jerzy LIslewicz Redaktor Alina Stradecka Redaktor techniczny Teresa Klerzkowska Korektor Danuta WItkowska ISBN 83-225-0122-6 WSZELKIE PRAWA ZASTRZE�ONE WYDAWNICTWO � WATflA Warszawa 1986. Wydanie V. Nak�ad 100000 + 250 egz. Ark. wyd. 14,5. Ark. druk. 13,5. Symbol 10697/RK. Format A5. Cena z� 120,- Druk i oprawa w NRD. Przedmowa Cech� natury ludzkiej jest sk�onno�� do odsuwania od siebie z�ych nowin. W sytuacjach ostatecznych dopiero przyjmujemy do wiadomo�ci informacje wywo�uj�ce przykre odczucia. W coraz wi�kszym .stopniu czujemy si� zm�czeni i zniech�ceni pesymistycznymi prognozami r�nych dziedzin nauki, dotycz�cymi chor�b, zanieczyszczenia �rodowiska, za- �miecania globu ziemskiego itp. Kojarz�ce si� z tymi doniesieniami wy- obra�enia ci�kich schorze�, cierpienia, �mierci wywo�uj� niepok�j i l�k. Oficjalna medycyna, zw�aszcza w ca�ym swym majestacie, grozi nam �naj- wi�kszym wymiarem kary", poucza, �e powstaj�ce zaburzenia chorobowe prowadz� do zej�cia �miertelnego. Wyrok adresowany jest szczeg�lnie dla tych �krn�brnych", kt�rzy nie s�uchaj� jej nakaz�w. Ksi��ka, kt�r� Czytelnik bierze do r�ki, odkrywa zupe�nie �nowe obli- cze" medycyny. Pokazuje medycyn�-profilaktyk�, w pogodnym tonie proponuj�c� zapobieganiu k�opotom zdrowotnym. Aplikuje poka�n� dawk� optymizmu dla ludzi um�czonych mentorskim g�osem powag naukowych, l�ni�c� biel� sal szpitalnych oraz sm�tkiem wspaniale wyposa�onych sanatori�w. Post�p nauk biologicznych i fizycznych w miar� swych osi�gni�� stwarza tak w�skie specjalizacje, �e przedstawiciele r�nych dyscyplin cz�sto nie s� w stanie zrozumie� si� wzajemnie, m�wi�c cho�by o perspekty- wach badawczych. Wiedza w coraz wi�kszym stopniu rozcz�onkowuje �wiat o�ywiony. Mo�na por�wna� t� sytuacj� do reakcji dziecka, kt�re � ciekawe co jest wewn�trz domku ustawionego z klock�w � bierze ka�dy z nich delikatnie do r�k, a po chwili z zatroskan� min� ogl�da kupk� rozsypanych zabawek. S�dz�, �e analogi� t� mo�na wykorzysta� do aktu- alnej oceny tzw. osi�gni�� z zakresu nauk biologicznych i medycznych. Trudno oczekiwa�, by doskona�y nawet specjalista z jednej dziedziny zna� dobrze zale�no�ci, jakie zachodz� mi�dzy poszczeg�lnymi ogniwami �a�cucha troficznego ca�ego ekosystemu, jakim jest gleba � ro�lina � zwierz� � cz�owiek. Ksi��ka, kt�r� rekomenduj�, jest jedn� z nielicznych pr�b nowoczesne- go, korzystaj�cego z wielu dziedzin wiedzy, podej�cia do �ych zjawisk, kt�re mo�na nazwa� �yciem na kuli ziemskiej. Olbrzymi trud i zaanga�o- wanie biolog�w i lekarzy musi przynie�� po�ytek ludzko�ci poprzez w�a- �nie interdyscyplinarne interpretowanie zjawisk, a miar� tego po�ytku jest globalna ocena ich znaczenia dla ca�ej populacji, dla kt�rej by�y przeznaczone. Pro�cie; m�wi�c � nie rezultaty w leczeniu jednostek s� podstawowym kryterium ocen/y spor�w naukowych, ale -upowszechnia- nie masowego stosowania �rodk�w lub metod zapobiegania chorobom w stosunku do ca�ych zbiorowo�ci jest ostatecznym osadem, nawet Je�li �uczeni maj� podzielone zdania". Jak w poprzednich wiekach zgroz� przejmowa�y wie�ci o zarazach (�morowe powietrze"), tak w mniejszym mo�e stopniu, ale r�wnie� du�y niepok�j budz� w nas dzi� tzw. choroby cywilizacyjne. Interdyscyplinarne spojrzenie na najbardziej niepokoj�c� z nich � proces nowotworowy nie brzmi w tej ksi��ce jak gro�ne �Memento"... Autorzy proponuj� pro- filaktyczne post�powanie � polegaj�ce przede wszystkim na odpowied- nim od�ywianiu si� � kt�re oddala wizj� tej strasznej choroby. Zastosowane w ostatnich latach skomplikowane metody bada� fizycz- nych potwierdzi�y rol� mikroelement�w na poziomie submolekularnych proces�w warunkuj�cych sprawne reakcje utleniania w zaradzi kom�rek ssak�w. Wykryto r�wnie� zjawiska t�umacz�ce wyra�ne zale�no�ci mi�dzy nieopanowanym bujaniem nowotworowym plazmy kom�rkowej a sprawnie funkcjonuj�cymi procesami utleniania, kt�re to procesy s� uwarunkowane m. in. w�a�nie obecno�ci� okre�lonych mikroelement�w, witamin i innych zwi�zk�w w codziennej diecie. Autorzy �Kuchni i medycyny" proponuj� korygowanie niedobor�w (lub nadmiar�w) zwi�zk�w chemicznych (i ca�ych struktur) biologicznie wa�nych. W zwi�zkach tych biofizyk widzi: �substraty transferu elektro- nowego", biochemik � �grupy prostetyczne apoenzym�w", ekolog � �korygowanie zaburze� �a�cucha troficznego". Lekarze widz�; �preparaty parafarmakopealne wzmagaj�ce zej�cie procesu chorobowego". Julian Aleksandrowicz i Irena Gumowska � b�d�cy zwolennikami post�powania profilaktycznego � widz� realne mo�liwo�ci poprawy zdrowia spo�ecz- nego i- na tym w�a�nie polega humanitarna warto�� ich pracy. Autor niniejszej przedmowy nie�mia�o informuje, ze od wielu lat, paraj�c si� tymi zagadnieniami profesjonalnie, traktuje �Kuchni� i medycy- n�", jako zapowied� nowych, o�ywczych pr�d�w dla sfrustrowanych grup � w�skospecjalistycznych o�rodk�w badawczych. Przede wszystkim za� b�dzie ona nieodzown� pomoc� dla wszystkich kobiet, kt�re w nowych warunkach cywilizacyjnych musz� dba� o prawid�owe �ywienie swoich najbli�szych. Na zako�czenie musz� jeszcze wspomnie� o fascynuj�cym post�pie nauk medycznych, dzi�ki kt�remu mo�na by�o niejednokrotnie uratowa� zagro�one, wydawa�oby si� beznadziejnie, �ycie ludzkie. Warto wi�c, aby inne, bardziej lub mniej pokrewne zespo�y badawcze wspomaga�y medycyn� w jej interdyscyplinarnym uj�ciu. Znaj�c sytuacj� w krajach tzw. wysoko rozwini�tych, jestem g��boko przekonany, �e w Polsce mamy ku temu szczeg�lnie du�o okazji. Prof. dr hab. JERZY MAZURCZAK Czas zakr�ci� kran Wielu ludzi przera�a wizja przysz�o�ci cz�owieka we wsp�czes- nym �wiecie. L�kaj� si� widma gn�bi�cych ludzko�� chor�b, kt�- rych liczba wzrasta wraz z post�pem cywilizacji. Nawo�uj� do walki o zdrowie fizyczne, umys�owe, psychiczne, o jako�� �ycia i jak naj- lepszy by� dla jednostki i ca�ych spo�ecze�stw. Nauka-robi co mo�e. A widocznie mo�e wiele, bo nieomal ka�dy dzie�, ka�da godzina przynosi nowe wiadomo�ci, odkrycia, doniesienia, hipotezy. Dosz�o do tego, �e w ameryka�skim pi�mie naukowym, po�wi�conym wie- dzy o �ywieniu i jego wp�ywie na ludzkie zdrowie, postawiono postula�, aby zawodowe dietetyczki egzaminowa� co 2 lata, spraw*- dzaj�c ich wiadomo�ci. Wiele bowiem starych �prawd" trzeba odrzuca�, a na ich miejsce przychodz� nowe, lepiej udokumento- wane. W tym�e pi�mie wyra�nie podkre�lono, �e: �lekarze nie czuj� si� pewni na tym odcinku, za� w�r�d poradnictwa dietetycz- nego jest du�o szarlatanerii, zacofania itp."') Organizm ludzki mo�na by przyr�wna� do wielkiego placu budo- wy i odbudowy. Bez przerwy zachodz� w nim kolosalne zmiany. Przecie� codziennie 1 % krwinek ulega zniszczeniu i musi nast�pi� ich odbudowa, tzn. trzeba na nowo utworzy� 8�9 g hemoglobiny. Przeci�tne �ycie leukocyt�w trwa 8�10 dni. Bia�ko w�troby i plaz- my krwi jest w ci�gu 10�20 dni w po�owie odnawiane. Bia�ko sk�ry ludzkiej odnawia si� w ci�gu ok. 160 dni. Nasze kubki smakowe na j�zyku � a mamy ich od 10 do 20 tysi�cy (zale�nie od wieku) � �yj� najd�u�ej 10 dni, ale na og� o wiele szyb- ciej, bo i co 3 godziny, s� odnawiane. Nawet w�osy musz� nie tylko wci�� powstawa�, ale do tego rosn�� (w ci�gu roku ok. 12 cm). A w�osy � to te� m. in. bia�ko! Ustawicznie wi�c powstaje nowa generacja kom�rek. A w ich sk�ad wchodzi ok. 50 rozmaitych sk�adnik�w. Ale je�li kt�rego� zabraknie lub jest go za ma�o czy za du�o, to nasz organizm pr�buje si� do tego najpierw przystosowa�, �produkuj�c" gorsze generacje kom�rek. A� w pewnym momencie sytuacja si� za�amuje i wtedy dochodzi do choroby, dolegliwo�ci lub cho�by z�ego samopoczucia. Jednymi z najcz�ciej wyst�puj�cych chor�b i przyczyn zgon�w s� � obok zawa��w serca � schorzenia nowotworowe. Z geografii raka Rak piersi u Japonek i Eskimosek zdarza si� wyj�tkowo rzadko, ale u Kanadyjek jest wyj�tkowo cz�sty. W�r�d Szkot�w cz�ste s� raki jelit, niemal nieznane w afryka�skim szczepie Ban�u. W Hong- ') Cerification for Nu�ritionisti. �Food Techn." Y.1981. -Kongu w ostatnich 20 latach liczba chorych na raka prze�yku wzro- s�a siedmiokrotnie, ale zauwa�ono zmniejszenie si� wyst�powania tej choroby w Szwajcarii, W�r�d ameryka�skich Adwentyst�w 7 dnia i Mormon�w, za- mieszkuj�cych Kaliforni�, �mier� wywo�ana zawa�ami serca i rakiem zdarza si� o po�ow� rzadziej ni� w�r�d innych mieszka�c�w tego stanu, A w stanie Utah, zamieszkanym prawie ca�kowicie przez Mor- mon�w, �miertelno�� z powodu raka jest najni�sza w USA. Ale te� ,,u Mormon�w" nie mo�na � praktycznie � naby� alkoholu, tytoniu ani prawdziwej kawy. Religia zabrania im tych produkt�w pod ka�d� postaci�. U nas w ostatnich latach wzros�a szczeg�lnie liczba zachorowa� na raka �o��dka w�r�d ludno�ci wiejskiej. Podejrzewa si�, �e jest to skutek ogromnie niekorzystnej zmiany w od�ywianiu, a tak�e pogorszenia �rodowiska, z kt�rego �ywno�� pochodzi. Przeprowadza si� intensywne badania nad innym rakiem � bia�aczk� i szuka jej ognisk. Tych znaleziono ju� kilkana�cie. S� to domy, opanowane przez wilgo� i ple��. Je�li odkryjemy przyczyny, znajdziemy tak�e i �rodki, by zapo- biega� tym chorobom, a mo�e nawet i leczy� je. Przekonanie takie podziela coraz wi�cej ludzi, st�d poszukiwania skierowane w zupe�- nie odmiennym kierunku ni� dotychczasowe. Ogromne sumy wydano ju� na badania, czy za raka odpowiedzialny jest wirus, czy co� zupe�nie innego. Mo�e jaki� czynnik, kt�ry powoduje mutacje w kom�rkach? Przewa�a opinia, �e nowotw�r mo�e by� wyzwolo- ny wieloma czynnikami, kt�re przenikaj� do organizmu przede wszystkim razem z po�ywieniem. W ka�dym razie w stuleciu techni- ki, w kt�rym obecnie �yjemy, zapadalno�� na nowotwory wzros�a wielokrotnie. Przyzwyczajenia i na�ogi Ameryka, kt�ra do niedawna wydawa�a 690 tysi�cy dolar�w rocznie na badania nad...
PATRIA