Cortazar Julio - W 80 swiatow dookola dnia.pdf - Cortazar Julio - ssaaggaa

JULIO CORTAZAR

W Osiemdziesiąt Światów

Dookoła Dnia

Przełożyła: Zofia Chądzyńska

Z odległości doprowadzonych do końca, Z niewiernych

pretensji,

Z dziedziczonych nadziei przemieszanych z cieniem,

Z rozdzierająco słodkich obecności

I dni z przezroczystych żył kwietnych pomników

Cóż zostaje, w krótkim moim czasie, w mym słabym

owocu?

(Pablo Neruda, Diurno doliente)

Ach, wyłupcie oczy mojej duszy,

Gdyby przyzwyczaiły się do chmur.

(Aragon, Le roman imacheve)

Mojemu imiennikowi zawdzięczam tytuł tej książki, zaś Lesterowi Young

swobodę w przeinaczaniu go, nie uwłaczając gwiezdnej sadze Fileasa Fogga

Esq. Pewnego wieczoru, kiedy Lester wypełniał dymem i deszczem melodię

Three Little Words, bardziej niż kiedykolwiek odczułem to, co stwarza

Wielkich Jazzu, tę wynalazczość zawsze wierną tematowi, z którym walczy,

który transponuje i opromienia tęczą. Jakże niezapomniane jest królewskie

wejście Charlie Parkera w Lady, be good! Lester wyszukiwał profil, niemal

nieobecność tematu, ewokując go tak, jak antymateria ewokuje materię, a ja

pomyślałem o Mallarmem i o Kidzie Azteca, bokserze, którego widziałem w

Buenos Aires gdzieś w latach czterdziestych, a który pod lawiną ciosów

przeciwnika przybrał owego wieczoru pancerz absolutnej nieobecności,

wspierającej się na misternych unikach, dając w ten sposób pokaz próżni, w

jakiej tonęły patetyczne ciosy ośmiouncjowych rękawic.

Bo dzieje się jeszcze i to, że za pośrednictwem jazzu zawsze wydostaję się

na otwartą przestrzeń, uwalniam od raka identyczności, by posiąść gąbkę,

porowatą równoczesność, współudział; tej nocy z Lesterem były to

poruszające się strzępy gwiazd, anagramy i palindromy, które w Jakimś

momencie niewytłumaczalnie wywołały wspomnienie mego imiennika, nagle

zjawili się Obieżyświat i piękna Auda, była to podróż w osiemdziesiąt światów

dookoła dnia, bo u mnie analogia funkcjonuje tak, jak u Lestera schemat

melodii przerzucający go na lewą stronę dywanu, tę, gdzie te same nitki i te

same kolory łączą się w zupełnie inny deseń.

To, co teraz nastąpi (nie zawsze można opuścić codziennego raka swych

pięćdziesięciu lat), czerpie możliwie jak najwięcej z owej porowatej gąbki,

bezustannie wdychającej i wydychającej ryby wspomnień, piorunujące związki

czasów, krajów, matem, które powaga, ta zbyt solenna dama, uznałaby za nie

do pogodzenia. Bawi mnie wymyślanie tej książki, supozycje na temat

wrażenia, jakie ona wywrze na wyżej wymienionej damie, trochę tak jak

kronopio Man Ray cieszył się swoim nabijanym gwoździami żelazkiem i

innymi przedmiotami nie z tej ziemi; gdy stwierdzał: „W żaden żywy sposób

nie należy stosować do nich kryteriów estetycznych ani zasad plastycznej

wirtuozerii, której zazwyczaj oczekuje się od dziel sztuki. Naturalnie - doda-

wała ta sowa w okularach, myśląc o znanej nam damie - zwiedzający moją

wystawę tracili animusz i nie śmieli uśmiać się, przyjąwszy, że galeria

obrazów to sanktuarium, w którym się nie kpi ze sztuki".

Nie śmieli uśmiać się! Szkoda, Man Ray, że nie słyszałeś, co parę miesięcy

temu wpadło mi w ucho w Genewie, gdzie w miejskiej galerii na Starym

Mieście urządzono wystawę poświęconą dadaizmowi. Stało tam właśnie twoje

nabijane gwoździami żelazko i podczas gdy wyżej wymieniona dama oglądała

je z lodowatym respektem, jakaś ruda z blondyną prowadziły taki oto

wzorcowy dialog

- W gruncie rzeczy całkiem podobne do mojego żelazka.

- Jak to?

- No pewno, tyle że to kłuje, a moje party.

Albo, by wrócić do Lestera: kiedy pewien krytyk muzyczny, równie poważny

jak owa dama, pytał go, jakie były głębokie przyczyny estetyczne, które

spowodowały jego decyzję zamiany perkusji na saxtenor, odpowiedział:

„Perkusja ma bardzo ograniczony zasięg. Co z tego, że człowiek wypatrzy

sobie jakieś fajne dziewuszki na widowni, kiedy zanim zrobi porządek z

perkusją, już ich nie ma".

Czytelnik zapewne zauważył, że cytaty padają jak deszcz, ale to nic w

porównaniu z tym, co nastąpi. W osiemdziesięciu światach mojej podróży

dokoła dnia są porty, hotele i łóżka dla kronopiów, w dodatku cytować -

znaczy cytować siebie, już to powiedział i zrobił niejeden, z tą różnicą, że pe-

danci cytują, bo to elegancko, a kronopie, bo są ohydnymi egoistami i chcą

akaparować przyjaciół, tak jak ja Lestera, Man Raya i tych, co nastąpią, na

przykład Roberta Lebla, który znakomicie określa moją książkę mówiąc:

„Wszystko, co widzi pan w tym pokoju, albo ściślej, w tym sklepie, pozostawili

poprzedni lokatorzy; w konsekwencji znajdzie pan tu niewiele rzeczy, które by

do mnie należały, ale wolę te narzędzia przypadku. Różnorodność ich natury

nie pozwala mi ograniczyć się do jednostronnych spostrzeżeń, i w tym

laboratorium, którego zasoby systematycznie inwentaryzuję, rzecz jasna, w

sensie odwrotnym niż przyrodzony, fantazja moja jakoś łatwiej, toruje sobie

drogę". Ja potrzebowałbym do tego z pewnością znacznie więcej słów.

Ustami Lebla przemawia ni mniej, ni więcej tylko Marcel Duchamp. Do jego

sposobu wywoływania jakiejś bogatszej rzeczywistości co uzyskuje na

przykład zaprowadzając hodowlę kurzu albo stwarzając nowe jednostki miary,

system nie bardziej konwencjonalny niż Inne, polegający mianowicie na tym,

by rzucić kawałek sznura na posmarowaną klejem powierzchnię i uszanować

długość jego i rysunek - dołącza się coś, czego nie mogę dokładnie wyrazić,

ale co niejako samo się wyraża, co odczepia się od tego wszystkiego. Mówię

o owym odczuciu substancjalności, o tym poczuciu życia (którego tak brakuje

w tylu naszych książkach), kiedy pisanie i oddychanie (w indyjskim

rozumieniu oddychania jako przypływu i odpływu wszechistoty) mają ten sam

rytm. Coś w rodzaju tego, co usiłował powiedzieć Antonin Artaud: „... mówię o

tym minimum życia umysłowego w surowym stanie - jeszcze nie stało się

słowem, ale mogłoby stać się nim w razie potrzeby - bez którego dusza nie

może żyć, a życie jest jakby już minione”

O tym i o tylu innych rzeczach - osiemdziesiąt światów, a w każdym z nich

nowe osiemdziesiąt i w każdym... - bzdura, kawiarnia, informacje w rodzaju

tych, które zrobiły cichą renomę Cudownym sekretom Alberta Wielkiego,

między innymi temu, że jeżeli człowiek ugryzie innego, Podczas gdy je

soczewicę, ugryzienie to jest nieuleczalne, a także cudownej formule

Jak zmusić do tańca

dzieweczkę w koszuli?

Wziąć dziki majeranek, majeranek ogrodowy, leśny tymianek, werbenę,

mirtowe liście razem z trzema liśćmi orzecha i trzema cienkimi

plasterkami owocu włoskiego kopru (wszystko to zebrane w noc

świętojańską przed wschodem), wysuszyć je w cieniu, zemleć i przesiać

przez cienkie jedwabne siteczko; chcąc doprowadzić do końca miłą

zabawę, należy dmuchnąć w proszek, który wzleci w powietrze

niedaleko dziewczyny, ażeby go westchnęła, albo dać jej, żeby zażyła go

w charakterze tabaki. Efekt natychmiastowy.

Pewien znakomity auta dodaje jeszcze, że skutek będzie znacznie

pewniejszy, jeżeli owo przekorne doświadczenie przeprowadzi się w

miejscu, gdzie będą płonęły lampki na tłuszczu z zająca lub młodego

koziołka.

Oto formuła, którą będę stosował bez końca w moich prowansalskich

Cortazar Julio - W 80 swiatow dookola dnia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: