ZIELARSTWO – WYKŁAD 5 – 09.11.2010
ZIOŁOLECZNICTWO W ŚREDNIOWIECZU
Niechętny stosunek do dorobku naukowego i kulturalnego starożytności, traktowanej jako okres pogański
Dominacja uczuć religijnych i poczynań utrwalających chrześcijaństwo.
Pomimo wszystko panowało przekonanie, że przyczyną choroby mogą być nie tylko czynniki fizyczne, jak okaleczenie, złamania, nadmierny wysiłek, epidemie itp., ale również rzucane uroki i zaklęcia.
Dlatego w zapobieganiu chorobom znaczenie miały zarówno:
· właściwie dobrana dieta
· higiena osobista
· czystość w mieszkaniu
· noszenie amuletów lub talizmanów, poparte zażegnywaniem, odczynianiem i jasnowidzeniem - w połączeniu z lekami ziołowymi i upustami krwi.
Znaczącą rolę w zwalczaniu złych nawyków i pomocy w sprawach zdrowotnych odegrały zakony. W roku 529 powstał zakon benedyktynów z siedzibą na Monte Cassino. Opactwo benedyktyńskie w Saint Gallen w Szwajcarii miało ogród z wieloma cennymi roślinami leczniczymi, warzywami i drzewami owocowymi – nie tylko na własny użytek, ale i dla podróżnych.
Do Polski benedyktyni zostali sprowadzeni około 1045r i osadzenia w Tyńcu koło Krakowa, później w Łęczycy, Trzemesznie i na Pomorzu. Rozwinęła się wtedy sztuka prowadzenia bardzo obszernych i bogato ilustrowanych zielników będących swoistymi katalogami roślin leczniczych.
Benedyktyni przywieźli na ziemie polskie wiele roślin przedtem tu nie znanych, np. miętę, rozmaryn, szałwię, rutę, tymianek, hyzop, kolendrę, lubczyk i inne.
Sprowadzane później do Polski inne zakony zakładały apteki przyklasztorne, ogrody, przytułki i szpitale – np. we Wrocławiu, Jędrzejowie i Poznaniu – przeznaczone głównie dla ubogiej ludności.
SZKOŁA W SALERNO (839)
W IX wieku w Italii, w mieście Salerno, założono szkołę medyczną, w której wykładano w kilku językach wiedzę o lekach, głównie roślinnych, czerpaną z dawnych dzieł greckich, rzymskich i arabskich.
Szkoła ta, edyktem cesarza Fryderyka II, została w roku 1224 przekształcona w uniwersytet ze studiami medycznymi.
Regimem Sanitatis Scholae Salernitanae
Na uczelni tej opracowano książkę Regimem Sanitatis Scholae Salernitanae, dedykowaną powracającemu z wyprawy krzyżowej Ryszardowi Lwie Serce. Zawierała ona przepisy z zakresu higieny, dietetyki i stosowania roślin leczniczych, pisanie poetyckim wierszem po łacinie. Popularnośc tego opracowania była ogromna, wznawiano je kilkakrotnie i tłumaczono na niemal wszystkie języki europejskie (także na język polski – 1775). Przez kilka wieków popularyzowało ono wiedzę o lekach roślinnych i praktycznym stosowaniu.
v Phillippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim ur. w 1493 lub 1949 w Szwajcarii – Paracelsus – uważał, że Bóg dał ludziom lek (arcanum) na każdą chorobę I aby ułatwić im szukanie, dodał odpowiednie znaki wewnętrzne (sygnatury). W związku z tym ordynował rośliny o liściach nerkowatych na choroby nerek, surowce żółte na żółtaczkę, a makówki na ból głowy.
Paracelsus opracowywał też metody przetwarzania surowców roślinnych, tak, aby wydobyć z nich substancje aktywne. Z tego względu uważa się go za ojca fitochemii i farmakognozji.
v Św. Hildegarda (1098-1179) – była wybitną postacią okresu średniowiecza, przeorysza klasztoru benedyktynek w Bingen, później w Rupertsbergu, autorka szeregu dzieł religijnych oraz medycznych.
Physica traktowała o roślinach, drzewach i minerałach oraz ich leczniczych zastosowaniach.
Causa et curie zawierała rozważania medyczne i fizjologiczne oraz relacje między człowiekiem, określanym jako mikrokosmos, a wszechświatem jako makrokosmos.
v Albert (1193-1280) – był dominikaninem, któremu już współcześni nadali przydomek „wielki”, uznając do za najwybitniejszy umysł tamtego okresu. Był tłumaczem i komentatorem dzieł Arystotelesa oraz autorem licznych rozpraw o tematyce przyrodniczej, zwłaszcza o roślinach leczniczych i ich zastosowaniu.
v Okres wypraw krzyżowych (1096-1291) – dał możność zetknięcia się rycerstwa i duchowieństwa europejskiego ze wschodnim przepychem Konstantynopola z różnymi towarami oraz egzotycznymi roślinami leczniczymi i przyprawowymi, sprowadzanymi przez kupców arabskich z krajów wschodnioazjatyckich. Poznano wówczas m.in. kłącze rzewienia, ekstrakt aloesowy, pieprz, goździki, cynamon, gałkę muszkatołową, kadzidło i papier.
v Zakon św. Jana Bożego
Pogarszający się stan zdrowia ludności w Europie, zwłaszcza chłopów pańszczyźnianych i miejskiej biedoty, skonił Portugalczyka Jana Cidade (1495-1550) do założenia zakonu szpitalnego św. Jana Bożego (sprowadzonego do Krakowa w roku 1609)
v Bonifratrzy – zakonnicy zwani bonifratrami nie tylko opiekowali się chorymi zakładając i prowadząc szpitale, przychodnie i domy opieki, ale mieli tez osiągnięcia w zakresie sztuki i techniki medycznej. Bonifratrzy posługiwali się lekami naturalnymi, głównie ziołami i preparatami roślinnymi, wytwarzanymi we własnych aptekach.
rotheden